Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası təhsil nazirinin 25 fevral 2010-cu IL tarixli 235
Yüklə 1,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
9.4. Təbii qiymətli daşlarla əməliyyatlar Qeyd edilmiş müddəa qiymətli daşlar adlandırılan təbii almaz, rubin, zümrüd, sapfir, aleksandrit, xammal və emal edilmiş şəkildə mirvari, nadir kəhrəba törəmələri ilə həyata keçirilən əməliyyatlara aiddir. Bu qayda aşağıda qeyd edilmiş qiymətli daşlara da şamil edilir: 173 a) Təbii daşlar – seçilmiş və qiymətləndirilmiş; b) Emal edilmiş – zərgərlik məmulatları, yarımfabrikatlar və texniki təyinatlı məmulatlar. Xam, seçilməmiş təbii qiymətli daşlarla əməliyyatların keçirilməsinə yol verilmir. Qiymətli metalların seçilməsi, ilkin təsnifi və ilkin qiymət- ləndirilməsi respublika qanunvericiliyi və normativ-texniki sənədlərə müvafiq olaraq hasilat subyektləri tərəfindən həyata keçirilir. Hasil edilmiş qiymətli daşların ilkin təsnifatı və ilkin qiymətləndirilməsini həyata keçirmək imkanı olmayan hasilat subyektləri müəyyən edilmiş qaydaya əsasən onların seçimi, ilkin təsnifatı və ilkin qiymətləndirilməsini həyata keçirmək üçün dövlət qorunmasına təqdim edir. Emal müəssisələri əməliyyatları aşağıdakı vasitələrlə həyata keçirə bilər: İstehsalda istifadə olunmayan, emal edilməmiş qiymətli metallar – qiymətli daşların emal edilməsi üçün müvafiq lisenziyaya malik digər təşkilatlara və ya qiymətli daşlar bircası vasitəsilə; Emal edilmiş qiymətli daşlar – öz fəaliyyətində birbaşa qiymətli daşlardan istifadə edən digər müəssisələrə və ya qiymətli daşlar bircası vasitəsilə. Qiymətli daşların istifadəsi və dövriyyəsinə dövlət nə- zarətini həyata keçirmək məqsədilə Maliyyə Nazirliyi hasilat subyektləri ilə emal təşkilatları, eləcə də emal təşkilatları arasında emal edilməmiş qiymətli metallarla aparılan sövdələşmələrin uçotunu həyata keçirir. Maliyyə Nazirliyi və Mərkəzi Bank hər il qiymətli daşların əldə edilməsi sifarişini verir və cari ilin 1 yanvar tarixinədək hökumətə gələn il dövlət ehtiyatlarının artırılması üçün təbii qiymətli daşların alınması həcmini, onların satın alınacağı hasilat təşkilatının adını, eləcə də qiymətli metallar və qiymətli daşların dövlət fondundan satış limitləri (kvota) haqqında xəbər verir. Azərbaycanın Mərkəzi Bankı və xüsusi səlahiyyətli banklar təbii qiymətli daşların alqı-satqı əməliyyatlarını öz 174 hesabına və öz müştəriləri hesabına yerinə yetirmək hüququna, girov əməliyyatları və qüvvədə olan qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş digər növ əməliyyatları həyata keçirmək hüququna malikdir. Mərkəzi Bank xüsusi səlahiyyətli banklara respublika ərazisində təbii qiymətli daşlarla əməliyyatlar aparılması haqqında Müddəa ilə ona verilmiş hüquqlar çərçivəsində həyata keçirə biləcəyi əməliyyatların siyahısı və xarakterini müəyyən edir. Bunlara həmçinin aşağıda adları qeyd edilmiş təşkilatlarla bağlanmış komissiya və ya tapşırıq müqavilələri üzrə özhesabına və müştərilərin hesabına alqı-satqı müqaviləsi də daxildir: Emal təşkilatlar ilə; Digər xüsusi səlahiyyətli banklarla; Sənaye təşkilatçıları ilə; İnvestorlarla. Bundan başqa xüsusi səlahiyyətli banklar yuxarıda qeyd edilmiş Müddəanın tələblərinə müvafiq olaraq girovun satışı şərtilə təbii qiymətli daşlarla əməliyyatların aparılmasını həyata keçirmək hüququna da malikdir. İnvestorlar emal olunmuş qiymətli daşların alqı-satqı əməliyyatlarını, onların saxlanmasını və zərgərlik məmulatlarının alınmasını yalnız xüsusi səlahiyyətli banklar vasitəsilə onlarla bağlanmış tapşırıq müqaviləsi əsasında həyata keçirə bilər. Qiymətli daşların sahibləri onlardan girov olaraq istifadə edə bilər. Girov saxlayanın tələblərinin yerinə yetirilməsi təbii qiymətli daşların satışı nəticəsində əldə edilmiş pul vəsaitləri hesabına həyata keçirilə bilər. Təbii qiymətli daşlardan ödəniş vasitəsi kimi, eləcə də öz məhsullarının istehsalında qiymətli daşlardan istifadə edən fərdi sahibkarlara və hüquqi şəxslərə kommersiya bankları tərəfindən verilmiş kreditlərin hesabatı zamanı istifadə edilməsinə yol verilmir. Mərkəzi Bank və Maliyyə Nazirliyi «Azərbaycan ərazisində qiymətli daşlarla əməliyyatların həyata keçirilməsi haqqında Müddəanın tətbiq edilməsi qaydası haqqında» müştərək məktubu ilə respublika ərazisində banklar tərəfindən təbii qiymətli daşlarla həyata keçirilən əməliyyatların siyahısını təsdiq 175 etmişdir. Həmin əməliyyatlara qeyd edilmiş müddəada göstərilmiş əməliyyatlardan başqa aşağıdakılar da aiddir: 1. Emal təşkilatları, xüsusi səlahiyyətli banklar, sənaye istehlakçıları, investorlarla bağlanmış komissiya və ya tapşırıq müqavilələri üzrə özhesabına və müştərilərin hesabına alqı-satqı müqaviləsi; 2. Yuxarıda qeyd edilmiş müddəanın tələblərinə müvafiq - olaraq girovun satışı şərtilə təbii qiymətli daşlarla həyata keçirilən girov əməliyyatları. Bank hüquqi şəxslərə qiymətli əşyaları (pul nişanlarını, qiy- mətli metalları və daşları, sikkələri, zərgərlik məmulatlarını və s.), eləcə də qiymətli sənədləri (nizamnamə sənədlərini, vekselləri, sertifikatları, lisenziyaları və s.) fərdi bank ,seyflərində saxlamaq imkanı təklif edir. |