Dr. Recep Albayrak Türklerin İranı

Abbasi Sikkeleri
İlk dönemlerinde Emevi sikkeleri taklit edilmiştir. Ancak basım yerleri ve tarihleri daha nettir. Harun Er-Reşid döneminde sikkenin yüzünde, “Lâ iLahe illâllah vahdehü lâ şeRike leh” yazılıdır. Çevresinde, Tevbe sûresinin 33. âyeti ve Saff sûresinin 9’uncu âyeti bulunmaktadır. Saff sûresi 9. âyet:

هوالذى ٲرسل رسوله بالهدى....

“Hüvellezî ersele resûlehü bi’l-Huda…”

“O, müşriklerin hoşuna gitmese de, dinini diğer bütün dinlerden üstün kılmak için Peygamberini, Hidayet kaynağı olan Kur’anı ve hak dini tebliğ etmek üzere göndermiştir”. (Ayetin çevirisi: Prof.Dr.Cemal Sofuoğlu, …, s.551)

Sikkenin arkasındaki yazı;

محمدرسول الله مما امربه...

“Muhammedün ResuLu’lLahi mimMa emera bihi…”

“Allah’ın resûlü Muhammed ve O’nun emri…”

*

Harun Reşid döneminde veliahd ve devletin üst düzey memurları da para bastırmıştır. Bunlardan özellikle Bermekîlerin bastırdığı paralar Tedavüle girmiştir.

مما امره به الاميرالمأموم لخليفته المسلمين أبى العباس ابن أمير المؤمنين جعفر – فضل محمد – طاهر ...

“MimMa emera bihi’l Emir’ul me’Mumu li-halîfetihi’l müslimîne Ebi’l-Abbas ibn-i Emir’il Mü’minîne Ca’fer. -… Fazl Muhammed; … Tahir”...

“İmama Ta’bi olan halife tarafından Müslümanların Halifesi Emir’ul-Mü’minîn Cafer oğlu Abbas’ın emriyle. - …Fazl Muhammed’in emriyle; …Tahir’in emriyle...”

İç dairede, basım yeri ve yılı yer almaktadır. Kenar çevresinde, Rum sûresinin 3.âyeti yazılıdır: (Âyet 2, 3, 4, 5)

فى بضع سنين لله الامر من قبل ومن بعد ويومٕذ يفرح المؤمنون

“Fî bız’ı sinîne lilLahi’l emru min gablü ve min ba’dü ve yevmeizin yefrahü’l mü’minûn(e)”.

“2.Rumlar yenildiler. 3.Size yakın bir bölgede. Fakat bilin ki, bu yenilgilerinden sonra gâlip geleceklerdir. 4.(Merak etmeyin) bu, birkaç yıl içinde olacaktır. -Eninde sonunda Allah’ın dediği olur. Koyduğu yasalara göre, hak edeni gâlip getirir, hak edeni de mağlup ettirir. O gün de müminler sevineceklerdir- Allah’ın Lütfedeceği zaferle. Unutmayın ki Allah dilediğini/ hak edeni zafere ulaştırır. O Azîz’dir; dilediğini gâlip getirmeye gücü yeter, Rahîm’dir; inananlara zafer Lütfetmesi şefkat ve merhametinin eseridir”. (Ayetin çevirisi: Prof.Dr.Cemal Sofuoğlu, …, s.403)

*

Abbasi halifelerinden Me’Mun’un (H.198-218/ 813-833) paraları ilginçtir. Ki kısa bir süre 8.İmam’ın adı zikredilmiştir:

مما أمر به الامام المأموم لخليفته المسلمين على بن موسى الرضا ابن على ابن أبى طالب ذوالرياستين .

“MimMa emera bihi’l imam’ul-me’Mumu li-halîfetihi’l müslimîne Ali’yyibn-i (Ali ibn-i) Musa er-Rıza ibn-i Ali ibn-i Ebi Talib zü’r-riyaseteyn”.

“İmama Ta’bi olan halife tarafından Müslümanların Halifesi, iki riYaset sahibi -Hz.Ebi-Talib oğlu, Musa er-Rıza oğlu- Ali’nin emriyle”.

*

Para, egemenlik ve gücün simgelerindendir. Emevi ve Abbasi döneminde basılan bazı sikkelerin üzerindeki resimlerin Bizans taklidi olduğu çok yerde kayıtlıdır. Bu akla ters gelmiyor mu? Hem egemen olacaksınız, hem de Bizans paralarının üzerindeki resimleri taklit edeceksiniz. Paraların üzerindeki resimlerin giyim-kuşamda Bizans modasını takip eden Emevi ve Abbasi halifelerine ait olabileceği üzerinde niye durulmaz? Şam yönetimleri/ Emeviler üzerinde Bizans kültürü etkili olurken, Bağdat yönetimleri/ Abbasiler üzerinde Sasani kültürü hâkim unsur olmuştur.

Selçuklu, Artuklu … gibi Türkmen yönetimleri, sikkelerinde ve sanat eserlerinde resmi yaygın olarak kullanmışlardır. Aralarında bunca yıl ve coğrafi mesafe farkına rağmen Attila’nın sikkeleri ile Selçuklu sikkeleri arasındaki benzerlikler şaşırtıcıdır.

*

Kirman’ın Türk kentlerinden Sircan’da Hicri 626/ 1229 tarihli Kutluğ Türken/ Türken Hatun’a ait bir sikke bulunmuştur. İlk defa ele geçen sikkenin bir yüzünde, “LâiLahe illâllah Muhammed ResuLullah, diğer yüzünde ise, “پا دشا ه الوايخان منگو ابا قا آن / Padişah Élvay-Han Manku Aba-Kaan” kazılıdır. (http://kerman-tr.blogspot.com, 17 Kasım 2007)