EğİTİm biLİmleri

7- Özel yardıma gereksinimi olan öğrencilerle yakından ilgilenir:
İyi bir öğretmen, özel yardıma gereksinimi olan öğrencileri, sorunları derinleşmeden yardım görmeleri için, rehberlik uzmanına ya da başka ilgililere yollar. Öğrencilerin gelişim sorunlarının çözümü için, uzmanlarla ve öbür öğretmenlerle sık sık görüşür, gerektiğinde işbirliği yapar.

8- Öğrencinin ailesiyle görüşmeye İsteklidir:
Görevinin bilincinde olan öğretmen, öğrencinin kendisine tanıtılması amacıyla tanınması ve gelişen sorunlarının çözülmesi için, öğrencinin ailesiyle görüşmenin öğrenciyi aile içinde gözlemenin yararlılığına inanır.

9- Sınav sonuçlarını öğrencinin yetenek ve başarısını ölçmek amacıyla değerlendirmez:
Öğrencinin başarısını değerlendirirken onun konulardan ne kadarını bildiğini ölçüt alma yerine geçmişteki başarısını ,gelişimini ve olanaklarını göz önünde tutar. Bireysel ayrılıklara karşı duyarlılık gösterir.

10- Rehberlik görevlileriyle işbirliği içinde olur:
İyi bir öğretmen, eğitimin okuldaki tüm görevlilerin ortak bir görüş ve anlayışla sağlayacaklarını, işbirliği sonucu gerçekleştirilebileceğini bildiği için öğrencileriyle ilgili bilgileri, rehber öğretmen ve rehberlik uzmanlarıyla paylaşır. Bunun yanısıra, o rehberlik bürosunun gerekli gördüğü bilgilerin toplanmasında yardımcı olmayı ve önerilerini göz önünde bulundurmayı görevlerinden biri sayar.



REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMANLIK NEDEN GEREKLİDİR

Rehberlik ve psikolojik danışmanın ne olup ne olmadığı, ilkeleri, amaçları, sınırlılıkları ve yararlandığı bilim dallarından yukarıda bahsedilmiştir. Bunlara dayanarak rehberlik ve psikolojik danışmanın okullarda neden gerekli olduğu hususlarına bir göz atalım.

 
Bu hususları şöyle sıralayabiliriz:
Okul çeşitlerinin artması; Yaşamın gittikçe karmaşık bir yapı alması, hayata adam yetiştirmek ve hazırlamakla yükümlü olan okulların çeşidini de artırmıştır İlköğretimi bitiren bir çocuğun girebileceği bir çok orta dereceli okul mevcuttur. Bu okulların her birisinin giriş koşulları ve öğrenciye sağladığı avantajlar farklı farklıdır. Çocuğun ve ailesinin bu hususlarda yanlış bilgiler edinmemesi ve bocalaması için rehberlik hizmetlerine ihtiyaç vardır.
Öğrencinin karşılaştığı sorunlar yalnızca okul seçme problemi değildir. Girdiği okulun dalları arasından kendi yetenek, ilgi ve kişilik yapısına en müsait olanı seçmesi gereklidir. Ayrıca girdiği programda bir çok seçmeli ders olabilir. Öğrenciler bir çok seçmeli ders arasından kendi amaçlarına en uygunlarını seçme, programı aksatmadan zamanında mezun olamama problemleri ile karşılaş-mamalıdırlar. Çocukların bu hususlarda da rehberlik hizmetlerine ihtiyaçları vardır
Okul yapısındaki değişme ve gelişmeler;

bilim ve yaşamdaki değişiklerin bir sonucu olarak günümüz okullarında da kendi yapılarında değişikliklere gitme ihtiyacı duymaktadırlar. Ders sayısı artırılabiliniyor veya bazı derslerin süresi kısaltılıyor, bazı dersler konulup bazıları kaldırılıyor. Bu deşikliğe en güzel örnek olarak; bilgisayar ve yabancı dil derslerinin ilköğretimin birinci kademesinde zorunlu hâle getirilmesini verebiliriz. Yine herkesin çocuğunu okutmak istemesi ve yetersiz imkanlardan dolayı sınıflar kalabalıklaşmakta böyle olunca da herkese ayrı ayrı program uygulanamamaktadır. Bundan dolayı da sorunlar ortaya çıkmaktadır.

Okulların bir başka işlevi de çocuğu demokratik yaşama hazırlamaktır. Çocuk okuldayken başkalarının haklarına saygılı olmayı
öğrenecektir. Tüm bunlar yaşama etkin bir şekilde uyum gösterebilmek için gerekli birer davranıştır. Çocuğun bu davranışları kazanmasında rehberlik hizmetleri zorunludur.

Boş zamanlan değerlendirme gereksinimi; bilim ve teknikte sağlanan gelişmeler çalışma hayatında insan gücünden daha fazla tasarruf etmeyi sağlamıştır. Böyle olunca da insanların daha fazla boş zamanları olmuştur. İnsanların bu boş zamanlarını kendilerini geliştirmek için kullanmaları gerekir. Bu alışkanlığın da en iyi verilebileceği kurum okullardır. Okullarda da bu alışkanlığın kazandırılabilmesi için rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerine ihtiyaç vardır.

Meslek seçiminin önemi; İnsanların hayatlarında en önemli dönüm noktalarından birini yapacakları işi seçmeleri oluşturur. Bu bir anlamda gireceği okulu seçmek demektir. Bunun için çocuğun özellikleriyle yapacağı işin bağdaşması gereklidir. Bunu yapabilmek de ancak bilimsel bir inceleme yapmakla mümkün olur. Okulda rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri ile öğrenciye bu konuda da yardım edilmiş olunur.

Okullarda uyumsuzluk sorunları; okullardaki öğrenci sayısının artması bilim ve teknikteki ilerlemeler köyden kente göçlerin artması gibi çeşitli nedenlerden dolayı yaşam her geçen gün karmaşık bir hâl almaktadır. Bu da insanın çevresi ile etkin ve başarılı uyum sağlamasını güçleştirmektedir. Bunun sonucunda hırsızlık, yalan söyleme, okuldan kaçma, kabadayılık gibi uyum sorunları ortaya çıkmaktadır. Tüm bu sorunları ortadan kaldırabilmek için iyi bir rehberlik ve psikolojik danışma hizmeti uygulanmaktadır.

Öğrenci başarısızlıkları; okullarda önemli sayıda öğrenci başarısız olmaktadır. Bu başarısızlığın nedenleri okul koşulları, öğretmen kişiliği, öğretim yöntemi, aile, çevre hatta öğretim programının yetersizliği de olabilir. Sebep ne olursa olsun bu başarısızlığın sonucunda ülkemiz ekonomisi zarar görmektedir. Okul rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri ile bu konuya da eğilerek sorunun çözümüne kendi imkanları dahilinde yardımcı olabilmektedir.


REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMADA KULLANILAN YÖNTEM VE TEKNİKLER

A- Gözlem
Gözlem insanın var olduğu günden beri evrendeki canlı ve cansız varlıklar ve bunların özellikleri hakkında bilgi toplamak için kullanılan bir yöntemdir.Gözlem, günümüzde bilimsel çalışmalarda başvurulan modern bir tekniktir. Gözlem, bilimsel çalışmalarda veri toplamada ilk teknik olarak kullanıldığı çalışma sonunda toplanan bilgilerin güvenirliliğini, geçerliliğini kanıtlamak ve kontrol etmek içinde kullanılmaktadır.

Gözlem Türleri:
1- Gelişigüzel gözlem
2- Sistemli gözlem ya da sistematik gözlem
B- Olay Kaydı
Olay kaydı bir olayla ilgili gözlemin kaydedilmesi tekniğidir. Çoğunlukla öğretmenlerin öğrencilerini gözlemlerken kullandıkları bir tekniktir. Amacı öğrenciyi tanımak problemlerini belirlemek,öğrencilerin yarattığı ya da karıştığı olayları saptamak ve bu olayın nedenlerini araştırmak ve bu olayı yorumlamaktır. Bir başka deyişle olay kaydı öğrencinin olumlu ve olumsuz davranışlarını, başından geçen olay ve bunların, nedenlerini yerinde ve anında kaydetme yöntemidir.
Olay kaydı, olay kayıt fişine işlenir. Öğretmenin kayda değer bulduğu her olay olay kaydı fişinde yer alır.Her öğrenim döneminin sonunda bu fişlerden elde edilen bilgiler değerlendirilmelidir. Bu değerlendirme sayesinde öğrencinin tutum ve davranışları hakkında karara varabilir.

C- Mülakat - Görüşme
Görüşme belli bir amaca hizmet etmek için yapılan konuşmadır. Görüşme günümüzde toplum bilim araştırmalarında ve eğitimbilim çalışmalarında çok sık başvurulan bir tekniktir. Görüşme soru yoluyla veri toplama tekniklerinden biridir, sözlü ve yüz yüze olmak şartıyla görüşmecinin cevap almak amacıyla görüşülene soru yöneltmesidir. Görüşme bir tür karşılıklı konuşmadır. Ancak bu karşılıklı konuşma rastgele bir konuşma değil, planlı ve amaçlı bir konuşmadır.

D- Anket
Anket soru sorarak bilgi toplama yollarından biridir. Ankette sorular sözlü olarak sorulmadığından anketi uygulayan ile uygulananın karşı karşıya gelmesi gerekmez.
Anket bireyin belli bir konu veya kendisi hakkında yazılı olarak bilgi vermesidir. Sorular deneklere kağıtlarda yazılı veya basılı olarak verilir. Bunlara yazılı cevaplar istenir. Bazı hallerde de toplu olarak bulunan bireylere grup anketleri uygulanır. Anket yoluyla bilgi toplama oldukça eski bir yöntemdir.
Anketin olumlu bir teknik olduğuna inanan uzmanlara göre anket görüşmeden daha güvenilir sonuçlar veren bir yöntemdir. Çünkü anket dolduran, anketör ile yüzyüze gelmediğinden, çekinmeden ve sıkılmadan kendini rahat bir şekilde ifade edebilir, değildir.

Anket ile elde edilecek bilgiler görüşmeye oranla daha sınırlıdır. Çünkü anket görüşmeye oranla daha kısa bir süre içinde tamamlanmak zorundadır. Bunun temel nedeni de anketin dikkat ve ilginin dağılmasını önleyecek güdüleyici öğelere sahip olmamasıdır. Anket görüşme gibi konuya baştan sona bütün canlılığıyla ayakta tutacak bir karşılıklı konuşma ortamında değil, bilgi verilişinin geniş ölçüde kendiliğinden güdülenmek zorunda kaldığı bir ortamda geçer.

Anket görüşmeye oranla daha yüzeysel bilgiler kazandıran ve derinliğine bilgiler için yeterince elverişli olmayan bir tekniktir. Bunun başlıca nedeni ankete verilen yanıtları kontrol etme o kısıtlı olmasıdır. Alınacak yanıtların içtenliği ve derinliği konusunda anket ile görüşme tekniğinin sahip olduğu üstünlük ve sakıncalar hala tartışma konusudur. Anketin hazırlanması, görüşme sorularının hazırlanması kadar güçtür.

E- Sosyometrik Teknikler
Sosyometrik teknik bir grubu oluşturan bireyler arasındaki toplumsal ilişkileri inceleyip ortaya çıkarmayı amaçlayan tekniklerdir. Sosyometrik tekniklerin okullarda sınıf içi toplumsal yapıyı incelemede özellikle öğrenciler arası yakınlık ilişkilerini belirlemede önemli bir yeri vardır. Sosyometrik teknikler ile elde edilen bilgi tüm sosyal bilim dallarında, özellikle eğitim ve rehberlikte ve bireyi yönlendirmede kullanılabilir. Sınıf ya da grup içindeki üyeler arasında mevcut ilişkileri belirlemek amacıyla kullanılan Sosyometrik teknikler şunlardır:
1) Sosyometri
2) Bu kimdir tekniği
3) Rol dağıtımı tekniği

Sosyometri: Bir sınıf veya grubun sosyal durumunu incelemek, öğrencinin sınıf içindeki yerini belirlemek veya grubu oluşturan üyelerin yapısı hakkında bilgi edinmek için kullanılır. Bilgili ve tecrübeli bir uzman tarafından kullanıldığında bir sınıf içindeki öğrencileri,, arkadaşlık durumlarını lider durumundakileri, izole olanları, en çok ve en az sevilen öğrencileri ortaya çıkarabilir. Hatta gözlemle fark edilemeyen bazı durumlar bu teknikle saptanabilir..

Sosyometrinin çok kalabalık olmayan gruplara uygulanması daha iyi olur, 30- 40 kişiyi geçen gruplarda iyi sonuç vermeyebilir. Kalabalık sınıflarda sonuçların sınıflandırılması ve değerlendirilmesi güçtür.

Kimdir Bu Soru Listesi: Sosyometrinin bir başka şekli olan bu tekniğin amacı bir grubun içindeki sosyal ilişkileri, arkadaşlık ilişkilerini, bireyin grup içindeki durumunu belirlemektedir Kimdir bu tekniği grubu oluşturan bireylerin birbirlerini nasıl gördüklerini bireyin kendisini nasıl gördüğünü, bireyin grubun diğer üyelerini nasıl değerlendirdiğini ve onlar tarafından nasıl görüldüğünü gösteren bir tekniktir.
Bu teknikte sorular şu şekilde yöneltilir Şu ifadeleri okuyun, hepsinin yanına uyan arkadaşınızın adını yazın Eğer verilen, ifadenin birine öğrenci kendini uygun görüyorsa, kendi adını da yazabilir. 1) Çok çalışkandır. Kimdir bu? Sınıfta yerinde durmaz kimdir bu? gibi.

F- Derecelendirme ölçekleri
Ülkemizde çok yaygın olmamakla birlikte bazı niteliklerin saptanmasında ve bu niteliklerin derecelerinin belirlenmesinde kullanılan bir tekniktir. Özellikle tavır tutumları kanaatleri değerlendirmek için kullanılan, derecelendirme ölçeğinde birey, kendi özellik veya özelliklerinden biri hakkında bilgi sahibi olmak islediğinde cevaplandırılabilir. Birey, başkası veya başkaları hakkında düşündüklerini derecelendirmek için bu teknikten yararlanabilir. Derecelendirme ölçekleri kurumların rehberlik servisi, klinik, ordu yönetim ve endüstride sık kullanılan bir tekniktir.

G- Problem Tarama Listeleri
Problem Tarama Listeleri bir grubun üyelerini, üzen, düşündüren, başarılarını etkileyen, gelişmelerini engelleyen sorunlar
bulmak ve gerekli önlemleri almak için başvurulan bir yöntemdir. Ankete benzer bir tekniktir. Soruların yerini, maddeler hâini almış sorunlar alır. Problem Tarama Listelerinde sorunlar birkaç alanda toplanmıştır.
1) Beden gelişimi ve sağlıkla ilgili sorunlar.
2) Okul ortamı ve okul başarısı ile ilgili olanlar.
3) Ev ortamı ve aile ile ilgili olanlar.
4) Geleceğe yönelik ve meslek tercihleri ile ilgili olanlar
5) Arkadaş ilişkileri ve karşı cinsle ilgili sorunlar
6) Ruhsal ve duygusal sorunlarla kişisel öz hakkındaki problemler
7) Boş zamanlarını değerlendirme ile ilgili tercihler
Çoğunlukla öğrencilere sunulan Problem Tarama Listelerinde, pek çok problemi içeren cümleler sıralanmıştır. Genellikle bu cümleler ya çok kısadır, ya da problemler maddeler halinde verilmiştir. Problem Tamına Listelerini dolduran öğrencilerden istenen, kendisinde var olduğuna inandığı problem karşısına bir işaret koymasıdır. Problem Tarama Listeleri bireysel rehberlik ve grup rehberliğinde kullanılır.

H- istek Listeleri
İstek Listeleri genellikle çocuklara uygulanan bir tekniktir. Çocukların rahatlıkla belirtemedikleri isteklerini veya açığa çıkaramadıkları arzularını ortaya çıkaran bir tekniktir. Burada çocuklara olası olan ya da hayali durumlarla ilgili soru ve cümlelerden oluşan bir liste verilir. Çok paran olsaydı ne alırdın? Hayatta en çok istediğin şey nedir? İstek Listelerinden elde edilen verilerle çocukların en yaygın ya da gizli kalmış istekleri belirlenebilir.

I- Cümle Tamamlama Listeleri
Cümle Tamamlama Listelerinin bir başka şeklidir. Çocuğun okul, ev arkadaş ve aile yaşamıyla ilgili konular seçilir. Bu konulara ilişkin Cümleler yazılır. Çocuklara ya bir cümlenin başlangıcı verilip tamamlaması istenir ya da içinde boşluklar, bulunan cümleler verilir. Bu boşlukları içinden geldiği gibi doldurması istenir. En yaygın olan birer cümle tamamlama listesidir.
Keşke babam. Babam kızar..
Samimi olarak cevaplandırıldığında öğrencinin istekleri, tatmin olma arzuları, umutlan, beklentileri, gizli kalmış duygulan açığa çıkarılabilir. Bu teknik de sözlü ya da yazılı olarak uygulanabilir

1- Biyografi ve Otobiyografi
Biyografi bireyin bir başkasının yaşamını anlatması veya yazması otobiyografi bireyin kendi yaşam öyküsünü anlatması ya da kaleme almasıdır.
Otobiyografi bireyin kendisini, özelliklerini ve sorunlarını nasıl algıladığını gösteren değerli ipuçları veren bir tekniktir. Son yıllarda okulda rehberlik derslerinde öğrencilere çok sık kullanılan bir yöntemdir.