DeniZCİLİk sektöRÜ ve gemi İNŞa sanayiİ raporu
Cumhuriyet Döneminde İş Sağlığı ve Güvenliği
Yüklə 2,11 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 4.4 İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatı
- 4.4.1 Teşkilatlanma, Denetim ve Yaptırımlara İlişkin Düzenlemeler
- 4.4.2 İşverenin Çalışanlarını Gözetme Borcuna İlişkin Düzenlemeler
4.3 Cumhuriyet Döneminde İş Sağlığı ve GüvenliğiCumhuriyet döneminde işçi sağlığı ve güvenliği ile ilgili birçok mevzuat düzenlenmiştir. Günün şartlarına göre bu mevzuatta değişim ve gelişimler süregelmiştir. 02 Ocak 1924 tarihinde, bu alanda ilk düzenleme olan 394 sayılı Hafta Tatili Kanunu çıkarılmıştır. 1926 yılında yürürlüğe giren Borçlar Kanunu’nun 332 nci maddesi ile işverenin iş kazaları ve meslek hastalıklarından doğan hukuki sorumluluğu düzenlenmiştir. 1930 yılında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili hükümler taşıyan Umumi Hıfzıssıhha Kanunu ve Belediyeler Kanunu yürürlüğe konulmuştur. 1580 sayılı Belediyeler Kanunu’na göre işyerlerinin iş sağlığı ve güvenliği yönünden bazı açılardan denetlenmesi görevi belediyelere verilmiştir. Yine 1930 yılında yürürlüğe giren 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’nun 7 nci kısmı iş sağlığı ve güvenliği yönünden önemli olan hükümler getirmiştir. İşyerlerine sağlık hizmetinin götürülmesi görüşü bu kanun ile başlamıştır. Kanun’un 173-178 maddeleri ile endüstriyel kuruluşlarda, çocuk ve kadınların çalıştırılma koşulları, işçiler için gece hizmetleri, gebe kadınların doğumdan önce ve sonra çalıştırılma koşulları, işyerlerindeki işçi yasağı konuları hükme bağlanmıştır. Kanunun 179 uncu maddesi işçilerin işyerinde çalıştırıldıkları sürece sağlık ve güvenliklerinin korunması amacıyla tüzükler çıkarılmasını öngörmüştür. 180 inci maddesinde ise işyerlerine sağlık hizmeti götürecek işyeri hekiminin çalıştırılması ve sağlık birimlerine ilişkin düzenlemeler yer almaktadır. 1936 yılında yürürlüğe giren 3008 sayılı İş Kanunu ile ülkemizde ilk kez iş sağlığı ve güvenliği konusunda ayrıntılı ve sistemli bir düzenlemeye gidilmiştir. 3008 sayılı İş Kanunu 8 Haziran 1936 tarihinde kabul edilmiş, 16 Haziran 1937 tarihinde yürürlüğe girmiş ve 1967 yılına kadar uygulamada kalmıştır. 28 Ocak 1946 tarih ve 4841 sayılı Çalışma Bakanlığı kuruluş Kanunu’nun birinci maddesi ile Bakanlığın görevleri arasında sosyal güvenlik de yer almıştır. Mevzuatımıza sosyal güvenlik ilk kez bu kanun ile girmiştir. 81 sayılı Uluslararası Çalışma Sözleşmesinin 9 uncu maddesinin onanmasına dair 5690 sayılı Kanun 13 Aralık 1950 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu kanun gereği olarak işyerlerinin iş sağlığı ve güvenliği yönünden denetimini yapmak, çalışma yaşamını düzene koymak, yol gösterici uyarılarda bulunmak üzere hekim, kimyager ve mühendis gibi teknik elemanların görevlendirilmesi ile ilgili 174 sayılı Kanun çıkarılmıştır. Adı geçen kanunun onayından sonra ilk kez 12 Ocak 1963 tarihinde İstanbul ve sonrasında Ankara, Zonguldak, İzmir illerinde İş Güvenliği Müfettişleri Grup Başkanlıkları kurulmuştur. Daha sonra Bursa, Adana, Erzurum gibi illerde de kurulan ve sayıları artırılan Grup Başkanlıkları ile işyerlerinin iş sağlığı ve güvenliği yönünden denetimi çalışmaları yoğunlaştırılmıştır. 1967 yılında 931 sayılı İş Kanunu çıkarılmıştır. 931 sayılı İş Kanunu’nun Anayasa Mahkemesi tarafından usul yönünden bozulması üzerine 1971 yılında 1475 sayılı İş Kanunu yürürlüğe konulmuştur. İş sağlığı ve güvenliği yönünden 1475 sayılı İş Kanunu ve ona bağlı olarak çıkarılan tüzük ve yönetmeliklerle, dönemin şartlarına göre çağdaş ve ayrıntılı düzenlemeler getirilmiştir. 1475 sayılı İş Kanunu’nun 73 üncü maddesi ile işverenlere, çalışanların sağlık ve güvenliğini sağlamak için gerekli olanı yapmak ve bu husustaki şartları sağlamak ve araçları noksansız bulundurma yükümlülüğü getirilmiştir. İşçilerinde bu yoldaki usullere ve şartlara uymak zorunda oldukları belirtilmiştir. 1475 sayılı İş Kanunu’nun 74 üncü maddesine göre, iş sağlığı ve güvenliği yönünden önemli olan; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”, “Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşlerde ve İşyerlerinde Alınacak Güvenlik Tedbirleri Hakkında Tüzük”, “Yapı İşlerinde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”, “Maden ve Taş Ocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Alınacak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Önlemlerine İlişkin Tüzük” yürürlüğe konulmuştur. (4857 Sayılı İş Kanunu-Geçici 2. Maddesi gereği ve Danıştay kararı ile yukarıda yer alan tüzükler halen yürürlüktedir. ) 4.4 İş Sağlığı ve Güvenliği MevzuatıTürkiye AB müktesebatının üstlenilmesine ilişkin Ulusal Programda yer alan taahhütlerimiz doğrultusunda Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü bünyesinde yürütülen ve iş sağlığı ve güvenliği konusunda yeni bir model, yeni bir yaklaşım öngören mevzuat uyum çalışmalarının büyük bir kısmı geçtiğimiz yıllarda tamamlanmıştır ve halihazırda bu çalışmalar devam etmektedir. Bu kapsamda 1475 sayılı eski İş Kanunu bütünüyle yenilenmiş, AB müktesebatını ve ILO normlarını esas alarak çağdaş bir yaklaşımla hazırlanan yeni 4857 sayılı İş Kanunu yasalaştırılmıştır. 4857 sayılı İş Kanunu ile de İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatı’nın Avrupa Birliği mevzuatına uyumunu sağlayacak yenilikler getirilmiştir. Uyumlaştırılan mevzuat; iş sağlığı ve güvenliği koşullarında sürekli iyileşme, işyerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi, işin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti ve buna göre alınacak önlemlerin belirlenmesi, işyeri yönetimi tarafından alınan kararlara çalışanların katılımı ve alınacak önlemler konusunda çalışanlara danışma gibi birçok yeniliği içermektedir. Ülkemizde çalışma hayatıyla ilgili birçok kurum ve kuruluş bulunmakla birlikte, çalışma hayatını, işçi-işveren ilişkilerini, iş sağlığı ve güvenliğini düzenleme ve denetleme görevi Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına verilmiştir. 3146 sayılı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun’un 1 inci maddesinde Kanunun amacı, 2 nci maddesinde ise Bakanlığın görevleri belirtilmiştir. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının görevlerinden, iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin olan; mevzuat ve benzeri çalışmalar İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü tarafından, eğitim çalışmaları Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi tarafından ve iş teftişi hizmetleri İş Teftiş Kurulu Başkanlığı tarafından sürdürülmektedir. İş sağlığı ve güvenliği mevzuatımızın temelini Anayasamız oluşturmaktadır. Anayasamızın; 2 nci Maddesinde: Türkiye Cumhuriyeti’nin, sosyal bir hukuk Devleti olduğu, 5 inci Maddesinde: Devletin temel amaç ve görevlerinden birinin, kişilerin ve toplumun refah, huzur ve mutluluğunu sağlamak, insanın maddi ve manevi varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamaya çalışmak olduğu, 17 nci Maddesinde: Herkesin, yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahip olduğu, 50 nci Maddesinde: Kimsenin, yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamayacağı, küçükler ve kadınlar ile bedeni ve ruhi yetersizliği olanların çalışma şartları bakımından özel olarak korunmaları gerektiği, dinlenmenin, çalışanların hakkı olduğu, 56 ncı Maddesinde: Herkesin, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahip olduğu, 60 ıncı Maddesinde: Herkesin, sosyal güvenlik hakkına sahip olduğu ve Devlet’in, bu güvenliği sağlayacak gerekli tedbirleri alacağı ve teşkilat kuracağı, belirtilmiştir. Anayasamızın bu maddeleri gereğince, Devlet, teşkilatlanma, denetim ve yaptırımlara ilişkin düzenlemeler ve işverenlerin çalışanlarını gözetme borcuna ilişkin düzenlemeleri yapmıştır.
4.4.2 İşverenin Çalışanlarını Gözetme Borcuna İlişkin DüzenlemelerA- İSG organizasyonuna ilişkin düzenlemeler, B- Teknik önlemlere ilişkin düzenlemeler, C- İşin düzenlenmesine ilişkin düzenlemeler, a) Kadın ve çocukların korunmasına ilişkin, b) İş sürelerine ilişkin, İşverenin çalışanlarını gözetme borcuna ilişkin düzenlemeler, 4857 sayılı İş Kanunu başta olmak üzere, bu Kanun gereğince yürürlüğe konulan çok sayıda yönetmeliklerde yer almaktadır. 4857 Sayılı İş Kanunu Çalışma hayatını düzenleyen temel kanun niteliğindeki, şu an yürürlükte bulunan, 4857 sayılı İş Kanunu, 22.05.2003 tarihinde kabul edilmiş ve 10.06.2003 tarih ve 25134 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Kanunun iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin maddeleri aşağıda yer almaktadır: Çalışma süreleri MADDE 63 - Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok kırkbeş saattir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır. Tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine, günde onbir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabilir. Bu halde, iki aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz. Denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile dört aya kadar artırılabilir. Çalışma sürelerinin yukarıdaki esaslar çerçevesinde uygulama şekilleri, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanacak bir yönetmelikle düzenlenir. Sağlık kuralları bakımından günde ancak yedibuçuk saat ve daha az çalışılması gereken işler, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile Sağlık Bakanlığı tarafından müştereken hazırlanacak bir yönetmelikle düzenlenir.
İşverenlerin ve işçilerin yükümlülükleri MADDE 77- İşverenler işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak, işçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdürler. İşverenler işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup uyulmadığını denetlemek, işçileri karşı karşıya bulundukları mesleki riskler, alınması gerekli tedbirler, yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek ve gerekli iş sağlığı ve güvenliği eğitimini vermek zorundadırlar. İşverenler işyerlerinde meydana gelen iş kazasını ve tespit edilecek meslek hastalığını en geç iki iş günü içinde yazı ile ilgili bölge müdürlüğüne bildirmek zorundadırlar. Bu bölümde ve iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin tüzük ve yönetmeliklerde yer alan hükümler işyerindeki çıraklara ve stajyerlere de uygulanır. Kanunun bu maddesi ile iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için; İşverenlere; gerekli her türlü önlemi alma, araç ve gereçleri noksansız bulundurma, işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup uyulmadığını denetleme, işçileri karşı karşıya bulundukları mesleki riskler, alınması gerekli tedbirler, yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirme ve gerekli iş sağlığı ve güvenliği eğitimini verme yükümlülüğü getirilmiştir. Eğitim konusu ilk kez kanun metninde yer almıştır.
Kanun’un bu maddesi gereğince, aşağıda yer alan yönetmelikler, Avrupa Birliği Mevzuatı’na uyumlu olarak hazırlanarak yürürlüğe konulmuştur. Yüklə 2,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|