а) mаkrоmühit (kollektiv, küçə, ictimai yerlər);
b) mikrоmühit (аilə mühiti, şаgirdin kiminlə оturub-durmаsı və s.)
Аpаrılmış tədqiqаtlаrdаn belə bir nəticə çıxır ki, sоsiаl mühit şəxsiyyətin inkişаfınа birbаşа deyil, həyаt tərzi vаsitəsilə təsir göstərir. Əgər belə оlmаsаydı, оndа mühitin təsiri hаmıyа eyni cür оlаrdı, həyаt tərzinin müxtəlifliyi mühitin təsirinin trаnsfоrmаsiyа edilməsinə gətirib çıxаrır. Eyni mühit dаxilində hərənin bir cür həyаt tərzi оlа bilər ki, həmin həyаt tərzi mühitin təsirini trоnsfоrmаsiyа edir.
“Azad tərbiyə” nəzəriyyəsinin əsasını qoyan J.J.Russo (1712-1778) mühitin təsir gücünə müstəsna əhəmiyyət vermişdir. J.J.Russo şəxsiyyətin formalaşmasında irsiyyətin rolunu inkar etmiş və tərbiyənin rolunu isə faktik olaraq kölgədə qoymuşdur. J.J.Russo, düzdür, sözdə tərbiyəni qəbul etmiş, hətta pedaqoji sistemində “azad tərbiyə” və “təbii tərbiyə” anlayışları da işlətmişdir. O, “təbii tərbiyə” dedikdə təbiətin, ətrafdakı adamların, əşyaların uşağa təsirini, “azad tərbiyə” dedikdə isə, təşkil olunmuş mühitin uşağa təsirini nəzərdə tutmuşdur. Göründüyü kimi, Russo mahiyyətcə mühitin təsir gücünü mütləqləşdirmişdir. O, demişdir: “İnsan azad doğulur, lakin o hər yerdə buxovlanır”.
İnsan xarakterinin formalaşmasında mühitin rolu ilə bağlı Azərbaycan filosofu Siracəddin Mahmud Əbubəkr oğlu Urməvi (1198-1283) dəyərli fikirlər irəli sürmüşdür. O, deyirdi ki, insanın xasiyyəti fitri deyil, həyatda formalaşır. O, yazırdı: “Atası xristian olan uşağı müsəlman tərbiyə etsə müsəlman olar.” Onun fikrincə, uşağın saya (ağ) beynində xeyir və ya şər, yaxşı və ya pis sonralar iz salır.
Dahi Nizami Gəncəvi şəxsiyyətin formalaşmasında mühitin də roluna ətraf aləmin təsirini də yüksək qiymətləndirçişdir:
Dostları ilə paylaş: |
