Değerli medya mensupları
ASGARİ ÜCRETTEN GELİR VERGİSİ ALINMAMALIDIR
Yüklə 294,36 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- MİLYAR TL
- BAZI ÜLKELERE AİT GELİR VERGİSİ ORANLARI
- DOLAYLI VERGİLERİN ORANI ADALETSİZLİĞİN GÖSTERGESİDİR
- KURUMLAR VERGİSİNDE ORAN YÜKSEKTİR
- KAYIT DIŞI İLE MÜCADELE, TERÖRLE MÜCADELE KADAR ÖNEMLİDİR
- KAYIT DIŞI NEDENİYLE 7-9 MİLYAR DOLARLIK VERGİ KAYBI VAR
- KAYIT DIŞI EKONOMİ KAYIT DIŞI İSTİHDAMI DOĞURUYOR
ASGARİ ÜCRETTEN GELİR VERGİSİ ALINMAMALIDIRGelir vergisi, Türkiye’de toplanan vergiler içinde Katma Değer Vergisi ile birlikte en büyük payı oluşturmaktadır. KDV ve Gelir Vergisi, toplam vergi gelirlerinin yaklaşık yüzde 60’ına ulaşmaktadır. 1988 ile 2000 yılları arası vergi gelirleri incelendiğinde, Gelir Vergisi’nin 1990’lı yıllardaki oranı yüzde 40’larda iken, 2000 yılında yüzde 23.4’e indiğini görüyoruz. Kurumlar Vergisi’nin toplam vergiler içinde payı ise yüzde 10’lar dolayındadır. Bu oran, zaman zaman bir iki puan azalmakta ya da artmaktadır. Aşağıdaki tabloda, Gelir ve Kurumlar Vergisi’nin son 12 yıllık süre içinde toplam vergi gelirleri içindeki payını ve gelişimini görebilirsiniz. GELİR VE KURUMLAR VERGİSİNİN GENEL BÜTÇE VERGİ GELİRLERİNDEKİ PAYI (%) MİLYAR TL
Türkiye’deki mükellefler, vergi oranlarının yüksekliğinden yakınmaktadır. Yüksek vergi oranları, kayıt dışılığın nedenleri olarak gösterilmekte, kurum gelirlerinin büyük ölçüde elden çıkmasına ve sermayenin azalmasına neden olduğu ileri sürülmektedir. Bu konuda dünya örneklerine bakacak olursak, Gelir Vergisi’nin alt ve üst sınırlarına ilişkin şöyle bir tablo karşımıza çıkmaktadır.
Gelir Vergisi alt ve üst dilimleri, tabloda görüleceği gibi diğer ülkelerdeki oranlara çok yakındır. Ancak, buradaki sorun, Türkiye’de vergi dilimlerinin düşük tutulmasıdır. Böylece, ücretliler, bir kaç ay içinde üst dilimlere geçmektedir. Hiç vergi alınmaması gereken bir asgari ücretli bile yılsonuna doğru bir üst dilime geçerek buradan vergi ödemektedir. DOLAYLI VERGİLERİN ORANI ADALETSİZLİĞİN GÖSTERGESİDİRAkaryakıt ürünlerinden başlayarak vatandaşın kullandığı pek çok üründen alınan vergilere bilindiği gibi dolaylı vergiler denmektedir. Dolaylı vergiler, zengin ya da fakir olsun, yaşamak zorunda olduğu için temel malları tüketen insanların üstüne aynı yükü getirir. Bu nedenle adaletsiz bir vergi olduğu herkesçe kabul edilir. Çünkü, kazanandan kazancı oranında değil, zorunlu harcama yapan herkesten eşit alınan vergilerdir. Ancak, çok kez vurguladığımız gibi, Mali İdare’nin vergi toplamadaki aczi, idareyi, en kolay yol olarak dolaylı vergileri sürekli arttırmaya itmektedir. Bu eğilim sürmekte ve son yıllarda dolaylı vergilerin payı, hızla artmaktadır. 1990 yılından bu yana dolaylı ve dolaysız vergi oranları şöyledir:
Tablodan izlenebileceği gibi, kriz dönemlerinde halkın üstüne binen yük daha da artmaktadır. 1995 krizi sonrası yüzde 61’e çıkan dolaylı vergi oranı, 2001 yılı için en az yüzde 62 olarak tahmin edilmektedir. Muhtemelen daha da yukarıya çıkacaktır. Dolaylı vergilerin düşürülmesi için Mali İdare’nin çok sıkı, disiplinli ve uzak görüşlü bir planı uygulamaya koyması gerekmektedir. KURUMLAR VERGİSİNDE ORAN YÜKSEKTİRKurumlar Vergisi’nde oran yüzde 30’dur. Bu oran, fon ve kar dağıtımı halinde yüzde 60’ı bulmaktadır ve aşağıya indirilmesi gereklidir. Türkiye’deki şirketlerin birinci sorunu, çok büyük kısmının aile şirketi olmasıdır. Profesyonel yönetilen kurumların sayısı azdır. Aile şirketlerinde başarı verilen verginin az olması ile ölçülmektedir. Bu nedenle Kurumlar Vergisi’nden sağlanan gelir az olmaktadır. Oysa, profesyonel şirketlerde başarı, brüt karın yüksekliği ile ölçülmektedir. Profesyonellik ve halka açıklık oranı arttıkça Kurumlar Vergisi’nin de artması beklenebilir. Kurumlar Vergisi’nde bir başka sorun, net karın ortaklar arasında paylaşılmasından sonra, bunu beyan eden gerçek kişinin ayrıca Gelir Vergisi ödemek zorunda bırakılmasıdır. Kurum olarak vergisi ödenmiş olan bu gelirden, ikinci kez vergi alınması haksız bir uygulama olarak kabul edilmektedir. Bu vergiden kaçınmak isteyenler de, kurumlardaki vergi erteleme operasyonlarına destek vermekte, sıcak bakmaktadırlar. KAYIT DIŞI İLE MÜCADELE, TERÖRLE MÜCADELE KADAR ÖNEMLİDİRTürkiye’de kayıt dışı ekonominin, milli gelir içindeki payının yüksek olduğu ilgili her kesimce tartışmasız kabul edilmektedir. Ancak, bu konuda yapılan bilimsel nitelikte bir araştırma yoktur. Bilim adamları, ekonomistler, kayıt dışı ekonomiyi çeşitli yöntemler kullanarak tahmini biçimde ortaya koymaktadırlar. Devlet Planlama Teşkilatı’nın, Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı çerçevesinde hazırladığı Kayıt Dışı Ekonomi Özel İhtisas Komisyonu’nun raporu, kayıt dışı ekonominin oranlarını, değişik bilimsel çalışmalara dayanarak vermektedir. Bu çalışmalara göre, oranlar yüzde 10 ile yüzde 84 arasında değişmektedir. Kalkınma İçin Bölgesel İşbirliği Örgütü (OECD) rakamları, Türkiye’deki oranı yüzde 45 olarak vermektedir. Dünya ülkelerine bakıldığında, kayıt dışının sıfırlandığı hiçbir ülkenin olmadığı görülmektedir. Mali işlemlerin en sıkı biçimde gözetildiği Amerika Birleşik Devletleri’nde bile bu oran yüzde 10 dolayındadır. Ayrıca, kayıt dışı ekonominin son yıllarda artış gösterdiği belirtilmektedir. OECD ülkelerinde kayıt dışı ekonominin milli gelire oranı ortalama yüzde 15’e ulaşmaktadır. Dünyadaki 76 ülkeyi kapsayan bir kayıt dışı araştırması, rakamın 9 trilyon dolara kadar çıktığını gösteriyor. Uluslararası Para Fonu’na göre, 1998 yılında, bu ülkelerin toplam Gayrı Safi Milli Hasılası 39 trilyon dolar tutmaktadır. Bu da yaklaşık olarak bir Amerika Birleşik Devletleri ekonomisi büyüklüğünde kayıt dışı ekonomi varolduğu anlamına gelmektedir. Aşağıdaki tablo, dünyanın kimi gelişmiş ülkelerine ilişkin kayıt dışı ekonomi tahminlerini göstermektedir. 
KAYIT DIŞI NEDENİYLE 7-9 MİLYAR DOLARLIK VERGİ KAYBI VARDünya rakamlarının da gösterdiği gibi, Türkiye’nin kayıt dışı ekonomisi çok büyük miktardadır. Yaklaşık 200 milyar dolar olduğu tahmin edilen ülkemiz milli gelirinin yüzde 45’i oranında, yani 90 milyar dolar gibi olağanüstü boyutlarda bir kayıt dışı ekonomi vardır. Bu rakamın yarısının kayıt içine alınması, 6-7 milyar dolar dolayında KDV ve 1-2 milyar dolarlık bir Gelir Vergisi sağlanması anlamına gelir. Başka bir deyişle, Uluslararası Para Fonu’ndan 2002 yılı için alınacağı belirtilen kredinin yarısına yakın miktarda paranın kaybı sözkonusudur. Yine aynı kapsamda alabileceğimiz bir başka konu yolsuzluklardır. Ülke ekonomisine zarar veren kayıt dışının yanı sıra, kayıt içinde görünen paranın yanlış kararlar ve usulsüzlüklere göz yummak suretiyle boşa gitmesi, ekonomide önemli zararlara yol açmaktadır. Price Waterhouse Coopers (PWC) tarafından yayımlanan “Opacity” adlı bir çalışma, Türkiye’nin, yolsuzluklar ve yolsuzlukların ülke ekonomisine verdiği zarar bakımından dünya 4’üncüsü olduğunu saptamaktadır. Araştırmaya göre, aralarında Türkiye’nin de yer aldığı ülkeler, bu nedenle uluslararası borçlanmalarda fazladan risk maliyeti ödemektedir. Devletin gelir kaybı ve kaynak ısrafı nedeniyle yolsuzluklar, ekonomilerde gizli vergi gibi mali bir yük oluşturmaktadır. Örneğin, sıralamada 4’üncü olan Türkiye, yolsuzluklar nedeniyle yüzde 36 oranında fazladan vergi ödemek durumunda kalmaktadır. Yani, şeffaflığın ve kurumsal düzenlemelerin geçerli olması dolayısıyla, yolsuzluğun yüksek olmaması durumunda, Türkiye gibi ülkeler her yıl yüzde 36 oranında daha az vergi yükü ile karşı karşıya kalacaklardır. Son 10 yıllık gelişmeyi gösteren vergi yükü tablosu, yolsuzlukların, vergi yükünü sürekli arttırdığını ortaya koymaktadır. Aşağıdaki tabloda görüldüğü gibi, 1990 yılında, vergi yükünü gösteren Genel Bütçe Vergi Gelirlerinin Gayrı Safi Milli Hasıla’ya oranı yüzde 11.4 iken, diğer yıllarda hızla artarak 2000 yılında yüzde 18.9’a çıkmıştır. Eğer, vergi yükünü, Genel ve Katma bütçe gelirleri, yerel yönetimlere yapılan ödemeler, sosyal sigorta ödemelerini de dahil ederek hesaplayacak olursak, 2000 yılında vergi yükü oranı yüzde 33’e çıkmaktadır. Bu, çok yüksek bir orandır. İçinde bulunduğumuz yılda ortaya çıkan sayısız yolsuzluk skandalı da gözönüne alındığında, yukarıdaki tezin Türkiye için kesin bir geçerlilik taşıdığı tartışılmazdır. Türkiye’de aynı kesime yönelik, sürekli artırılan vergiler, vergi yükünü isyan ettirecek noktaya getirmiştir. VERGİ YÜKÜ
Yolsuzluk, kara para ve kayıt dışı ile mücadele, beklenen düzeyde değildir ve temiz bir toplum için halka umut vermekten uzaktır. Örneğin, Maliye Bakanı Sümer Oral, Kasım ayının başında TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda yaptığı açıklamada, 1997 Şubat ayında büyük beklentilerle kurulan Mali Suçları Araştırma Kurulu`nun (MASAK) çalışmalarına da yer vermiştir. Oral, kayıtdışı ekonomi ve kara para aklama suçunun tespitine ilişkin olarak bugüne kadar 787 dosya açıldığını, bunun 405`inin MASAK`ın kendi personeli tarafından incelemeye alındığını, 315`inin incelemesinin tamamlandığını, bunlardan 175`inde kara para aklama suçunun tespit edildiğini ve 26`sı için Cumhuriyet savcılıklarına suç duyurusunda bulunulduğunu, diğer dosyaların daha ayrıntılı araştırma için inceleme elamanlarına sevk edildiğini bildirmiştir. Oral, Kurul dışı personele 382 dosya gönderildiğini, 787 dosyadan 470`inin incelendiğini ve 216`sında suç unsuru bulunduğunu, 73`ünün savcılıklara gönderildiğini, 151 için ayrıntılı inceleme gereği duyulduğunu, 317`sinin incelemesine devam edildiğini anlatmıştır. Aradan geçen dört yıla rağmen, bazı dosyaların henüz savcılık aşamasının ötesine geçmemiş olması, umut kırıcı niteliktedir. KAYIT DIŞI EKONOMİ KAYIT DIŞI İSTİHDAMI DOĞURUYORKayıt dışı istihdam, özetle, fiilen çalışarak üretime katkıda bulunanların kaydının, devlete vergi ödeyen, sosyal güvenceye sahip çalışanlar içinde yer almamasıdır. Kayıt dışı istihdam, çeşitli nedenlerle, çalışanlara ilişkin bilgilerin resmi kuruluşlara bildirilmemesidir. Kayıt dışı ekonominin dev boyutlara ulaştığı ülkemizde, kaçak olarak çalıştırılan işçi sayısının da çok yüksek olduğu tartışmasızdır. Bu konuda sağlıklı istatistiki bilgiler yoksa da, Türk-İş’in, gerek Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile Sosyal Sigortalar Kurumu’nun, gerekse Maliye Bakanlığı ile Hazine Müsteşarlığı’nın yetkililerine dayandırdığı araştırmasına göre, kaçak olarak çalıştırılan işçi sayısının 2.400.000 ile 4.000.000 arasında olduğu telâffuz edilmektedir. Kayıt dışında çalıştırılanların kayıtlı ekonomiye dahil edilmesi halinde, bütçe açıklarını önemli ölçüde azaltacağı gibi Sosyal Sigortalar Kurumu’nun aktüeryal dengesini de sağlayacağı tartışmasızdır. İşverenleri, çalışanları ve kendi hesabına çalışanları kayıtdışı ekonomide yer almaya iten temel neden ekonomiktir. Kayıtdışı ekonomide çalışmak, kazancı artırma, gelir vergisi ve sosyal katkılardan kaçınma olanağı sağlamaktadır. Burada işverenler açısından amaç, maliyetleri azaltmaktır. Kayıt dışı istihdam, kayıt dışı ekonominin büyüklüğüne bağlı olarak büyümekte veya küçülmektedir. Aşağıdaki tablo, kayıt dışı ekonominin gayrı safi yurt içi hasılaya oranını, diğer ülkelerle karşılaştırmalı olarak vermektedir. Görüldüğü gibi, çok az sayıda ülke, kayıt dışı açısından Türkiye’den daha kötüdür. Tümüyle mafyanın elinde olduğu söylenen Rusya ekonomisindeki kayıt dışılık, Türkiye’den 5 puan daha azdır. RESMİ GSYİH'NIN YÜZDESİ OLARAK KAYITDIŞI EKONOMİ (%)
Yüklə 294,36 Kb. Dostları ilə paylaş:
|