Dövlət və bələdiyyə idarəetməsinin müasir problemləri

Mövzu 7. Bələdiyyə mülkiyyətinin idarə edilməsi 
 
7.1. Bələdiyyə mülkiyyətinə sahib olma xüsusiyyətləri. 
7.2. Bələdiyyə mülkiyyəti-əmlak, təsərrüfat və iqtisadi komplek kimi. 
7.3.  Bələdiyyə  mülkiyyətinin  yerli  sosial  proqramların  yerinə  yetirilməsində 
rolu.  
7.4. Bələdiyyə mülkiyyətinin idarə edilməsi. 
 
7.1. Bələdiyyə mülkiyyətinə sahib olma xüsusiyyətləri. 
 
Dövlət  və  bələdiyyə  mülkiyyətinə  sahib  olma  və  ondan  istifadə  hüququ 
arasmda  fərqləndirmə  aparmaq  bir  qədər  çətindir.  Ona  görə  ki,  bələdiyyə 
mülkiyyətinə  verilən  müəyyən  hissə  mülkiyyət  üzərində  bələdiyyələrin 
sərəncamvermə hüququ dövlət hakimiyyəti ilə məhdudlaşdınla bilir. 
Məsələn,  dövlət  tərəfindən  bələdiyyələrə  subvensiya  verilən  zaman  bu,  bələdiyyə 
büdcəsinə  mədaxil  olur  və  yerli  büdcəni  əmələ  gətirir.  Lakin  buna  baxmayaraq, 
həmin subvensiyalardan məqsədli istifadə edilməsini tələb edən dövlət orqanlan, bu 
mülkiyyət  üzərində  bələdiyyələrin  sərbəst  sərəncam  verməsini  məhdudlaşdınr. 
Beləliklə də, demək olar ki, bələdiyyə mülkiyyəti iqtisadi kateqoriya kimi bir sıra 
xarakterik əlamətlərə və cizgilərə malikdir: 
- 
birincisi, Xalq hakimiyyətinin nisbətən xüsusiləşmiş bir forması kimi yerli 
özünüidarəetmənin mövcud olması bu hakimiyyətin iqtisadi əsaslarmm qurulmasım 
tələb  edir.  Bu  isə,  yerli  özünüidarəetmənin  iqtisadi  əsaslan  sayılan  bələdiyyə 
mülkiyyətini mülkiyyətin qeyri-dövlət forması kimi əks etdirir; 
- 
ikinci-bələdiyyə  mülkiyyəti  klassik  mənada  xüsusi  mülkiyyət  adlandınla 
bilməz. Ona görə ki, bələdiyyə mülkiyyətinin tərkibinə bələdİ
3^ə təşkilatınm yaşayış 
fondlan,  yerli  özünüidarə  orqanlanmn  əmlakı,  əhaliyə  kommunal  xidmətlərin 
göstərilməsi üçün olan bələdiyyə obyektləri, müəssisə və təşkilatlan daxildir. Buraya 
eyni  zamanda  su-kanalizasiya  təsərrüfatı,  istilik,  elektrik  təchizatı,  mühəndis 
infrastrukturu və digər müəssisələr aid edilə bilər. Məhz bu aspektdə götürdükdə, 
bələdiyyə mülkiyyəti dövlət və xüsusi mülkiyyət arasında müəyyən sərhədə malik 
olaraq, bələdij^ə idərəetməsi üçün «müstəqil dəhliz» əmələ gətirir. 
- 
üçüncü bələdiyyə mülkiyyəti xüsusi mülkiyyətdən fərqli olaraq yalmz gəlir 

---

71 
 
gətirməyə istiqamətlənə bilməz. Belə ki, onun hüdudlan həm də  müvafiq ərazidə 
yaşayan  əhalinin  normal  həyat  fəaliyyətini  əhatə  etməlidir.  Bələdiyyələr  öz 
mülkiyyətlərindən  istifadə  zamam  iqtisadi  səmərə  qazanma  hüququndan  məhrum 
olmamalıdır,  əksinə,  bələdiyyələr  bu  səmərəni,  məhz  həmin  sistemi  düşünülmüş 
şəkildə  idarə  edərək,  qazanmalıdır.  Bələdiyyə  mülkiyyətinin  səciyyəvi  cəhət  və 
əlamətlərini təhlil edərək, onun daha səmərəli və effektiv strukturunu (modelini) irəli 
sürmək olar: 
1. 
Bələdiyyə mülkiyyəti bələdiyyə təşkilatı əhalisinin normal həyat fəaliyyəti 
şəraitini müə
3^ən edir; 
2. 
İstehsal  və  sosial  infrastruktur  obyektləri  kommersiya  hesabı  prinsipi  ilə 
fəaliyyət göstərir və yerli büdcənin gəlir bazasım möhkəmləndirir; 
3. 
Bələdiyyə mülkiyyəti yerli əhaliyə bələdiyyə mülkiyyətinə sahiblik, ondan 
istifadə  və  sərbəst  sərəncamvermə  ilə  bağlı  proseslərdə  aktiv  iştiraketmə  imkam 
verən bir mexanizm yaradır; 
4. 
Bələdiyyə  mülkiyyətinin  elementləri  hərəkətdədir.  Belə  ki,  vacib  olan 
təqdirdə dövlət orqanlan bələdiyyələrə pay verə bilərlər və ya əksinə; 
5. 
Bələdiyyə  mülkiyyətinin həcminin lazımi ölçüdə olması, bu hakimiyyətin 
stabilliyinin təmini deməkdir. 
Bələdiyyə  mülkiyyətinin  obyekt-subyekt  təhlilini  apararkən  və  onun  səciyyəvi 
cəhətlərini müəyyənləşdirərkən, hadisəyə yalmz statik şəkildə baxmaq yox, nəzərə 
almaq  lazımdır  ki,  bələdiyyə  mülkiyyəti  elə  bir  kateqoriyadır  ki,  onun  əsasmda 
dinamik  təzahür  durur.  O,  sadəcə  obyektin  (istehsal  vasitələri,  bələdiyyə 
infrastrukturu,  kommunikasiya)  müəyyən  subyektə  (bələdiyyə  institutuna) 
mənsubluğunu  ifedə  etmir  və  eyni  zamanda  bələdiyyə  əhalisinin  müxtəlif 
tələbatlanmn  ödənilməsinin  təmini  və  bu  əsasda  yerli  kollektivə  real  mənfəət 
gətirməsini  xarakterizə  edir.  Deməli,  bələdiyyə  mülkiyyəti  -  bələdiyyə  əhalisinin 
seçdiyi  nüməyəndəli  orqan  (bələdiyyə)  vasitəsilə  sosial-iqtisadi  ərazi  sistemində 
təkrar  istehsalın  və  iqtisadi  inkişafın  təmini  üçün  istehsal  vasitələri  və  əmək 
predmetlərinin  mənimsənilməsi  əsasmda  öz  əreızisində  yerləşən  təbii  resurslara, 

---

72 
 
istehsal  və  sosial  infrastruktura  birgə  sahibolma,  ondan  istifadə  və  sərbəst 
sərəncamvermə yoluyla müəyyən olunan münasibətlər sistemidir.