Dış lastik bak lastik

dikenbaşlılar (Acanthocephala), larvaları eklembacaklıların, erişkinleri ise omurgalıların, genellikle de balıkların iç organlarında asalak yaşayan ve 600 kadar kayıtlı türü içeren omurgasızlar filumu. Adlarını, gövdenin ön bölümündeki dikenli (çengelli) hortumlarından alan bu hayvanlar yeryüzünün hemen her yerine dağılmıştır. Erişkinlerin uzunluğu genellikle 1 cm'yi aşmazsa da, bazı türlerin 50 cm uzunluğundaki örneklerine de rastlanmıştır.

Yaşam çevrimi. Ayrı eşeyli olan dikenbaşlılar, omurgalı konağın bağırsaklarında çift- leşirler. Aslında kabuklu birer larva olan yumurtalar konağın dışkısıyla dışarı atılır. Arakonak olan bir eklembacaklı tarafından yutuluncaya kadar, yumurtaların gelişmesi duraklar. Eklembacaklı arakonağm bağırsağında yumurtadan çıkan larva (akantor),

Erişkin bireyin küçük bir benzeri olan akantella, dikenli hortumunu içeri çekerek kapsülünün içinde yeni bir dinlenme evresine geçtiğinde kistakant adını alır. Bir omurgalı olan son konak bu kapsüllü larvayı yutuncaya değin, kistakantm gelişmesi yeniden duraklar. Gelişmesini tamamlayan larva, son konağın bağırsağında erişkin olarak kapsülden çıkar ve hortumuyla bağırsak duvarını delerek, burada yerleşip olgunlaşır.

Eğer kistakantı omurgalı olmayan bir konak yutarsa, kapsülden çıkan larva bağırsak duvarını delerek vücut boşluğuna geçer ve çevresini yeniden bir kapsülle sararak, bu yanlış konağın uygun bir omurgalıya yem olmasını bekler. Son konak eklembacaklılarla (arakonak) beslenme alışkanlığında değilse, bazı dikenbaşlılar yaşam çevrimlerini tamamlayabilmek için zorunlu olarak bu yola başvurur ve iki arakonak kullanılır. Üstünde yaşadıkları konağa büyük bir zarar vermeyen dikenbaşlılar özellikle balıkların asalağıdır, ama amfibyumlarda, sürüngenlerde, kuşlarda ve memelilerde de yaşadıkları olur; insanlara ise ancak rastlantı sonucu ve çok seyrek olarak bulaşırlar.

Anatomi ve fizyoloji. Dikenbaşlıların silindir biçimindeki ince uzun gövdesi, önde, gövdenin içine çekilebilen bir hortumla sonlanır. Bu hortumun üstü, uçları genellikle geriye doğru kıvrık, çengel gibi dikenlerle kaplıdır; bazen gövdenin üstünde de çenge- limsi dikenler bulunur. Renkleri genellikle beyaz, bazı türlerde, sarı, turuncu ya da kırmızıdır. İç yapıları çok basit olan bu hayvanların bağırsağı yoktur ve gövde boşluğunun büyük bölümünü hortum yuvası ile hortumu içeri çeken kaslar kaplar. Hortum yuvasının altından geriye doğru, bağ keseleri denen oluşumlar uzanır. Erkeklerde, bu keselerden birinde iki erbezi ile yapışkan bir madde salgılayan yardımcı salgıbezleri bulunur. Dişilerdeki iki kese çoğu kez cinsel olgunlaşma tamamlanınca kaybolur. Erkeklerde tersyüz olarak dışarı uzayabilen bir çiftleşme kesesi, dişilerde ise basit bir dölyolu vardır.

Sınıflandırma. Akrabalık ilişkileri yeterince aydınlatılmamış olan dikenbaşlılar, ya- lancısölomlan olduğu için Aschelminthes (yuvarlaksolucanlar) filumuna, özellikle de bu filumun Rotifera ya da Priapulida sınıflarına yakın olmakla birlikte, tüm yapıları ayrı bir filum sayılmalarına yetecek kadar değişiktir. Bu hayvanların Cestoûa (şeritler) sınıfından türediğini kanıtlamaya yönelik yaklaşımlar da benimsenmemiştir. Sonuçta, soyoluş açısından kabul edilebilir herhangi bir anlamı olmayan çengel ve dikenlerin biçimine ve dizilişine dayanarak yapılan çeşitli sınıflandırma sistemleri ortaya çıkmıştır.


hayvanın bağırsak çeperini delerek dolaşım sistemindeki kan boşluklarına geçer ve çevresinde bir kapsül oluşturarak akantella denen yeni bir gelişme evresine girer.