Elektronika va avtomatika

Ko’chishning induktiv o’zgartgichlari. 
Induktiv o’zgartgichlarning ishlash prinsipi po’lat o’zakli g’altakning po’lat 
yakor harakati tufayli induktiv qarshiligining o’zgarishini o’lchashga asoslangan. 
4.-a-rasmda induktiv o’zgartgich yordamida buyumning qalinligini o’lchash 
ko’rsatilgan. 4 va 6 roliklar orqali buyum 5 o’tishida rolik 4 bilan bog’langan shtok 3 
yordamida yakor 2 harakatlanadi. Havo bo’shlig’ining o’zgarishi magnitli 
o’tkazgichning magnit oqimi F - ni o’zgartiradi. 
Natijada g’altakning induktivligi L induktiv qarshiligi hamda g’altakda tok 
o’zgaradi. 
L = (2.8.) 
X = 2 ; (2.9.) 
I = ; (2.10) 
Bu yerda, - havo bo’shlig’idagi magnit o’tkazuvchanlik; 
W - g’altakning o’ramlar soni; 

---

11 
S - magnitli o’tkazgichning kesim yuzasi; 
f - manbaa kuchlanishi chastotasi; 
- havo bo’shlig’i kattaligi; 
U - manbaa kuchlanishi; 
Z - o’zgartgich chulg’amining to’liq qarshiligi; 
R - o’zgartgich chulg’amining aktiv qarshiligi. 
Formulada o’zgartgichdan o’tayotgan tok uning konstruktiv o’lchamlari 
o’zgarmas bo’lganda havo bo’shlig’i kattaligiga bog’liq o’zgaradigan induktiv L ga 
bog’liq 5. - rasmda o’zgartgichdan o’tayotgan tokning (1 egri chiziq) va g’altak 
induktivligi L ning o’zgarishi (2 egri chiziq) tasvirlangan. 
4- rasm. Induktiv o’zgartgichlaryning sxemalari 
5-rasm. Tok va induktivlikning havo bo’shlig’iga bog’liqlik grafigi. 
Induksion o’zgartgichlar. 
Induksion uzgartgichlar chiziqli va burchakli siljishlar tezligini ulchash uchun 
ishlatiladi. Bu uzgartgichlar turkumiga selsinlar va taxogeneratorlar kiradi. Ikki va 
undan ortik bir-biri bilan mexanik boglanmagan vallarni burchakli xarakatini 
distansion uzatish sxemalarida selsinlar keng kullaniladi. Avtomatlashtirish 
sxemalarida kupincha bir fazali selsinlar ishlatitladi. Ular konstruktiv uzgaruvchan 
tokli elektrik mashinalar kabi tayyorlanib, ikkita chulgamdan iborat. Ulardan biri 
kuzgatuvchi chulgam deb ataluvchi statorda joylashgan bir fazali, ikkinchisi esa 
selsinning silindrik rotorida joylashgan sinxronlash chulgami deb ataluvchi uch fazali 
simmetrikdir. Selsinlar indikatorli va transformatorli rejimda ishlaydi. 
6-rasm. Indikatorli rejimda ishlaydigan bir fazali sel’sinning ulash sxemasi. 

---

12