Dövlət və bələdiyyə idarəetməsinin müasir problemləri
Bələdiyyə mülkiyyətinin idarə edilməsi
Yüklə 1,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
7.4. Bələdiyyə mülkiyyətinin idarə edilməsi Bələdiyyə mülkiyyətinin idarəetmə funksiyası həmin mülkiyyətin formalaşması kontekstində bir qədər diskussiya xarakteri daşıyır. Belə ki, bu prosesin inkişafına iki baxış bucağından yanaşmaq olar. İlkin nəzər nöqtəsi bələdiyyə mülkiyyətinin özünüidarə təbiəti ilə xarakterizə olunur. Digər baxış bucağmdan isə yanaşdıqda, bələdİ 3^ə mülkiyyətinin idarə edilməsində dövlətin təsiredici rolu aşkar olunur. Bütün bunlar əsasmda bələdiyyə mülkiyyətinin idarəetmə fiınksiya- sınm universallığı müəyyən olunur. Təbii ki, bu universallıq bələdiyyə mülkiyyətinin formalaşmasmda ən müxtəlif səviyyələr üçün əlaqə və münasibətlərin idarəetmə funksiyası tərəfindən əks olunması ilə bağlıdır. İdarəetmədə optimallıq prinsipcə, bələdiyyə mülkiyyətinin formalaşma prosesində təsiri olan daxili və xarici, obyektiv və subyektiv faktorların qarşılıqlı münasibətinin nə dərəcədə dərk olunması ilə müəyyən edilir. Bələdiyyə mülkiyyətinin formalaşması bələdiyyə mülkiyyətinin idarə olunmasmda effektivliyin qiymətləndirilməsi məsələsidir. Bələdiyyə mülkiyyətinin idarə olunmasının effektivlİ 5dni bələdiyyə ərazisində yaşayan əhalinin həyat keyfiyyətinin bələdiyyənin resurs potensialma (mülkiyyətinə) olan nisbəti ilə müəyyənləşdirmək olar. Azərbaycan Respublikasında bələdiyyə mülkiyyəti əhalinin tələbatımn ödənilməsi və həyat keyfiyyətinin artınlmasmda yeni bir mexanizmə çevrilməlidir. Bu proses nə qədər sürətləndirilsə, bir o qədər də bələdiyyə əhalisinin həyat keyfiyyətinin yüksəldilməsinə tez bir zamanda nail olmaq olar. Ona görə də 77 bələdiyyə mülkiyyətinin ərazi və sahə xüsusiyyətləri, maliyyə və istehsal baxmundan istifadə formalan müvazinətli xarakter daşımadığı üçün optimallıq və səmərəlilik nöqteyi-nəzərindən bu problem daima tədqiq edilməli və öyrənilməlidir. Bələdiyyə mülkiyyətinin idarə olunma sisteminin yaradılması aşağıdakı məqsədlərə çatmanı nəzərdə tutur: - sivil əmlak bazarı üçün vacib infrastrukturun, formalaşdmlması; - şəhər büdcəsində gəlirlərin artınlması və əmlaka görə ödənişlər əsasında gəlir payının artınlması yolu ilə mədaxil sturukturunun dəyişdirilməsi; - bələdiyyə təşkilatı ərazisində investisiya cəlbediciliyinin aşağıdakı vasitələr hesabına artınlması: 1) əmlak üzərində mülkiyyət hüquqıma təminat; 2) konkret obyektlərin layihələşdirilməsi və tikintisi müddətində əmlaka görə güzəştli ödənişlərin verilməsi; 3) ipoteka kredit sisteminin inkişafı; 4) əmlakla bağlı apanlan rəsmi əməliyyat proşeduralanmn sadələşdirilməsi və sürətləndirilməsi; 5) yaşayış və sosial problemlərin həlli. Bələdiyyə təşkilatma məxsus mülkiyyətin idarəolunma sisteminin uğurlu fəaliyyəti, yalmz bir sıra əsas prinsiplərə riayət etmək sayəsində mümkün ola bilər. Həmin prinsiplər aşağıdakılardır: - dövləti normativ tələblərin bələdiyyə səviyyəsində olan lokal 'hüquqi tənzimlənmə ilə elastik əlaqələndirilməsi; - bələdiyyə mülkiyyətinin idarəolunma sisteminin inkişafimn mərhələliyi və ardıcıllığı; - effektiv idarəetmə sisteminin qurulması ilə büdcə xərclərinin minimallaşdıniması; - mülkiyyətin idarəolunma sisteminin təşkilati və informasiya birgəliyi; - əmlakın ayn-ayn obyektlərdən ibarət halda idarə edilməsi. Bura daxildir: 1) daşınmaz əmlakın obyektlər üzrə formalaşdıniması və uçotu; 78 2) ayrı-ayrı obyektlər üzrə mülkiyyət hüququnun qeydiyyatı və onlar üzərində apanlan əməliyyatlar; 3) mülkiyyətin obyektlər üzrə qiymətləndirilməsi; 4) mülkiyyət sferasında investisiya proseslərinin, obyektlər əsasında idarə olunması. Bütün bunlar əsasında yaradılan bələdiyyə mülkiyyətinin idarə olunma sistemi aşağıdakı məsələlərin həllini təmin etməlidir: - əmlakın effektiv texniki (inventarlaşma) və kadastr uçotu əsasında fəaliyyət göstərən tam uçotu; - əmlak üzərində dövlət qeydiyyatı və onunla bağlı əməliyyatlar; - vergiqoyma, sığorta, ipoteka kreditləşdirməsi məqsədi üçün əmlakm qiymətləndirilməsi, təsərrüfat birliklərinin və yoldaşlıq- larm yaradılması zamanı, alqı-satqı müqavilələrində və eləcə də digər qatşılıqlı əməliyyatlar zamam alış qiymətlərinin müəyyənləşdirilməsi; - bələdiyyə əmlakının səmərəli idarə olunması və onun mükəmməl vətəndaş (mülki) tədavülünə cəlb edilməsi; - mülkiyyətdən istifadə və onun üzərində dəyişikliklərlə bağlı effektiv nəzarət sisteminin formalaşdırılması; - vətəndaşlar və hüquqi şəxslər üçün əmlak barəsində əldə oluna bilən, etibarlı, mötəbər, dolğun və operativ informasiyaların hazırlanması. Beləliklə, bələdiyyə mülkiyyətinin idarə olunması - mülkiyyətçinin bələdiyyə əmlakımn əsas keyfiyyətlərinin qorunub saxlanmasına və onun artımına, eləcə də bələdiyyə mülkiyyəti obyektlərinə məqsədyönlü təsir sayəsində onun bələdiyyə əhalisinin maraqlan çərçivəsində istifadəsinə və nəhayət, ictimai dəyərləri nəzərə almaqla, qarşıya qoyulan məqsədlərə nail olunmasma istiqamətlənən fəaliyyətidir. Bələdiyyə mülkiyyətinin idarə olunması üçün müvafiq konsepsiya və proqram hazırlanmalıdır. Həmin proqram aşağıdakı bölmələri özündə əks etdirməlidir: 1. Bələdiyyə mülkiyyətinin idarə olunmasının mövcud sisteminin təhlili və ondan istifadənin nəticələrinin müəyyənləşdirilməsi; 2. Bələdiyyə təşkilatı ərazisində yerli özünüidarəetmə mülkiyyətinin idarə 79 olunmasımn məqsəd və vəzifələri; 3. Bələdiyyə mülkiyyətinin idarə olunma sisteminin inkişafının əsas prinsipləri və istiqamətləri; 4. Bələdiyyə mülkiyyətinin bələdiyyə müəssisə və təşkilat- lanmn yaradılması məqsədilə etibara əsaslanan idarəetməyə, icarəyə, haqq alınmadan əhalinin istifadəsinə verilməsi və yaxud səhm paketlərini əldə etməklə, yeni-yeni qardaş kompaniyalarm yaradılması üçün istifadə edilməsi; Bələdiyyə mülkiyyətinin ayn-ayn növlərinin idarə olunma xüsusiyyətləri. Bura daxildir: vahid əmlak kompleksi kimi bələdiyyə müəssisələri; bələdiyyə təşkilatlarının, bələdiyyə birliklərinin nizamnamə kapitalmda olan payı; tarix və mədəniyyət abidələri; torpaq sahələri və təbii resurslar; sosial-mədəni sferaya məxsus mülkiyyət obyektləri; daşınmaz əmlak və s.; Hazırkı dövr bələdiyyə mülkiyyətinin idarə olunması prosesinin standartlaşdınimasmı və bu sahə üzrə müvafiq kadrlarm hazırlanmasmı tələb edir. Bunun üçün idarəetmə məqsədindən asılı olaraq mülkiyyət obyektlərini təsnifləşdirmək, bələdiyyə qulluqçulan tərəfindən marketinq, monitorinq, planlaşdırma, nəzarət, uçot və audit sahəsində yerinə yetiriləcək tipik proseduralan müəyyənləşdirmək və həmçinin, standart sənəd paketləri ilə olacaq həll siyahısmı işləyib hazırlamaq lazımdır. Bələdiyyə mülkiyyətinin idarə olunma sistemindən damşarkən planlaşdırma və proqramlaşdmna, marketinq, monitorinq, audit, uçot, nəzarət və qiymətləndirmə kimi funksional altsistemlərdən istifadə etmək lazım gəlir. Planlaşdırma bələdiyyə mülkiyyətinin idarə olunma məqsədindən asılı olaraq onun effektiv istifadə istiqamətlərini müəyyən edir. Beləliklə, bələdiyyə mülkiyyətinin idarə olunma sistemi müəyyən qaydalara tabedir. Həmin qaydalar sistemin təşkili və idarə olunması zamanı mütləq nəzərə alınmalıdır. Əks halda bələdiyyə mülkiyyətinin idarəolunma sistemini təşkil edən elementlər öz mütəhərrikliyini itirə bilər və ümumi sistem yararsız hala düşər. Bələdiyyə mülkiyyətinin səmərəli idarə olunması üçün bütün qaydalar birmənalı şəkildə yerinə yetirilməlidir. Məhz bu yolla mülkiyyətin idarəolunma sistemi inkişaf tapar və tam vəhdət təşkil edər. |