Dərs vəsaiti «Mehmanxana təsərrüfatı»

«И ллю стри рован ны й практический путеводитель п о К авказу» 
kitabında 
məlumatlar verilir.
«Şəhərin mərkəzində passaj ilə üzbəüz, Nikolayev və Velikon - 
nyajeskoe küçələrinin kəsişdiyi yerdə «Metropol» mehmanxanası 
yerləşir və burada nömrələrin qiyməti döşəkağları ilə birlikdə 1 rubl 50 
qəpikdir. Mehmanxanada I dərəcəli restoran işləyir. Mehmanxana 
sahibi İ. Strelkovdur.
«Avropa» oteli şəhərin mərkəzində yerləşir. Nömrələrin qiyməti 
1 rubl 50 qəpikdən 7 rubl 50 qəpikdir. Mehmanxana tərkibində 
restoran fəaliyyət göstərir. Şəhərin mərkəzində yerləşən 100 nömrəli 
«Qrand otel» mehmanxanasında nömrələrin qiyməti döşəkağıları ilə 1 
rubl 50 qəpikdən 10 rubla qədərdir. Qiraətxanası və I dərəcəl i restoranı 
var. «Qafqaz» mehmanxanası Torqovıy küçəsində yerləşir. Nömrələrin 
qiyməti 1 rubldan 4 rubla qədərdir. Yaxşı mətbəxə malikdir.
«Bolşaya Moskovskaya» mehmanxanası da Torqovıy küçəsində 
yerləşir. Nömrənin sutkada qiyməti 75 qəpikdir». *
XX əsrin 30-cu illərində memar Şusevin (o, həmçinin 
Moskvadakı mavzoleyin müəllifidir) layihəsi əsasında beşmərtəbəli, 
124 yerli «İnturist» mehmanxanası tikilir. Mehmanxananın restoranı, 
barı, kafesi var idi. Məişət-kommunal xidməti və o dövrün tələblərinə 
cavab verən digər xidmətlər göstərilirdi.
* Москвичь Григорий «Иллюстрированный практический путеводитель по Кавказу». 
Одесса, тип. Л.Нитче. Полицейская 30, 1905.
15

---

1.4. Müasir dövr
XX əsrin 50-60-cı illərində yeni növ və markalı avtomobillər, təy­
yarələr meydana çıxır. Avropada və dünyanın bir çox ölkəsində meh­
manxana təsərrüfatı dirçəlir və yeni inkişaf mərhələsinə daxil olur.
Avtomobillə səyahət edənlər üçün motellər tikilir. İlk mo tellərdən 
birini - 1952-ci ildə «Holidey innz»i Kemmon Uilson tikdirir. Aeroport­
larda ailə istirahəti üçün otellər yaranır. Artıq mehmanxana təsərrüfatı 
əyləncə və xidmət sənayesinə çevrilir (Otellər birləşir). Aviaşirkətlər 
otellərin və mehmanxana şəbəkəsinin tikintisində iştirak edir. Bunlar 
«Hilton», «interkontinental» və digərləri idi. Bu dövrdə dünyanın kurort 
mərkəzlərində də yeni otellər inşa edilir.
ÜTT-nin məlumatına görə 70-80-ci illərdə dünya mehmanxana­
larında 17 milyon mehmanxana yeri mövcud idi. «Marriott», 
«Ramada», «Şeraton», «Redisson» kimi mehmanxana şəbəkələri 
inkişaf edirdi.
50-60-cı illərdə sabiq SSRİ ərazisində mehmanxanalar bərpa 
edilir və yeniləri tikilirdi. Artıq 1960-cı ildə sabiq SSRİ ərazisinin 1364 
şəhərində 1476 mehmanxana var idi. 60-70-ci illərdə 6 min yeni 
mehmanxana, 
o 
cümlədən 
Moskva 
şəhərində 
«Pekin», 
«Leninqradskaya», «Ukrayna», «Minsk», «Rossiya» və digərləri 
istifadəyə verilir.
90-cı illərdə qeyri-adi mehmanxanalar tikilir, yeni konsepsiyalar 
axtarılır. Mehmanxana tikintisi genişlənir və müasirləşir.
Həmin illərdə Rusiyada beynəlxalq səviyyəli mehmanxanalar 
tikilir. Bunlar, əsasən, Moskva və Sankt-Peterburq şəhərlərində inşa 
edilir. Bu mehmanxanaların bir çoxu xarici kapitalın iştirakı ilə tikilir.
XX əsrin 60-70-ci illərində Azərbaycanda, xüsusilə də Bakı şə­
hərində «Azərbaycan» (sonradan adı dəyişdirilib «Naxçıvan», 1995-ci 
ildən isə «Hyatt Regency» adlanır), «Cənub», «Bakı», «Turist» 
(sonradan adı dəyişilərək «Qarabağ» olur), «Gənclik», «Azərbaycan», 
«Moskva» («inturist» Səhmdar Cəmiyyəti) və s. mehmanxanalar tikilir. 
80-ci illərdə həmkarlar ittifaqının nəzdində olan «Abşeron» (948 yerlik) 
mehmanxanası istifadəyə verilir. Bu illər turizmin inkişafı və Xəzər 
dənizi sahilinin yeni Ümum ittifaq kurort zonasına çevrilməsini nəzərdə 
tutan SSRİ Nazirlər Sovetinin 30 aprel 1983-cü il tarixli qərarına
16
əsasən Qusar, Xaçmaz, Lənkəran və digər rayonlarda yeni mehman­
xanalar tikilir.
Bu tarixi qərarın müəllifi o vaxtlar SSRİ Nazirlər Soveti sədrinin 
birinci müavini işləmiş Heydər Əliyev idi.
Respublikamız müstəqillik əldə etdikdən və 1994-cü ildə 
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, ümummilli lider Heydər 
Əliyevin səyləri nəticəsində bağlanmış «Əsrin müqaviləsbndən sonra 
xarici qonaqların axını, səfirliklərin akkreditasiyası, konfrans, toplantı, 
simpozium, sərgilərin keçirilməsi respublikada, xüsusən də Bakı 
şəhərində yeni mehmanxanaların inşasına ehtiyac yaradır. Qısa 
müddət ərzində «Naxçıvan» oteli yenidən bərpa edilir, «Hyatt 
Regency» oteli kimi fəaliyyət göstərməyə başlayır. «İsr Plaza», «Grand 
Europe Hotel», «Crescent Beach» və digər mehmanxanalar tikilir. Bu 
otellərdən bir neçəsi dünya mehmanxana şəbəkəsinə daxildir. Bu 
illərdə Nazirlər Kabineti nəzdində olan «Respublika» mehmanxanası 
(27 nömrə, keçmiş adı «Sovetski») təmirdən sonra istifadəyə 
verilmişdir. Həmçinin Bakıda «Neapol», «City Mansion», «Caspian», 
«içəri şəhər», «Wellington», «Delfin», «İrşad», «Meridian» kimi yüksək 
dərəcəli, komfort mehmanxanalar inşa edilərək istifadəyə verilmişdir.
Son illər ərzində Azərbaycanın müxtəlif güşələrində, xüsusilə də 
kurort zonalarında turist kompleksləri tikilmişdir. Xaçmaz rayonunun 
Nabran istirahət zonasında tikilmiş «Malibu», «Palma», «Palermo», 
«Lotos», «Atlant», Xızı rayonunda «Cənnət bağı», Qubada «Cənnət 
bağı», Qusarda «Qarabulaq», «Suvar», Masallıda «Daşvənd» və 
başqaları bunlara misal ola bilər.
Hazırda Azərbaycanın 49 şəhərində (Bakı şəhəri istisna 
olmaqla) mehmanxana mövcuddur. Gəncə şəhərində «Gəncə», 
«Kəpəz», «Lüks» və başqa mehmanxanalar fəaliyyət göstərir.
«Turizm haqqında» 4 iyun 1999-cu il tarixli (01.08.1999-cu ildə 
qüvvəyə minib) qanunun turizm fəaliyyətinin dövlət tənzimlənməsi 
bölməsinin 3.1.-ci 
bəndində turizm infrastrukturunun inkişafına 
yönəlmiş 
normativ 
aktların 
qəbulu 
zərurəti 
qeyd 
edilmişdir. 
Mehmanxanalar habelə turizm infrastrukturuna daxil olur, deməli, bu 
sahədə normativ aktlar artıq işlənib hazırlanmışdır.
| A ze rb a yca n R e s p u b lik a s ı P re z id e n tin in
iş la r İd a rə si
PREZİDENT K İTA B X A N A S I