Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası təhsil nazirinin 25 fevral 2010-cu IL tarixli 235
Qarşılıqlı tələblər üzrə hesablaşmalar
Yüklə 1,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
6. Qarşılıqlı tələblər üzrə hesablaşmalar. Mürəkkəb təsərrüfat əlaqələri sistemində mal-material dəyərlilərinin və xidmətlərin qarşılıqlı hərəkət axınının yaranma mümkünlüyü mövcuddur. Bu vəziyyət qarşılıqlı tələblərin hesablanması, yəni bir təşkilatın hesabından kontragentin hesabına yalnız qarşılıqlı tələb fərqlərinin (saldo) köçürülməsi kimi belə özünəməxsus nağdsız hesablaşma formasının tətbiq olunmasına əsas verir. Bu nağdsız hesablaşma formasının əsas üstünlüyü onun nisbətən sadə və iqtisadi baxımdan əlverişli olmasındadır. Hesablaşmaya müxtəlif hesablaşma sənədləri təqdim oluna bilər: 1. Ödəniş tələb-tapşırıqları; 2. Ödəniş tapşırıqları; 3. Hesablaşma qəbzləri və s. Qarşılıqlı tələblər hesablandıqda vəsaitlərin hərəkətinin kəskin azalması müşahidə olunur. Onlar yalnız hesablaşmadan sonra qalan məbləğ fərqində tələb edilir. Qarşılıqlı tələblər üzrə hesablaşmalar 2 qismə bölünür: 1. daimi qüvvədə olan; 2. birdəfəlik. 1. Saldo üzrə daimi qüvvədə olan dövri hesablaşmalar adətən iki təsərrüfat təşkilatı arasında qarşılıqlı, təqribən bərabər 91 əməliyyatlar əsasında on gündə bir dəfə edilir. Hər iki hesablaşma iştirakçısı özündə ödəniləcək məbləğlərin göstərildiyi qarşılıqlı hesablaşmaların hesabını aparır. Hesablaşma sənədləri banka təhvil verilmir və qarşılıqlı tələblərin hesabında məbləği göstərilməklə dərhal alıcıya göndərilir. Tərəflərin nümayəndələri dövri olaraq qarşılıqlı hesablaşma hesablarını yoxlayır, kimin xeyrinə saldonun olmasını müəyyənləşdirir və bu məbləğə ya ödəniş tapşırığı, ya da ənənəvi sənəd dövriyyəsi edən digər hesablaşma sənədi yazırlar. 2. İki hüquqi şəxs arasında qarşılıqlı tələblərin birdəfəlik hesablaşması bir tərəfin digər tərəfin xeyrinə ödəniş etdiyi zaman ona qarşılıqlı tələb və iddiası olduğu halda həyata keçirilir. Hesablanmamış vəsait qalığını daha çox ödəməli olan tərəf ödəyir. Birdəfəlik qrup hesablaşmalar bank tərəfindən müəyyən dövrlərdə (rübün sonunda, ilin əvvəlində) hüquqi şəxslərin bir-biri ilə hesablaşması üzrə yaranmış qarşılıqlı borcun, müddəti keçmiş qarşılıqlı borclarının aradan qaldırılması üçün keçirilir. Hazırda müəssisə və təşkilatlar da banklar kimi klirinq vasitəsilə qarşılıqlı hesablaşmalar həyata keçirə bilir. Banklar müəssisələrlə qarşılıqlı tələblərin hesablaşması yolu ilə hesablaşmaları daxil etmək, xidmət göstərilən müştərilərə hesablaşmaların aparılması üçün öz hesablaşma (klirinq) mərkəzlərini təşkil etmək, orada təsərrüfat orqanlarının qarşılıqlı tələblərinin hesablaşma əməliyyatlarını aparmaq, eləcə də, öz müştərilərinin hesablaşmaları üçün digər banklarda və onların müəssisələrində müxbir subhesabları açmaq hüququna malikdir. Klirinq mərkəzləri adətən banklar tərəfindən ödəniş dövriyyəsinin sürətləndirilməsi və səmərəliləşdirilməsi məqsədilə qarşılıqlı mənfəət şərtləri ilə yaradılır. Yüklə 1,92 Mb. Dostları ilə paylaş:
|