Əhməd-Cabir İsmayıl oğlu Əhmədov

Yerkökünün müalicəvi xassələri. Polivitaminli bitki kimi yerkökü hipo- və avitaminozun profilaktikasında və müalicəsində, qanazlığında və gücdəndüşmə hallarında qidalan­manı yaxşılaşdırmaq üçün geniş miqyasda istifadə olunur. Hər gün təzə yerkökü qəbul etmək orqanizmi qüvvətləndirir, infeksion xəstəliklərə qarşı müqavimətini artırır, xarici mühitin xoşagəlməz təsirlərindən qoruyur. Yerköküdən pəhriz qidası kimi ürək-damar sistemi, qaraciyər və böyrək xəstəliklərində istifadə olunur. Lakin mədə xorası və nazik bağırsağın iltiha­bında (enteritdə) yerkökü qəbul etmək məsləhət deyil. Gözün görmə qabiliyyəti pozulduqda təzə yerkökü orqanizmdə A vitamini çatışmazlığını aradan qaldırır. Çünki yerkökünün tər­kibindəki sarımtıl-narıncı rəngli piqment olan karotin, or­qanizmdə A vitamininə çevrilir və həzm olunur. Yerkökü şirəsi müalicəvi və qidalılıq keyfiyyətinə görə uşaq qidasında daha çox məsləhət görülür. A vitamini mənbəyi kimi yerkökü şirəsi ürəyin miokard infarktında da təyin olunur.

Məlumdur ki, yerkökü və şirəsi yumşaldıcı təsirə malikdir. Odur ki, qəbizlik və babasil zamanı bundan istifadə olunur. Belə hallarda hər gün acqarına 150-200 ml təzə çəkilmiş yerkökü şirəsi içmək məsləhət görülür. Kiçik uşaqlara səhər və axşam 1 xörək qaşığı içirtmək məsləhət görülür. Xalq təbabətində yerkökü şirəsi ilə bal qarışığı soyuqdəymə ilə əlaqəli öskürəkdə və sinə xırıltısında içilir. Ağızın selikli qişasının itihabında (stomatitdə) təzə yerkökü şirəsi ilə ağızı yaxalayırlar. Bəzən yerkökü şirəsindən sidikqovucu və sidik daşlarının orqanizmdən kənar edilməsi məqsədilə içirlər. Bu məqsədlə bir neçə ay müddətində gündə 3-4 dəfə 1 xörək qaşığı yerkökü şirəsi içmək lazımdır. Lakin böyrəklərdə və sidik kisəsində olan daşlara qarşı ən səmərəli vasitə xalq təbabətində yabanı yerkökü toxumları hesab olunur. 3 xörək qaşığı toxum 3 stəkan qaynayan suya əlavə edilir, bir gecə isti yerdə saxlanılır və süzüldükdən sonra gündə 3 dəfə 3/4-1 stəkan içilir. Böyrək daşları xəstəliyində, eləcə də yumşaldıcı və yelqovucu kimi bəzən yerkökünün üyüdülmüş toxumları götürülür. Gündə 3 dəfə 1 çay qaşığı üyüdülmüş toxum qəbul edilir. Babasildə yerkökünün yaşıl kütləsindən hazırlanmış çay içmək məsləhət görülür.

Xalq təbabətində yerkökündən donmaya qarşı, yanıq­ların, irinli yaraların müalicəsində istifadə olunmuşdur. Yerköküdən hazırlanmış əzintini dərinin zədələnmiş yerlərinə qoyur və ya təzə yerkökü şirəsi ilə yuyurlar. Nəticədə ağrılar və iltihab prosesləri azalır, yaralar irindən təmizlənir və tezliklə sağalır.

Hazırda yerkökü toxumundan daukarin adlı ekstrakt alınır. Həmin ekstrakt tac damarları genişləndirir və onlara spazmolitik təsir göstərir. Daukarin həbləri həkim təyinatı ilə stenokardiyanın təzahürü zamanı tac damarların xroniki çatışmazlıqlarında xəstələrə verilir. Müalicə kursu gündə 3-4 dəfə yeməkdən əvvəl 1-2 həb qəbul etməklə 2-4 həftə davam edir.

Müalicəvi kosmetikada üzün quru dərisi üçün qidalı yerkökü maskasından istifadə olunur. Iki ədəd yaxşı yuyulmuş yerkökü sürtgəcdən keçirilir, yumurta sarısı ilə qarışdırılır və alınmış əzinti qalın təbəqə halında üzə çəkilir. 20-25 dəqiqədən sonra üzdəki əzinti ilıq suda isladılmış pambıqla təmizlənir. Yerkökü maskasını həftədə 1-2 dəfə qəbul etmək məsləhət görülür.