Dernekler mevzuati ve rehberi Mayıs, 2015 Ankara
Yüklə 6,73 Mb.
|
39 2015 DERNEKLER MEVZUATI VE REHBERİ mesi sağlanmıştır. Maddede verilen tanımdan hareketle, derneğin unsurlarını şu şekilde belirle yebiliriz: a- En az yedi gerçek kişinin bilgi ve çalışmalarım sürekli olarak birleştirmeleri, b- Kazanç paylaşma dışında belirli ve ortak amacı gerçekleştirme, c- Tüzel kişiliğe sahip olma, d-Örgütlenmiş kişi topluluğu olma. İkinci fıkrada demeklerin hukuka veya ahlâka aykırı amaçlarla kumlamayacağı öngörülmektedir. IL Dernek kurma hakkı Madde 57- Herkes, önceden izin almaksızın demek kurma hakkına sahiptir. Demek kurucularının fiil ehliyetine sahip olması gerekir.
2015 40 DERNEKLER MEVZUATI VE REHBERİ laması şartı aranmamış; ergin kılınma (m. 12) veya evlenmeyle ergin olanların (m. 11) onsekiz yaşını tamamlamadıkları hâlde, kurucu olabilmelerine olanak tanınmıştır. III. Tüzük Madde 58- Her demeğin bir tüzüğü bulunur. Demek tüzüğünde demeğin adı, amacı, (...)(2) gelir kaynakları, üyelik koşulları, organları ve örgütü ile geçici yönetim kumlunun gösterilmesi zorunludur. Demek tüzüğü, kanunun emredici hükümlerine aykırı olamaz. Demek tüzüğünde düzenlenmemiş konularda kanun hükümleri uygulanır. Gerekçesi: Madde dört fıkradan oluşmaktadır. Birinci fıkrada her derneğin mutlaka bir tüzüğünün bulunması gerektiği ifade edilmiştir. Derneklerin tüzüğü âdeta onların temel yasası niteliğindedir. Tüzükte mutlaka yer alması gereken hususların neler olduğu ikinci fıkrada belirtilmiştir. Tüzükte ayrıca geçici yönetim kurulu üyelerinin de gösterilmiş olması şarttır. Üçüncü fıkrada demek tüzüklerine konulacak hükümlerin kanunun emredici hükümlerine aykırı olmaması gereğine işaret edilmekte, son fıkrada da tüzükte hakkında hüküm bulunmayan hâllerde kanun hükümlerine başvurulacağı ifade edilmektedir.
(2) Bu arada yer alan, 'yerleşim yeri, kurucuları” ibaresi, 4/11/2004 tarihli ve 5253 sayılı Kanunun 38 inci maddesiyle madde metninden çıkarılmıştır. IV. Tüzel kişiliğin kazanılması
41 2015 DERNEKLER MEVZUATI VE REHBERİ Madde 59- Demekler, kuruluş bildirimini, demek tüzüğünü ve gerekli belge leri yerleşim yerinin bulunduğu yerin en büyük mülkî amirine verdikleri anda tüzel kişilik kazanırlar. Kumluş bildiriminin içeriği ve gerekli belgelerin nelerden ibaret olduğu, yö netmelikte gösterilir. Gerekçesi: Maddede derneklerin tüzel kişilik kazanması ve özellikle tüzel kişiliğin hangi anda kazanılmış olacağı düzenlenmektedir. Birinci fıkrada derneklerin tüzel kişilik kazanma anı, kuruluş bildirimi, dernek tüzüğü ve gerekli belgelerin yerleşim yerindeki en büyük mülkî amire verildiği an olarak öngörülmektedir. Bu itibarladır ki, derneklerin tüzel kişilik kazan masında “normatif bildirim sistemi ” benimsenmiş olmaktadır. Böylece de yü rürlükteki Kanunun kabul etmiş olduğu “serbest kuruluş sistemi ” değiştirilmiş olmaktadır.
Madde 60-Kuruluş bildirimi ve belgelerin doğruluğu ile demek tüzüğü, en büyük mülkî amir tarafından altmış gün içinde dosya üzerinden incelenir. Kumluş bildiriminde, tüzükte ve kurucuların hukukî durumlarında kanuna aykırılık veya noksanlık tespit edildiği takdirde bunların giderilmesi veya ta mamlanması derhâl kumculardan istenir. Bu istemin tebliğinden başlayarak otuz gün içinde belirtilen noksanlık tamamlanmaz ve kanuna aykırılık gide rilmezse; en büyük mülkî amir, yetkili asliye hukuk mahkemesinde demeğin feshi konusunda dava açması için durumu Cumhuriyet savcılığına bildirir. Cumhuriyet savcısı mahkemeden demeğin faaliyetinin durdurulmasına karar verilmesini de isteyebilir. Kumluş bildiriminde, tüzükte ve belgelerde kanuna aykırılık veya noksanlık bulunmaz ya da bu aykırılık veya noksanlık belirli sürede giderilmiş bulunur sa; keyfiyet derhâl demeğe yazıyla bildirilir ve demek, demekler kütüğüne kaydedilir.
2015 42 DERNEKLER MEVZUATI VE REHBERİ Gerekçesi: Madde derneklerin kuruluş aşamasında yaptıkları başvurunun incelenmesi konusunu oldukça ayrıntılı biçimde düzenlemektedir. Birinci fıkrada yerleşim yerinin bulunduğu yerin en büyük mülkî amirine, ku ruluş bildirimi ve eklerinin, bu arada tüzüğün doğruluğunun, eksiklik veya kanuna aykırılıkların bulunup bulunmadığının en çok altmış gün içinde ince lenmesi görevi verilmektedir. İkinci fıkrada, bu inceleme sonucunda tüzükte, kuruluş bildirimi ve kurucuların hukukî durumunda kanuna aykırılık veya noksanlıklar tespit edildiği takdirde mülkî amirin ne yapması gerektiği açıklanmaktadır.
Madde 61-(Mülga: 4/11/2004-5253/38 md.)
Madde 62-(Değişik: 4/11/2004-5253/38 md.) Demekler, 60 inci maddenin son fıkrası gereğince yapılan yazılı bildirimi izleyen altı ay içinde ilk genel kurul toplantılarını yapmak ve zomnlu organ larını oluşturmakla yükümlüdürler. Gerekçesi: Maddede yeni kurulmuş olan bir demeğin ilk genel kuml toplantısını tüzüğünün gazetede yayımlandığı günü izleyen altı ay içinde yapması ve kanunen kumlması gerekli olan organlarını bu genel kuml toplantısında oluşturması zomnluluğu getirilmektedir. Demeğin fiil ehliyetinin başlayabilmesi, yani demek adına hukukî işlemlere girişilebilmesi ancak bu zomnlu organlann oluşturulmasıyla mümkün olabilecektir.B. Üyelik
43 2015 DERNEKLER MEVZUATI VE REHBERİ
Madde 63- Hiç kimse, bir demeğe üye olmaya ve hiçbir demek de üye kabul etmeye zorlanamaz. Gerekçesi: Toplantı ve dernek kurma hakkı temel hak ve özgürlüklerdendir Nitekim, Anayasanın 33 üncü maddesi bu özgürlüğü temel haklar arasında düzenlemiştir. Madde bir derneğe üyelik konusunu bu anlayışla düzenlemekte ve bunu kişinin iradesine bağlamaktadır.
Madde 64- Fiil ehliyetine sahip bulunan her gerçek kişi ile tüzel kişiler, der neklere üye olma hakkına sahiptir.(1) Yazılı olarak yapılacak üyelik başvurusu, (...)(2) demek yönetim kurulunca en çok otuz gün içinde karara bağlanır ve sonuç yazıyla başvuru sahibine bildiri lir. Başvurusu kabul edilen üye, bu amaçla tutulacak deftere kaydedilir. Gerekçesi: Madde bir derneğe üye olma koşullarını düzenlemektedir. Buna göre, derneğe üyelik için özel koşullar aranmamış, kişinin fiil ehliyetine sahip olması yeterli görülmüştür. Maddenin ikinci fıkrasında üyelik başvurusu üzerine yapılacak işlemler belir tilmiştir. IL Sona ermesi
Madde 65- Üyelik için kanunda veya tüzükte aranılan nitelikleri sonradan kaybedenlerin demek üyeliği kendiliğinden sona erer. Gerekçesi: Demek üyeliğinin sona ermesi, bu ve bunu izleyen maddelerde 2015 44 DERNEKLER MEVZUATI VE REHBERİ “Kendiliğinden”, “çıkma ile” ve “çıkarılma ile” kenar başlıklarıyla üç ayrı maddede düzenlenmiştir. Bu hükümde üyeliğin, kanunda veya demek tüzüğünde öngörülen koşulların kaybı hâlinde kendiliğinden sona ereceği belirtilmiştir. 2. Çıkma ile Madde 66- Hiç kimse, demekte üye kalmaya zorlanamaz. Her üye (...)(1) yazılı olarak bildirmek kaydıyla, demekten çıkma hakkına sahiptir. Gerekçesi: Madde yürürlükteki Kanunun 63 üncü maddesini karşılamakta dır. Maddede demeğe girme gibi demekten çıkma da kişinin kendi iradesine bağlanmıştır. Demekten çıkmak isteyen üyenin bu iradesini altı ay önceden yazılı olarak bildirmesi yeterlidir. Yazılı şekil geçerlilik koşuludur.
Madde 67- Tüzükte üyelerin çıkarılma sebepleri gösterilebilir. Tüzükte çıkarma sebepleri gösterilmişse, çıkarma kararma bu sebeplerin haklı sayılamayacağı iddiasıyla itiraz edilemez. Tüzükte çıkarma düzenlenmemişse üye, ancak haklı sebeple çıkarılabilir. Bu çıkarma kararma, haklı sebep bulunmadığı ileri sürülerek itiraz edilebilir.
45 2015 DERNEKLER MEVZUATI VE REHBERİ Gerekçesi: Maddede kişinin dernekten çıkarılması konusu düzenlenmiştir. Çıkarılma sebeplerinin genelde dernek tüzüğünde gösterilmesi yaygın bir uy gulamadır. Tüzükte bu konuda bir hüküm yoksa, üye ancak haklı sebeplere dayanılarak dernekten çıkarılabilir. Üçüncü fıkra ile bu gibi durumlarda üye likten çıkarılan kimseye çıkarma kararına karşı itiraz hakkı tanınmıştır. Komisyonun Değişiklik Gerekçesi: Tasarının 67 nci maddesinin birinci ve ikinci fıkralarında yer alan ve üyeleri sebep göstermeden demekten çıkarma yetkisi tanıyan ifadeler, üyelerin sadece tüzükte gösterilen veya haklı olan sebeplerle demekten çıkarılmalarını temin bakımından metinden çıkarılmış ve fıkralarda redaksiyon yapılmıştır. IIL Kapsamı 1. Üyelerin hakları
Madde 68- Demek üyeleri eşit haklara sahiptirler. Demek, üyeleri arasında dil, ırk, renk, cinsiyet, din ve mezhep, aile, zümre ve sınıf farkı gözetemez; eşitliği bozan veya bazı üyelere bu sebeplerle ayrıcalık tanıyan uygulamalar yapamaz. Her üyenin, demeğin faaliyetlerine ve yönetimine katılma hakkı vardır. Demekten çıkan veya çıkarılan üye, demek malvarlığında hak iddia edemez.
Madde 69- Her üyenin genel kurulda bir oy hakkı vardır; üye, oyunu şahsen 2015 46 DERNEKLER MEVZUATI VE REHBERİ kullanmak zorundadır. Onursal üyelerin oy hakkı yoktur. Gerekçesi: Maddede üyelerin oy hakkı düzenlenmiştir. Eşitlik ilkesi gereği, her üyenin bir oy hakkına sahip olacağı tabiidir.
Madde 70- Üyelerin ödenti verme borcu tüzükle düzenlenir. Tüzükte düzenle me yoksa üyeler, demek amacının gerçekleşmesi ve borçlarının karşılanması için zorunlu ödentilere eşit olarak katılırlar. Demekten çıkan veya çıkarılan üye, üyelikte bulunduğu sürenin ödentisini vermek zomndadır. Gerekçesi: Madde yürürlükteki Kanunun 64 üncü maddesini karşılamakta olup, İsviçre Medenî Kanununun 71 inci maddesinin Fransızca ve Almanca metnine uygun olarak yeniden düzenlenmiştir. Madde, üyelik yükümlülüklerinden «ödenti verme borcu»nu hükme bağlamakta, bu borcun tüzükle düzenleneceğini, tüzükte hüküm bulunmaması hâlinde ise üyelerin demek amacının gerçekleşmesi ve borçlarının karşılanması için zomnlu ödentilere eşit olarak katılacağını, demekten çıkan veya çıkarılan üyenin, üyelikte bulunduğu sürenin ödentisini vermek zomnda olduğunu onursal üyelerin ödenek vermeye zorlanamayacağını öngörmektedir. Maddeye, ödenti tüzükle belirlenmemişse, üyenin demeğin tüm borçlarını ödemek zomnda olmadığı, sadece amacı ve borçlarının karşılanması için belli bir miktar ödenti vereceği konusunda açıklık getirilmiştir. , Onursal üyeler ödenti vermek zorunda değildir.
Madde 71- Üyeler, demek düzenine uymak ve demeğe sadakat göstermekle yükümlüdürler. 47 2015 DERNEKLER MEVZUATI VE REHBERİ Her üye, demeğin amacına uygun davranmak, özellikle amacın gerçekleşmesi ni güçleştirici veya engelleyici davranışlardan kaçınmakla yükümlüdür. Gerekçesi: Madde «Diğer yükümlülükler» kenar başlığı altında üyelerin manevî yükümlülüklerinin neler olduğunu düzenlemektedir. Bu yükümlülüklerin birer birer belirtilmesindeki güçlük göz önünde tutularak birinci fıkrada genel düzenlemeye yer verilmiş, ikinci fıkrada ise bu kapsamda değerlendirilebilecek bazı özel nitelikli yükümlülükler sayılmıştır.
Madde 72- Demeğin zorunlu organları, genel kurul,-yönetim kumlu ve dene tim kumludur. Demekler zorunlu organları dışında başka organlar da oluşturabilirler. Ancak, bu organlara zorunlu organların görev, yetki ve sorumlulukları devredilemez. Gerekçesi: Madde demeğin zomnlu organlarının neler olduğunu düzenle mekte ve bunlar dışında da organlar oluşturabilme olanağını tanımaktadır. Zo mnlu organların görev, yetki ve sorumluluklarının oluşturulacak bu organlara devri mümkün değildir. Zomnlu organlar dışındaki organların neler olabileceği açıklanmamış, böylece demeklere iç örgütlerini serbestçe belirleme olanağı tanınmıştır.
Madde 73- Genel kurul, demeğin en yetkili karar orgam olup; demeğe kayıtlı üyelerden oluşur. Gerekçesi: Madde, yürürlükteki Kanunun 57 nci maddesini karşılamakta olup, kayıtlı tüm üyelerden oluşan genel kumlun, demeğin en yetkili karar organı olduğunu hükme bağlamıştır.
2015 48 DERNEKLER MEVZUATI VE REHBERİ
Madde 74- Genel kurul, tüzükte belirtilen zamanda yönetim kurulunun çağrısı üzerine toplanır. (Değişik ikinci fıkra: 4/11/2004-5253/38 md.) Olağan genel kurul toplantıla rının en geç üç yılda bir yapılması zorunludur. Gerekçesi: Maddeyle genel kurulun olağan toplanma koşulları düzenlenmiştir. Çağrı yönetim kurulunca yapılır. Olağan genel kurul toplantısmm yapılma süresi en geç iki yılda bir olarak saptanmış, böylece yönetim kurulunun olağan toplantıya çağırma hak ve yetkisini kötüye kullanmasına karşı önlem alınmıştır.
Madde 75- Genel kurul, yönetim veya denetim kurulunun gerekli gördüğü hâllerde veya demek üyelerinden beşte birinin yazılı başvurusu üzerine, yöne tim kurulunca olağanüstü toplantıya çağrılır. Yönetim kurulu, genel kumlu toplantıya çağırmazsa; üyelerden birinin baş vurusu üzerine, sulh hâkimi, üç üyeyi genel kumlu toplantıya çağırmakla gö revlendirir. Gerekçesi: Madde genel kurulun olağanüstü toplanmasını düzenlemektedir. Bazı önemli ve zorunlu durumlarda genel kurulun olağanüstü toplantıya çağ rılması gerekebilir. Birinci fıkrayla olağanüstü çağrıyı yapabilecek organlar ile üye sayısı belir lenmiştir. İkinci fıkrayla da yönetim kumlunun genel kumlu toplantıya çağırmaması hâlinde üyelerden birinin başvurusu üzerine sulh hâkiminin üç üyeyi genel kumlu toplantıya çağırmakla görevlendirebileceği öngörülmüştür.
49 2 015 DERNEKLER MEVZUATI VE REHBERİ Madde 76- Bütün üyelerin bir araya gelmeksizin yazılı katılımıyla alman kararlar ile demek üyelerinin tamamının kanunda yazılı çağrı usulüne uymaksızın bir araya gelerek aldığı kararlar geçerlidir. Bu şekilde karar alınması olağan toplantı yerine geçmez. Gerekçesi: Madde, olağan genel kurullar hariç bırakılmak suretiyle, toplan- tısız veya çağrısız toplantıyla kararlar alınmasını düzenlemektedir. Birinci fıkrayla genel kurul üyelerinin tamamının bir araya gelmeksizin yazılı katılımıyla alacakları kararlar ile dernek üyelerinin tümünün kanunda yazılı, çağrı usulüne uyulmaksızın bir araya gelerek aldıkları kararlar geçerli kabul edilmiştir. İkinci fıkrayla, olağan genel kuml toplantısı yerine geçmek üzere bu şekilde karar alınamayacağı öngörülmüştür. Komisyonun Değişiklik Gerekçesi: Tasarının 76 ncı maddesinin ikinci fıkrası daha iyi anlaşılmasını temin etmek amacıyla yeniden düzenlenmiştir.
Madde 77- Genel kuml, yönetim kurulunca, en az onbeş gün önceden toplan tıya çağrılır. Bu amaçla toplantının günü, saati, yeri ve gündemi, (...)(1) üyelere (...)(1) bildirilir. Toplantıya çağrı usulü ve toplantının ertelenmesine ilişkin konular, yönetme likle düzenlenir. Gerekçesi: Madde genel kurulun toplantıya çağrılmasını düzenlemektedir. Birinci fıkrayla genel kurulun toplantıya çağrılmasının usul ye esasları be lirlenmiş, böylece kuruldan bütün üyelerin zamanında haberdar olmaları ve katılımlarının sağlanması öngörülmüştür. İkinci fıkrayla da toplantıya çağrı usulü ve toplantının ertelenmesine ilişkin 20.25 50 DERNEKLER MEVZUATI VE REHBERİ konuların ayrıntıları, düzenlenecek yönetmeliğe bırakılmıştır.
Madde 78- Genel kurul toplantıları, tüzükte aksine hüküm olmadıkça, demek merkezinin bulunduğu yerde yapılır. Genel kurul, katılma hakkı bulunan üyelerin salt çoğunluğunun, tüzük değişik liği ve demeğin feshi hâllerinde üçte ikisinin katılımıyla toplanır; çoğunluğun sağlanamaması sebebiyle toplantının ertelenmesi durumunda ikinci toplantıda çoğunluk aranmaz. Ancak, bu toplantıya katılan üye sayısı, yönetim ve dene tim kurulları üye tam sayısının iki katından az olamaz. Genel kurul toplantısı, bir defadan fazla geri bırakılamaz.
İkinci fıkrayla toplantı yeter sayısı ayrıntılı olarak belirlenmiştir. Üçüncü fıkrayla ise genel kurul toplantısının bir defadan fazla geri bırakılamayacağı öngörülmüştür.
Madde 79- Genel kurul toplantısının açılışından sonra, toplantıyı yönetmek üzere, bir başkan ve yeteri kadar başkan vekili ile yazman seçilir. Genel kurul toplantısında yalnız gündemde yer alan Maddeler görüşülür. An- Yüklə 6,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|