Dış lastik bak lastik

Orta yaşları. Dickens'ın gazetecilik tutkusu, sonunda Household Words (1850-59) ve Ali the Year Round ile (1859-88) süreklilik kazandı. Roman, şiir, deneme gibi çeşitli türlere yer veren bu haftalık yayınlar, oldukça yüksek bir tiraja ulaştı. A Child's History of England (1851-53; Bir Çocuğun İngiltere Tarihi), Har d Times (1854; Zor Yıllar), A Tale of Two Cities (1859; İki Şehrin Hikâyesi, 1956, 1988). ve Great Ex- pectations (1861; Büyük Ümitler, 1947, mil Büyük Umutlar, 1983, 1990) adlı yapıtları bu dergilerde tefrika olarak yayımlandı. Bu dergilerde yayımlanan bazı denemeleri sonradan Reprinted Pieces (1858; Yeniden Basılan Yazılar) ve The Uncom- mercial Traveller (1861) adlı kitaplarda toplandı. Mrs. Gaskell, Wilkie Collins, Charles Reade, Bulwer Lytton gibi dönemin seçkin romancılarının yapıtları da dergilerde yer aldı.

Dickens'ın 1852-53 arasında tefrika edilen Bleak House (1853; Kasvetli Ev), Hard Times (1854) ve 1855-57 arasında tefrika edilen Little Dorrit (1857; Küçük Dorrit) adlı romanlarında, öncekilere göre daha "karanlık" bir hava vardır. Dickens bu romanlarda yaşadığı toplumu kapsamlı olduğu kadar kasvetli bir tablo içinde yansıtır. Siyasal açıdan eskisine göre daha umutsuz, duygusal planda daha trajiktir. Taşlamaları daha sert, mizahı daha sönüktür. Teknik bakımdan ise, bu dönem romanları daha tutarlıdır. Konu ile olay örgüsü arasındaki ilişki, kusursuz denebilecek düzeydedir. Karakterler de romanın genel yapısı ile daha uygunluk içinde, yapıyı daha tamamlayıcı niteliktedir. Dickens, okuyucuda karmaşık tepkiler doğuran daha karmaşık karakterler yaratmaya yönelmiştir.

1855 yılı, Dickens için sarsıntılarla geçti. Bir yandan Kırım Savaşı'mn getirdiği toplumsal huzursuzluk, öte yandan Maria Bead- nell'in yeniden yaşamına girmesi ruhsal durumunu altüst etti. 1858'de karısı kendisini terk etti. Bu ayrılıkta, Dickens'ın Ellen

Ternan adındaki genç bir oyuncuya duyduğu aşkın da payı vardı. Ternan'a derin bir bağlılık duyan Dickens, ilişkisini ölünceye değin sürdürdü.

Dickens 1858'de halk önünde okuma günleri düzenlemeye başladı. Noel kitapları ile romanlarından okuduğu bölümler ilgiyle karşılandı. Ölümünden kısa süre öncesine değin Londra'da, başka kentlerde ve ABD' de (1867-68) bu okumaları sürdürdü. Bunlar sayesinde hem bir gelir edindi, hem de okurlarıyla doğrudan ilişki kurdu.

Son yılları. Dickens, 1850'lerin sonunda yorgun ve hasta düşmesine karşın roman yazmaktan geri kalmadı. Fransız Devrimi sırasında geçen İki Şehrin Hikâyesi yoğun ve heyecanlı anlatımına karşın, Dickens'ın başyapıtlarından sayılmaz. Gene bu döneminin ürünü olan Büyük Ümitler, birinci şahıs anlatım tekniğinin kullanılması ve Dickens' ın kendi deneyimlerine yer vermesi bakımından David Copperfield'ı hatırlatır. Dickens'ın en iddialı olmasa da en başarılı romanlarından biri olan bu yapıtta, romanın kahramanı Pip'in düşünce yapısını büyük bir incelikle ele alınır. Gerek bireylerin zaaf ve başarısızlıkları gerekse çağın değerleri üzerinde duran Dickens, "büyük ümitler"in boşa çıkışını gösterir. 1864-65 arasında tefrika edilen Our Mutual Friend'de (1865; Ortak Dostumuz) sınıfsal ve paraya dayalı değerler acımışız biçimde eleştirilir. "Saygın" toplumun yüzeyselliğine, yozlaşmışlığına, kendini beğenmişliğine saldırılır. Yarım kalan The Mystery of Edwin Drood (1870; Edwin Drood'un Gizemi) Dickens'ın romanlarında yer yer beliren suç, kötülük, psikolojik bozukluk gibi temaların incelikle işlendiği bir yapıttır.

ABD gezisinden sonra sağlığı iyice bozulan Dickens, Gad's Hill'deki kır evinde öldü ve Westminster Abbey'e gömüldü.

Değerlendirme. Romancılığının yanı sıra, gazeteciliği, tiyatro oyunculuğu, politikayla ilgisi, düzenlediği okuma günleri ile yaşamı süresinde büyük üne kavuşan Dickens, bugün de birçoklarmca İngiliz romanının en büyük adı sayılır. Victoria dönemi İngiltere- si'ndeki ve özellikle Londra'daki yaşamı, Sanayi Devrimi sırasındaki yoksul kitlelerin durumunu liberal ve insancıl bir bakışla yansıtmıştır. Toplumsal, ahlaksal, duygusal, psikolojik temaların ağırlık kazandığı yapıtlarında 19. yüzyıl İngiliz romanının unutulmaz tiplerini yaratmıştır. Yapıtlarında yer yer belgesel olarak nitelendirilebilecek bir gerçekçiliği yansıtmakla birlikte, mizah ve fantezi öğelerine de yer vermiştir. Bazı eleştirmenlere göre Dickens'ın en başarılı yapıtları, ilk romanlarıdır. Toplumsal kurumların eleştirisinin ağırlık kazandığı ikinci dönem romanları komik özünü yitirmiş ve simgeci bir üslup yüzünden başarısızlığa uğramıştır. Öte yanda 1950'lerde Dickens'ın yapıtlarının yeniden basılmasından sonra birçok eleştirmen Bleak House, Little Dorrit ve Büyük Ümitler gibi sonraki dönem romanlarını, daha derin ve incelikli bularak, öne çıkarmıştır.

ÖBÜR ÖNEMLİ YAPITLARI. Şketches of Young Gentlemen (1838; Genç Baylar Üzerine Karalamalar), Şketches of Young Couples (1840; Genç Çiftler Üzerine Karalamalar), Pictures from İtaly (1846; İtalya'dan Görüntüler), The Life of Our Lord (1934), Plays and Poems (1885, der. R. N. Shepherd; Oyunlar ve Şiirler), Misceltaneous Papers (1908, der. B. W. Matz; Çeşitli Yazılar).