Ekokent Kavramı ve Örnek Kentler Üzerine Araştırmalar
Yüklə 202,2 Kb.
|
|
ÖNSÖZ “Ekokent Kavramı ve Örnek Kentler Üzerine Araştırmalar” adlı bu çalışmam İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlığı lisans programında lisans tezi olarak hazırlanmıştır. Tez çalışmam boyunca benden tüm özverisini, yardımını, desteğini, sabrını ve bilgisini esirgemeyen çok değerli hocam Yrd. Doç. Dr. Nilüfer KART AKTAŞ’ a saygı ve teşekkürlerimi sunarım. Gerek maddi gerekse manevi olarak benden destek ve yardımlarını hiçbir zaman esirgemeyen, sevgilerini her zaman üzerimde hissettiğim anne ve babama minnetlerimi sunarım. Haziran,2016 Eylül ÖZTOPRAK
Kentsel yaşamın başından, günümüze kadar kentler fonksiyonel ve fiziksel açıdan çokça değişim ve dönüşüme uğramıştır. Mekanların fiziksel özelliği, donatıların yetersizliği, kentsel yaşamın istenilen düzeyde gelişmesine imkan vermemiştir. Kentsel hizmetlerin insanların ihtiyaçlarına yeteri düzeyde cevap verememesi, kentsel yaşamdan hoşnut olmayan bireylerin ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Yaşam kalitesi kişisel tatmine bağlıdır ve bu tatmin kentsel yaşama ait gereksinmeler olmaktadır. Kentsel yaşam kalitesi; toplum, ekonomi ve çevrelerinden karşılıklı etkileşimde bulunmalarıyla, nesnel ve öznel değerlendirme ölçütleri ile ifade edilmektedir. Öznel bileşenler dikkate alınmazken, insan ile doğa arasındaki bozulan ilişkiyi dengelemede ve kentsel yaşam koşullarının iyileştirilmesinde açık ve yeşil alanlar özellikle önem taşımaktadır. Hızlı nüfus artışı, göçler, plansız kentleşme, sosyal, ekonomik, politik ve kültürel koşullar kentte yaşayan insanların fiziksel çevrelerinin bozulmasına, sosyal, ekonomik ve çevresel sorunlarının artmasına, yaşam kalitesi seviyesinin düşmesine neden olmaktadır. Yaşam kalitesi, kentin ve kent toplumunun fiziksel, ekonomik, sosyal, kültürel karakteristiklerinin ortaya koyduğu bir durumdur. Kentler dünya üzerindeki karaların sadece %2’sini kaplarken doğal kaynakların %75’ini ise tüketmektedir. Bilim adamları dünya kaynaklarını, tüm insanların eşit olarak paylaştığını düşünerek ekolojik ayak izinin kişi başına 1.8 hektar olduğunu hesaplıyor. Bugün Çin’in kırsal bölgelerinde bu sayı 1.6 iken Şangay’da 7, bir Amerika’da ise 9.7’dir. Örneğin Londra’nın tükettiği kaynakları sağlaması için sahip olduğu alanın 125 katına ihtiyacı vardır. Tarih boyunca ekokent parçaları şehirlerde dağınık olarak görülebilmektedir. Birçok yerde ekokent ile ilgili ipuçlarına rastlamak mümkündür. Çevresel kaygıları önlemek ve bir şehrin gelişiminin dengeli bir şekilde sağlanması için ekolojik sistemin taşıma kapasitesini de bilmek gerekmektedir. Şehirlerin iyileştirilmesi için yavaş yavaş birçok çaba sarfedilmekte. Artan iyileştirmeler, şimdilik sadece yeşil alanlar üzerinde ekleme, azaltma, çıkarılma yapılarak sağlanmaya başlamıştır.(URL-1) 2.GENEL KISIMLAR 2.1.EKOKENT TANIMI Kelimenin (ecocity) ilk kullanıldığı kaynak Richard Register’ in 1987’de yayınlanan “ Ecocity Berkeley: building cities for a healty future” adlı kitabıdır. Kentler kirlilik, karbondioksit salınımı gibi birçok çevre probleminin başlıca kaynağı halindedir. Çözüm ise, kırsala gitmekte değil; yeni bir anlayışla kentler inşa etmektedir. Uzmanlara göre kent anlayışının ciddi bir değişikliğe ihtiyacı vardır ve bu değişiklikler üzerine tekrar kurulması gerekmektedir. Bunun için de kendi tüketimini kendi üretimi ile karşılayabilen ve bu şekilde dengeleyebilen kentler yaratılmak zorundadır. Bir kentin uzun ömürlü olması kendi sürdürülebilirliğini, doğal yollarla kendi içinde dengeli bir şekilde çözebilmesi ile ilgilidir. Kentlerin sürdürülebilirliğine yönelik ve bu dengeyi kendi başlarına sağlamaları sonucundaki arayış ve çabalar ile ekokent kavramı ortaya çıkmaktadır.(Berkeley) Ekokent; bir ekosistemde yaşayan tüm organizmaları, organizmaların etkileşim içinde bulunduğu hava, toprak, su, güneş ışığı gibi çevrenin fiziksel ögelerini içeren biyolojik bir çevredir.(URL-2) Ekokent, kendini idame ettiren, esnek yapısı ve doğal ekosistemlerin bir fonksiyonu olarak modellenmiş sağlıklı insan yerleşmeleridir.(URL-2) Ekokent, ekolojik özelliklere uyan sağlıklı bir şehirdir. Doğa ile dost kent demektir.(Berkeley) Ekokentler, doğanın bozulan dengesine bir çözüm üretmek amaçlı, kendi kendine yetebilen, tatmin edici bir yaşam tarzı sürdürmeyi isteyen, birbiriyle, tüm canlılarla, doğa ve dünya ile uyum halinde yaşamaya çalışan, kentteki insanların veya kırsal toplum insanlarının bir araya gelmesi ile oluşur.(URL-3)
Şekil .Ekolojik Kent Kriterleri (URL-4) 2.2 EKOKENT İHTİYACI NEREDEN DOĞDU Ekokent ihtiyacı; kapitalizmin tahripkar tabiatından doğmuştur. Çünkü kapitalist sistem düşüncesinde, bireyin çıkarları ön planda tutularak, bireysel çıkarlar ile toplumsal çıkarların çelişmediği, bireysel çıkarların azamiye çıkarılması sonucunda toplumsal refahın da artacağı düşüncesi vardır. İnsanlar kendi çıkarları doğrultusunda ve refahını artırmak üzere doğayı kendi isteklerince kullanmaya başlamışlardır. Bu doğaya yapılan işkenceden başka bir şey değildir. İnsanoğlu kendini ekonomik, sosyal, kültürel açıdan sınıflandırılmaların içinde bulmuştur. Bu sınıflandırılmalar sonucunda insanlar bir çok yerleşim alanına da dağılmıştır. Bu yerleşim alanlarında yaşayan her insan için, isteklerini karşılamak adına özel ya da kamusal işletmeler açılmıştır. Sanayi, ticaret, hizmet sektörü birbirinden ve kendi içlerinde de sınıfsal farklılık yüzünden herkese hitap edebilmek adına ayrılmıştır. Bunların sayısı daha sonra ihtiyaca göre de artmıştır. Yapılan değişimler tamamen insan çıkarları göz önünde tutularak yapıldığı için doğaya verilen tahrip ya da yeşil ve açık alanın bölündüğü düşüncesi tamamen göz ardı edilmiştir. Tarihin kökünden beri insanoğlu tabiatı kullanmış ve tüketmiştir ama hiçbir zaman ona işkence etmemiştir. Ona düşman gözüyle bakmamıştır ve ona saldırmamıştır. Ne zamanki kapitalist sistem ortaya çıkmıştır, işte o zaman her şey kökünden değişmiştir. Tabiat kendini yenileyemez hale gelmiştir. Yapılması gereken şey, her şeyden önce bu tahripkar zihniyetimizi değiştirmektir. Açık şekilde söylemek gerekirse, önce kapitalizm terkedilmelidir. Ekokenti kuracak zihniyet eğer ki kapitalist düşünce sistemini benimsiyor ise bunun sonucu tamamen bir facia olacaktır. Başka yerlerin talan olması ve tahribatın çok üst düzeyde olması anlamına gelmektedir. Bu sebeple; • Kapitalizmi ve onu kapitalizm yapan değerlerini terk etmek gerekiyor. • Yeniden toprak, su, hava, ateş demek gerekiyor. • Doğaya işkence edilmesi gereken bir varlık olarak değil, biraz da ‘animistik’bir yaklaşım ile aynı özü taşıyor olduğumuzun idrakini sergileyen bir yaklaşım benimsemek gerekiyor. •Hazcı kültürün terk edilmesi, tüketim felsefesinin değişmesi, kanaat kültürünün yaygınlaşması gerekiyor. (URL-5) 2.3.EKOKENTİN AMACI Ekokentler, dayanışma prensibine dayalı sosyal çevre ile sade bir yaşam tarzını birleştirmeye çalışıp kendi kendine yetebilme, yenileyebilme amacındadır.Bunu gerçekleştirmek için, ekolojik tasarım, permakültür, ekolojik mimari, yeşil üretim, alternatif enerji, toplum oluşturma uygulamaları ve benzeri bir çok yöntemden yararlanılır.Bu yaklaşımların ülkemizde uygulanması için hiçbir engel bulunmamaktadır.Ama teşvikler, bunun bilincinde olan insan sayısı ve bunu öğretip uygulanmasını sağlayacak insan sayısı azdır.(URL-6) Ekokentin amacı; doğayı korumak ve gelişmekte olan ülkelerde yaşam kalitesinin yükselmesini sağlamaktır.İki temel ilkeye dayanır; mümkün olan herşeyi dönüştürmek ve otomobil kullanımını en aza indirgemek. (Arabaya göre değil insana göre kent anlayışı.) Bununla birlikte enerji konusunda verimli binalar inşa etmek; iklim faktörünü dikkate alan tasarımlar geliştirmek; toplu taşımacılığı yaygınlaştırmak ve kenti; oturma alanı, ticaret alanı ve sanayi alanı olarak ayırmak yerine, çalışma ve oturma alanlarını birbirlerine yakınlaştırma gibi yaklaşımlara dikkat çekiyor. (URL-6)
2.3.1.Ekokentin Güçlü Yönleri • Ekolojik Faydaları : Sera gazı salınımı azaltma, çevresel esnekliği artırma, havanın kalitesini artırma, düşük ısı adası etkisi. • Ekonomik Faydaları: Enerji ve su yaratma potansiyeli, yenilenebilir enerji endüstrisinin ve maliyetler arası tasarruf da dahil olmak üzere yeşil sektörde yatırım ile artan kaynak verimliliği. • Sosyal Faydalar:Canlılığı ve yaşam kalitesini artırır.İsteklerin daha çok sağlanmasına sebep olur.(URL-7) 2.3.2. Ekokentin Oluşturulmasındaki Zorluklar • Bilinç Eksikliği: Ekokent ilkeleri tamamen kabul edilmemiş olduklarından orada ortak bir anlayış etkisi olması zordur.Çünkü buna uygun zemin, bilgi pek fazla bulunmamaktadır.Politik olarak da bunu tanıtmak bu nedenle zor olabilir. • Parçalanmış Kurumlar: Verimsiz ya da yetersiz kurumlar için koordinasyon bir engel teşkil ediyor olabilir.(URL-7) Ekokent İçin Yapılması Gerekenler; • Toprağı yaşatmak • Suyu yaşatmak • Havayı yaşatmak • Isıyı denetim altında tutmak Bunların olması için:
Mesela bir lamba ile 1 kişi de aydınlanabilir 10 kişi de aydınlanabilir.Altındaki kişi sayısı arttıkça lambanın harcadığı elektirik ve yaydığı ısı artmamaktadır. Bu örnek, kullanılan pek çok nesneye teşmil edilebilir.
Ve bunun gibi daha pek çok örnek sıralanabilir. (URL-8) 
Şekil .Ekolojik Ev Örneği (URL-9) 
Şekil .Singapur Sentosa Adasındaki Mera Evi (URL-10) 
Şekil .Sürdürülebilir Yaşam Örneği Olarak Ekokent (URL-11) 
Şekil .Ekokent Konsepti Tasarımı (URL-12) Ekokentin hedefleri:
2.4.1.Ekolojik Ayak İzi Tüketilen tüm doğal kaynakların, üretilmesi için gereken toprak alanını gösteren bir ölçüdür.Bir eko-ayakizi, tükettiğimiz tüm enerji, su, madde, ürün ve hizmetleri üretmek için ihtiyacımız olan kara ve denizin ölçümüdür.Bu ölçümde önemli olan, bildiğimiz gibi sınırlı olan doğanın kaynaklarıyla bu yükü desteklemeyi sürdürüp sürdüremeyeceğinin değerlendirilmesidir. 2010 yılı verileri ile hazırlanan dünyanın ekolojik ayak izi sıralamasında ilk 10 ülke sırası ile : Birleşik Arap Emirlikleri, Katar, Danimarka, Belçika, ABD, Estonya, Kanada, Kuveyt, İrlanda olarak açıklanmıştır.Türkiyede ise, 6 Mart 2012 tarihinde yayınlanan Dünya Doğayı Koruma Vakfı WWF Türkiye (World Wild Fund for Nature) raporuna göre, Türkiye’nin de içinde bulunduğu Akdeniz Havzası’nda ekolojik limit aşımı son 50 yılda 8 kat artarken, 2012 itibari ile Türkiye’nin Ekolojik Ayak İzi, sahip olduğu yenilenebilir doğal kaynakların 2 katıdır. Türkiye’nin Ekolojik Ayak İzi’nin yaklaşık yarısını ise Karbon Ayak izi oluşturmaktadır. (URL-14)
Şekil .Ekokent- Kentsel Tarım İlişkisi (URL-15) Ülkemiz Açısından Öz Eleştiri;
2.4.2.Karbon Ayak İzi Birim CO2 cinsinden ölçülen, üretilen sera gazı miktarı açısından, insan faliyetlerinin çevreye verdiği zararın ölçüsüdür.(Şekil 8) Karbok ayak izi 2 ana parçadan oluşur.
Karbon Ayak İzini Azaltmak İçin Yapılması Gerekenler: •Tatillere uçakla gidilmemelidir.Uçağı ulaşımda en az kullanmak gerekir. •Yenilenebilir enerji kaynakları kullanmalıyız. •Isınma için doğal enerji kaynağımız olan Güneş Enerjisi kullanmalıyız.Bu yol ile doğalgaz faturası yılda % 70 oranında azalabilir. •Mümkün olduğunca toplu taşıma araçları kullanmalıyız.Yerel otobüs hizmetlerinden faydalanmalıyız. •Eğer araba kullanacaksak ayak izini en aza indirgemek için arabamızı paylaşabiliriz. İkincil Ayak İzini Azaltmak İçin Yapılması Gerekenler: Birşeyler satın alacağımız zaman bu ürünlerin nerelerde üretildiğine ve üretiminde hangi maddelerin kullanıldığına dikkat etmeliyiz.Yüksek emisyona sahip olan maddelerden kaçınmalıyız. •Ev tüketiminde kırmızı et tüketimini azaltmalıyız. •Elbise alırken uzak ülkelerden gelip gelmediğine etiketine bakarak kontrol etmeliyiz eğer 1000 milden uzak bir ülkeden geliyor ise başka elbise tercih etmeliyiz. •Gereksiz fazla ambalajlı ürünlerden mümkün olduğunca uzak durmalıyız. •Yiyecek ve içeceklerimizde yine kısa mesafeden gelmiş ya da kendi ürettiğimiz ürünleri tercih etmeliyiz.Kendi üretimimizi yaparsak hem daha çok meyve ve sebze elde etmiş oluruz hem de atmosferdeki karbon miktarının azaltılmasına katkı sağlamış oluruz. •Su içerken bir çoğumuz musluk suyu yerine şişe suyu almayı tercih ederiz . Su tercih ederken de yakın mesafeden gelen su şişelerini tercih etmeliyiz .Öteki türlü karbon ayak izi çok fazla olmuş olacaktır.Bir de buna şişeleme ve geri dönüşümden kaynaklanan emisyonlar eklenince çok fazla karbok ayak izi oluşmuş olacaktır. (URL-16)
Şekil .Karbon Ayak İzi Dökümü (URL-17) 2.4.3.Ekokent Hedefi İçinde İncelenmesi Gerekenler •Dünya nüfusu •Kişi başına düşen besin üretimi •Kişi başına düşen sanayi üretimi •Tükenir kaynaklar stoğu •Çevre Kirlenmesi Bu araştırma sonucu, dünyanın sürdürülebilirliği için; nüfus artışının ve üretimin dengesinin sağlandığı, doğal kaynakların korunduğu, çevre kirliliğinin özellikle de sanayi alanlarından kaynaklanan kirliliklerin minimize edildiği bir sistem oluşutulması gerektiği belirtilmiştir. Bu yeni üretilen sistem, yeni kurulacak şehirlerin planlanmasında bir model teşkil edecek ve “ dengeli dünya modeli” olarak isimlendirilecektir.Bu model ile sağlanmak istenen, doğal ekolojik dengeyi bozmadan insanın doğadan optimum düzeyde olmak şartı ile çok yönlü yararlar sağlaması ve uygulamasının yapılmasıdır.Diğer bir değiş ile sürdürülebilir dünyadır.Çokca faydalanmak fakat çok az düzeyde zarar vermek. Bu hedefler uygun bir şekilde incelenip, alınması gereken önlemler de ortaya konursa sürdürülebilirlik anlayışına katkı sağlanmış olunur.(URL-18)
Bir şehrin sürdürülebilir olup olmadığına karar vermenin yollarından biri karbon nötr olup olmadığını sorgulamaktır. Karbon nötr bir eko-şehir, karbon salınımlarını dengeler; örneğin fosil yakıtların yakılmasına karşılık ağaç dikilerek karbon tutulması sağlanır. Bir diğer yol, şehir sakinlerinin hayat tarzlarının ne kadar arazi ve su gerektirdiğini hesaplamak için ekolojik ayak izlerine bakmaktır. İngiltere’de ortalama ayak izi 5 hektarın biraz üstündedir; Türkiye’de ise 2,2 hektar civarındadır. Fakat yeryüzünün biyo kapasitesini diğer 7 milyar insanla eşit olarak paylaşacaksak her kişiye 1,8 hektar düşmektedir. Bu nedenle bir eko-şehir 1,8 hektar veya daha aşağısını hedefler. Ancak, geniş hedefler koyan bu iki yaklaşım da nasıl başaracağımızı söylemez. Dirençlilik Şehirleri değerlendirmede dirençlilik daha iyi bir özelliktir. Dirençlilik, gelecek bir zamanda olacak olanı kabul etmek ve bugünden planlamaktır. Örneğin karbonsuz bir şehir, belki yürüyüş ve bisiklet yollarıyla, tamamıyla yayalaştırılmıştır veya ulaşım sıfır emisyonlu arabalarla sağlanmıştır. Fakat enerji krizi dayandığında sıfır emisyon da olsa arabalar duracak, sadece dirençli yaya şehri eskisi gibi devam edecektir. Dirençlilik, sıfır emisyonlu arabalar için yenilenebilir kaynaklara da bağımlı olamayacağımızı gösterir. Rüzgar ve güneş enerjisi sadece belli bir zaman enerji sağlarken yani bitebilirken, biyolojik yakıtlar çok büyük arazilere ihtiyaç duyar ve tarımı çokça tehdit eder. İlk adım, mümkün olduğu kadar “azaltmak” tır; bir yerleşimi eko-şehir yapan, tüketilen enerji ve suyu, yiyeceklerin geldiği mesafeyi, arabaya duyulan ihtiyacı… Bunların hepsini birden azaltmaktır. Yüklə 202,2 Kb. Dostları ilə paylaş:
|
Şekil .Ekokente Uygun Toplu Konut Örneği (URL-13)
