Dr. Recep Albayrak Türklerin İranı

Orfografya ve Aşura
Yazan: Hüccetül-İslam Seyyid Haydar Bayat

(Türk edebiyat Otağı Başkanı)

Tarih:09 Behmen 1385/ 2006
Türkler, Kum kentinde çoğunluğu oluşturmaktadır. Son iki yılda bu konu iyice açıklığa kavuşmuştur. Kentin caddelerinde diğer dillere göre en fazla kullanılan dil Türkçe’dir. Bir kişinin Farsça konuşma gibi bir hastalığı yoksa, Kum’da günlerce Farsça konuşmadan günlük işlerini ve münasebetlerini Türkçe yürütmesi mümkündür.

Birkaç yıl önce üç öğrenci arkadaş ile birlikte “Bugün hiç Farsça konuşmayacağız” diye karar aldık. Bunun sonucu çok ilginç oldu. Diğer iki arkadaşın anlattığına göre; o gün kentin hiçbir yerinde zorlanmadan karşılaştıkları kişilerle Türkçe konuşmuşlar ve temaslarını Türkçe yürütmüşlerdir. Muhtemelen Türk olmayan kişilerle de karşılaşmışlar, ancak hepsinden Türkçe karşılık almışlardır. Aynı şekilde ben de Türkçe konuştum. Türkçe bilmiyorum diyen hiçbir kimse ile karşılaşmadım.

Kum kentinde, Türklerin bir bütün olarak görünmesi özellikle Muharrem ayında ortaya çıkmaktadır. Muharrem ayı eza törenleri etkinlikleri nedeniyle şehrin bir mıntıkası veya bir köyün tamamı bir yere toplanarak, meddahlarını ve novhe/ iLahileri novhe-hân’dan Türkçe dinleyEbilmektedir. Böylece yüzlerce Türk grubu, şehrin caddelerini doldurarak, kendi dillerinde novhe okuyarak hareme doğru yola çıkmaktadır. İlginç olan şudur; yıllar önce Kum’a göç etmiş ve asimile olduğunu sandığımız Türk tayfa ve aşiretlerine mensup insanlar da dini âyinde Türkçe iLahiler okumakta ve okunan iLahilere iştirak etmektedir. Bu geleneksel dinî törenler, Türkçe’nin en büyük savunma gücüdür. Dinî törenler sayesinde asimile sürecine girme riski taşıyan insanlarımız Türk olma duygularını tazelemekte ve güçlendirmektedir.

Muharrem ayında yıllardan beri gelenek haline gelen diğer bir konu ise, otomobillerin üzerine Türkçe birer mısra novhe/ Allahi metni veya duygusal bir ibâre yazılmasıdır. Haliyle İran’ın resmi dili Farsça olmakla beraber, özellikle Muharrem ayında Türkçe kullanılmaktadır.

Vanet marka bir arabanın üzerinde yazılmış olan Türkçe metin oldukça ilginçti. Daha önceleri Kum’da ve Save’de araçların üzerinde yazılı veya asılı olan Türkçe yazılara ara sıra rastlanmaktaydı. Bugün şaşırtıcı olan, bu Türkçe metinlerin hem çokluğu, hem de orfografya/ yazım kurallarına uygun olarak yazılmasıdır. “Kolları kalem” ibaresi şöyle yazılmıştı: قوللارى قلم . Arabaların üzerine yazılan yazılarda bile orfografya/ yazım kurallarına uyulması oldukça sevindiricidir. İşittiğime göre, dört bine yakın otomobilin üstüne yazılan Türkçe yazılarla kentin görüntüsü büsbütün değişmektedir . (http://qum-az.blogspot.com, 23 Aralık 2006)

*

Cibal Azerbaycan Kentlerinden Kum’da 21 Azer Töreni

(21 Azer-Azerbaycan Millî Hükümeti Günü)

Kum kentinde ilk defa “21 Azer” Türkler tarafından kutlandı. Bu tören, Hasan Beg Ferecî’nin önderliğinde Kur’an tilaveti/ okunmasıyla başladı.

Kum’daki Türk aydın ve ruhanilerinden Hüccetül-İslam Abdülaziz Azimî-kadim, Mehdi Naîmî (Türk dili kurs öğretmeni. Ana dili Türkçe’nin yanı sıra, Fransızca, Arapça ve Farsça bilmektedir) ve Hüccetül-İslam Seyyid Haydar Bayat birer konuşma yaptılar. Türk şairlerinden İlşen (Élşen) Oryadlı, Yaşar Emiryân, Menuçehr SüleyManî Semere, Seyyid Muhammed Musevi, Seyyid Hüccet Haşimi, Qum-beyli öğrencileri, kardeş Kerec şehrinden gelen misafirler Türkçe şiirleriyle günün önemine vurgu yaptılar.

Bu törenin ilginç bölümlerinden biri, genç sanatçı ozan Adil Bey’in ifa ve icrasıydı. Tören sekizden onikiye kadar devam etti. Millî marşın okunmasıyla sona erdi.

Törende tutuklu olan Türklerin isimleri anıldı. Ayrıca Kum’da yaşayan Türkler, Azerbaycan’ın çeşitli bölgelerinden gelen misafirler, ayrıca yerli Türklerin yanı sıra, Şahseven iline mensup çok sayıda şahsiyet katıldı. (http://qum-az.blogspot.com, 22 Azer 1385/2006; 07 Aralık 2006)

*

Kum Kenti “Türk edebiyat Otağı”nın Azerbaycan Halkına Başsağlığı Mesajı

Ulu Tanrı’nın adıyla,

İnNa lilLahi ve inNa ileyhi râciûn.

Eşiddik ki, gocaman deyerli âlim rahmetli Üstad Dr.Muhammed Ali FerZane, gurbet elde dünyasın deyişdirir. Üstad FerZane, tağut dövrünün garanlıq illerinde Azerbaycan edebiyatının sayxaş me’vâsında (huzurlu yurdunda) en parlaq ulduzlardan birisi idi. Ve inqılAbdan sonra da son nefesine kimi yazıb yaratmaqdan el götürmedi. Bu ulu üstadın dünya deyişmesi bütün Azerbaycan milletine ve onun ayilesine, özelce hörmetli gardaşı Yusuf FerZane cenAblarına başsağlığı veririk.

Kum-Türk edebiyat Otağı