Eksen yayincilik

Bugün kriz dinamikleri tüm şiddetiyle sürüyor ve yeni faturalar biriktiriyor. Sermaye ise bu faturaları her zamanki gibi çalışan sınıflara çıkarma politikasına yeni unsurlar ve boyutlar ekliyor. İçinde bulunduğumuz dönemde bunun en önemli unsuru ve alanı özelleştirme saldırısıdır. Ekonomik, sosyal ve siyasal boyutları olan bu saldırıyı, sermaye bir ideolojik saldırıyla da birleştiriyor.

Halkın ödediği vergilerle kurulan ve artı-değer sömürüsüyle büyüyen KİT’ler, bugüne kadar devlet eliyle türedi zenginler yaratma ve özel kapitalist gruplara rant aktarma işlevi gördü. Şimdi ise yağmaya açılıyor, haraç-mezat yerli ve yabancı tekellere peşkeş çekiliyor. Bu yüzbinlerce işçi için işsizlik ve sendikasızlaşma, geniş halk kitleleri için ise ulaşım, iletişim, enerji, eğitim, sağlık vb. temel hizmet alanlarında tekellerin aşırı kar hırslarına terkedilmesi demektir. Buna rağmen sermaye büyük bir arsızlıkla bu uygulamayı her türlü kamu mülkiyetinin kötülenmesine ve tersinden ise, kapitalist piyasa ekonomisi ve özel mülkiyetin yüceltilmesine dayanak yapabiliyor. En önemli KİT’lerin emperyalist tekellere peşkeş çekilmesini, kritik hizmetlerin emperyalizmin dolaysız kontrolüne verilmesini “globalleşme” adına(40)savunabiliyor ve bunu bu ideolojinin propagandasıyla elele yürütebiliyor. Dahası, batakta bir borç ve rantiye ekonomisi olan Türkiye kapitalizminin geçmiş ve bugünkü krizlerinin gerçek nedeninin yalnızca “KİT kamburu” olduğu yalanını topluma her yolla pompalayabiliyor.

Özelleştirme bugün için en önemli saldırı uygulaması olsa bile, sermayenin çok yönlü iktisadi saldırısının yalnızca bir alanıdır. Bunu şimdilerde 700 bin kamu işçisine dayatılan sıfır sözleşme, “mezarda emeklilik” tasarısı, başka bazı sosyal hakların gaspı, sürmekte olan tensikatlar ve arkası kesilmeyen zamlar tamamlıyor.

5 Nisan Kararları'nı izleyen son bir yıl içinde, sermaye faturayı işçi sınıfına ve emekçilere ödetmede ummadığı bir kolaylıkla büyük bir başarı elde etti. Bu başarıda sendika bürokrasisinin her zamanki ihaneti ve bununla sıkı sıkıya bağlantılı olarak işçi sınıfının edilgenliği belirleyici bir rol oynadı. İşçiler 5 Nisan’ın hemen ardından ortaya koydukları eylemliliği sürdüremediler ve böylece sermayenin işi, kendisinin hiç ummadığı ölçüde kolaylaştı. Bugün ise, henüz işçileri gereğince kucaklamıyor olsa bile, günden güne büyüyen bir kitle hareketliliği var. Kapitalist sınıfın krizin etkilerini işçilere ve emekçilere fatura etmede ve böylece krizin yıkıcı etkilerinden kendilerini koruma politikasını sürdürmede ne ölçüde başarılı olabilecekleri, işçilerin bugünkü geniş çaplı edilgenliği ne ölçüde kırabileceklerine, gelişen kitle eylemliliğinin ön saflarını tutmayı ne ölçüde başarabileceklerine sıkı sıkıya bağlıdır. Bu demektir ki, ekonomik krizin bundan sonraki seyri sınıf mücadelesinin seyriyle, daha somut olarak, işçi sınıfının ortaya koyacağı direnme gücüyle çok yakından bağlantılıdır.

Siyasal cephede durum

Batakta bir borç ekonomisi üzerinde yükselen sermaye düzeninin siyasal cephedeki krizi de yıllardır sürüyor. 12 Eylül askeri faşist darbesi, ’80 öncesinin siyasal krizini halk hareketini(41)durdurarak, kitleleri sistematik bir baskıyla ve ideolojik saldırıyla depolitizasyona iterek, devrimci hareketi ezerek ve nihayet düzen cephesindeki iç çelişki ve çatışmaları düzenin genel çıkarları adına bastırıp geri plana iterek çözmüştü. Fakat bu sonucun kendisinin olağanüstü yol ve yöntemlerle elde edilmesi, çıplak zora ve kaba bir otoriteye dayanması, bunun bir çözüm değil, fakat olsa olsa geçici bir soluklanma dönemi olacağının da bir göstergesiydi.

Nitekim sivil yönetime geçiş oyunu daha henüz tamamlanmamışken, siyasal kriz öğeleri kendilerini hızla yeniden göstermeye başladılar. İşçilerin ilk grev hareketlerinin başlaması, Kürt sorununun silahlı direnme eşliğinde toplum gündemine oturması, yeniden siyaset sahnesine çıkan düzen partilerinin kitleler nezdinde inandırıcılıktan ve umut olmaktan uzaklıkları, güdümlü ve kokuşmuş parlamentonun itibarsızlığı, bu ve benzeri faktörler peşpeşe ortaya çıktılar. Bu değişik kriz öğelerinin farklı cephelerden gelen ortak etkisiyledir ki, daha 1987 yılından itibaren, yani 12 Eylül cuntası ekip halinde hala Çankaya’da oturuyorken, sermaye cephesi yeni bir “siyasal istikrar” arayışına girdi. Bu siyasal istikrarsızlığın ya da krizin, en azından yeniden böyle bir döneme girilmekte olduğunun açık bir itirafıydı.

Süreç korktukları doğrultuda işledi ve derinleşti. Siyasal istikrarsızlık yıldan yıla büyüdü. ‘80’li yılların sonunda ve ‘90 yılı içinde, işçi sınıfının grev hareketi ve iktisadi direnişi büyük bir kitlesellik ve yaygınlık kazandı. Bu mücadeleler sonuçta, sermayeyi ücretler konusunda belli tavizlere mecbur etti. Bu ise, aşırı ucuz emek sömürüsü üzerine kurulu, kriz ortamında ancak böyle yürüyebilen ve ihracattaki kısmi başarısını da hemen tamamen buna borçlu olan Türkiye kapitalizminin sorunlarını şiddetlendirdi. İşçilerin yanısıra, 1990 yazında kamu çalışanları da grevli-toplusözleşmeli sendika hakkıyla sahneye çıktılar ve yaygın eylemlilikler yaşadılar. “Devlet memuru”nun devletten hak talebiyle sık sık sokakları doldurması ve iş durdurması, devlet otoritesini ve itibarını yıpratan bir rol oynadı.

Öte yandan, Kürt hareketi, düzen için başlı başına bir istikrarsızlık kaynağı haline geldi. Kısa sürede gerilla hareketinden(42)halk hareketine büyüyen Kürt özgürlük mücadelesi, devlet için yıllardır temel bir sorun oldu. Yalnızca politik planda da değil; her yıl milyarlarca dolar yutan kirli savaş aygıtı nedeniyle aynı zamanda ekonomik bir yük yarattı. Ve nihayet 70 yıllık inkarcılığa büyük bir darbe vurarak, resmi ideolojiyi de krize soktu. Bu sorunun etkileri kendini dış politikada da gösterdi. Sermaye devleti dış politikasını çok büyük ölçüde içteki Kürt sorununa endekslemek zorunda kaldı. Özetle, Kürt sorunu, düzenin tüm dengelerini altüst eden bir temel siyasal kriz öğesi haline geldi.