Enformasyon toplumunu

ÖZET

Enformasyon Toplumunda Elektronik Ticaret (E-Ticaret) ve Türkiye’deki Gelişmeler başlıklı bu çalışmada, öncelikle enformasyon toplumu kavramı ve enformasyon toplumunun temel özellikleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu özelliklerden bilginin artan önemi ve bilgi sektörünün oluşması, küreselleşme, bilgisayar teknolojilerinin kullanımının yaygınlaşması, bireyin hem merkezi bir nitelik kazanması, hem de örgütlü toplum yapısının ortaya çıkışı gibi faktörler incelenmiştir. Ayrıca, enformasyon çağının yeni ekonomik düzenine geçişte oldukça önemli bir araç olan elektronik ticaret kavramı irdelenerek, elektronik ticaretin ekonomiye ve sosyo-kültürel hayata etkilerine değinilmiş; istatistikler ve örnekler yardımıyla elektronik ticaretin fırsatları ve belirsiz tehlikeleri için bir altyapı oluşturulmak istenmiştir. Bu bağlamda, yaşanılan global gerçekler karşısında duyarsız kalamayacak olan Türkiye’nin, kendi yapısal özellikleri ve koşulları göz önüne alınarak yapılan araştırmalar çerçevesinde, enformasyon toplumu ve elektronik ticaret tartışmalarının neresinde olduğu ortaya konulmuş ve bu çerçevede yapması gerekenler üzerine çeşitli öneriler getirilmiştir.

Çalışmanın temel hipotezi; Bilgiyi kaliteli, etkili ve verimli olarak kullanan enformasyon toplumunda varlık gösteren bilinçli örgütler, İnternet ortamında ticaret faaliyetlerini (elektronik ticareti) yoğun olarak kullanmaktadırlar, düşüncesidir.

Çalışma konusu, beş bölümde ele alınmıştır. Birinci bölümde, çalışmanın metodolojisi açıklanmıştır. İkinci bölümde, enformasyon toplumunun doğuşu, gelişimi, tanımı ve temel özellikleri ele alınmıştır. Bir sonraki bölümde, Siberuzay’ın en etkili aracı olan İnternet üzerinden yapılan elektronik ticaret konusuna eğilerek, elektronik ticaret yapmanın önemi, yararları, karşılaşılan sorunlar ve stratejileri ortaya konulmuştur. Dördüncü bölümde ise, Türkiye’nin enformasyon toplumuna geçiş süreci ile Türkiye’de İnternet ve elektronik ticaretin gelişimi ve geleceği üzerinde durulmuştur. Son bölümde ise, çalışmanın genel değerlendirilmesi ile sonuç ve öneriler yer almıştır.

Sonuç olarak, bilgi ve bilgi teknolojileriyle desteklenen enformasyon toplumu, organizasyon yapılarını ve ekonomik yapıyı yeniden şekillendirmekte ve yeni bir dünya ekonomisi yaratmaktadır. Eski sektörlerin önemini kaybetmesi, yeni sektörlerin gelişerek ekonomik büyümenin dinamizmini oluşturmaktadır. Oluşan bu yeni sektörlerin içerisinde ise, geniş ağların en popüleri olan İnternet temelli elektronik ticaret önem kazanmaktadır. Elektronik ticaret, uluslararası ticaretin odak noktasını oluşturmaktadır.

Bu değişim sürecinin belirleyicisi olarak içinde yer almasa bile, enformasyon çağının sonuçlarından etkilenen bir ülke olarak Türkiye’nin, 21. Yüzyılda değişimi çok iyi bir şekilde kavrayıp, bu değişim olgusunun beraberinde getireceği fırsat ve tehditleri analiz ederek yeni yüzyılda dünyanın saygın bir üyesi olması için gerekli atılımları acilen yerine getirmesi gerekmektedir. Başta ekonomik yapılanma olmak üzere, diğer kurumsal yapılanmalar da gelişen yeni ekonomi kapsamında ele alınıp, buna göre gerekli düzenlemeler yapılmalıdır. Türkiye, bu değişimler uygun biçimde eğitim, bilim ve teknoloji alanlarında gerekli hassasiyeti göstermesi gerekmektedir.

SUMMARY

In this study called as Electronic Commerce in Information Society and the Improvements in Turkey on it, as first, the information society and the main characteristics of the information society has been tried to be explained. From these characteristics, the rising importance of information and the formation of the sector of information, globalisation, the spread of the use of computer technologies, the gain of the industrials a central quality and also the existence of the organisational social structure has been studied. In addition, electronic commerce as an important instrument in the transition of the age of information to the new economic order has been examined, the effects of the e-commerce to the economy and to the socio- culturel life has been touched. By the assistance of the examples, for the opportunities and the unknown risks of the e-commerce a substructure has been thought to be formed. In this sense, Turkey which cannot be insensible to the global realities, has its own structural characteristics and conditions according to some investigations on it, and it’s tried to be explained where of information society and e-commerce Turkey is and in this framework things by Turkey having to be done, have been discussed and proposed.

The main hypothesis of this study is the thought of; the conscious being present in the information society who use the information efficient, productive and qualified, use as time goes on more the e-commerce (commerce in the area of Internet).

This study has been examined in four sections. In the first section, the methodology of the study has been brought up. In the second section, the birth, development, introduction and main characteristics of the information society has been analysed. In the next section, e-commerce which is the most efficient instrument of “cyber-space” has been tended, the importance of the making use, the problems faced and the strategies of e-commerce has been suggested. In the fourth section, the transition period of Turkey to the information society and to the Internet and the improvements on it and the future of electronic commerce in Turkey has been suggested. In the part of the conclusion, the general evaluation of the study, results and the proposals have been explained.

As a result, the information society which is supported by the information and the technologies of information, gives a from to the economic structure and the organisational structures and creates a new world economy. The loss of importance of the previous sectors, forms again the improvement of the new sector and the dynamism of the economic growth. As formed in these new sectors, the most popular of the wide networks, based on the Internet, e-commerce gained importance. E-commerce, has been the focus of the international trade.

Even not as a determinant of this change period, but as a country being effected from the results of the information period, Turkey, in the 21. century, has to comprehend well the change and by analysing the opportunities and the threats which has been brought by this phenomenon of change, Turkey should have the necessary progresses to be in this new century as a honourable member of the world. Basically economic restructuring, and other institutional structures should be analysed in the sense of the improving new economy. According to this new restructuring necessary regulations have to be done. Turkey ought to be sensible on education, science and technologies appropriate to these changes.

TEŞEKKÜR

Tezin hazırlanmasında gerekli teşvik ve desteğini her zaman gördüğüm hocam Prof. Dr. Halil ÇİVİ’ye, tezin her aşamasındaki katkı ve yardımlarından dolayı tez danışmanım, hocam Yrd. Doç. Dr. Halil MUTİOĞLU’na, tezin okunması ve bilgisayar yazımı aşamasındaki yardımlarından ve sabrından dolayı Araş. Gör. Abdullah ÖZDEMİR’e, desteklerini gördüğüm hocalarıma, çalışma arkadaşlarıma teşekkürü bir borç bilirim. Çalışmalarım esnasında, hayatımın her anında olduğu gibi, yakın ve sıcak destekleriyle bana güç veren annem Hediye GÖZGÜ’ye, minnet ve şükran borcumu belirtmek isterim.

KAYNAKÇA

ADIGÜZEL, Yusuf. Kitle Toplumun Açmazları Kültür Endüstrisi. Şehir Yayınları, İstanbul, 2001, 173 s.

AKGÜL, Aziz. İnternet Teknolojisi ve Elektronik Ticaret Potansiyeli, Yeni Türkiye. 21. Yüzyıl Özel Sayısı II, Mart-Nisan 1998, 1132-1134 s.

AKTAN, Coşkun. Can, Mehtap Tuna. Bilgi Toplumu ve Türkiye, Yeni Türkiye. 21. Yüzyıl Özel Sayısı I., Ocak-Şubat 1998,118-133 s.

ALAKUŞ, Meral. Bilgi Toplumu. Kültür Bakanlığı Yayınları, Güner Matbaası, Ankara, 1991, 134 s.

ANDERSEN, Arthur. Değişim. TR İnternet’le Gelişimde Türkiye. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları Genel Yayın No: 565, İstanbul, 2001, 364 s.

ARIKOL, Münire. Bilgiye Dayalı Yönetim, “Bilgi Teknolojilerinin Toplam Kalite Organizasyon Yapısındaki Yeri” Semineri. TÜSİAD-KALDER Yayınları, İstanbul, 1996, 51-64 s.

BELEK, İlker. “Postkapitalist” Paradigmalar. Sorun Yayınları, İstanbul, 1999, 272s.

BENSGHİR, Türksel Kaya. Bilgi Teknolojileri ve Örgütsel Değişim. Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü, TODAİE Yayın No: 274, 1.Basım, Ankara, 1996, 385 s.

BLACK, Cyril E.. Çağdaşlaşmanın İtici Güçleri. (Çeviren: Fatih Gümüş), Türkiye İş Bankası Yayınları, Ankara, 1986, 178 s.

BORATAV, Korkut, Türkcan, Ergun. Türkiye’de Sanayileşmenin Yeni Boyutları ve KİT’LER. Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, Ekim 1994, 287 s.

BOZKURT, Veysel. Enformasyon Toplumu ve Türkiye. Sistem Yayıncılık, İstanbul, 2000a, 308 s.

BOZKURT, Veysel. Elektronik Ticaretin Ekonomik ve Toplumsal Boyutu. (Elektronik Ticaret, Derleyen: Veysal Bozkurt), Alfa Yayınları, İstanbul, 2000b, 63-78 s.

CANPOLAT, Önder. E-Ticaret ve Türkiye’deki Gelişmeler. T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Hukuk Müşavirliği, Ankara, 2001, 170 s.

ÇİLKOPARAN, Yusuf. Elektronik Ticaret ve Vergi, Vergi Dünyası. Kasım 2001, Yıl: 20, Sayı: 243, İstanbul, 211-229 s.

ÇOBAN, Hasan. Bilgi Toplumuna Planlı Geçiş, Bilgi Toplumuna Geçmek İçin Stratejik Planlama ve Yönetim Bilgi Sistemi Uygulaması. DPT Yayınları, Ankara, 1996, 172 s.

ÇOBAN, Hasan. Bilgi Toplumuna Planlı Geçiş, Yeni Türkiye. 21. Yüzyıl Özel Sayısı I., Ocak-Şubat 1998, 251-270 s.

DİE, Türkiye İstatistik Yıllığı 2000. Yayın No:2466, Ankara, 2001,742 s.

DİE, Türkiye Ekonomisi İstatistik ve Yorumlar 2002, Ocak-Nisan, Ankara, 2002, 272 s.

DOLANBAY, Coşkun. E-Ticaret Strateji ve Yöntemler. Meteksan Sistem Yayınları, Ankara, 2000, 252 s.

DPT, Elektronik Ticarete İlişkin Bazı Temel Belgeler. Devlet Planlama Teşkilatı Yayınları, Ankara, 1999, 110 s.

DRUCKER, Peter F.. The Coming Of The New Organization. Harvard Business Review, Volume 66, January-February 1988, 263 s.

DRUCKER, Peter F.. Kapitalist Ötesi Toplum. (Çeviren: Belkıs Çorakçı), İnkilap Kitapevi, İstanbul, 1993, 303 s.

DRUCKER, Peter F.. Gelecek İçin Yönetim. (Çeviren: Fikret Üçcan) Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları Genel Yayın No: 327, Ankara, 2000a, 378 s.

DRUCKER, Peter F.. Yeni Gerçekler. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları Genel Yayın No: 315, Ankara, 2000b, 270 s.

DURA, Cihan. Bilgi Toplumu. Kültür Bakanlığı Yayınları/ 1244, Bil Ofset Matbaası, Ankara, 1990, 190 s.

EKİN, Nusret. Küresel Bilgi Çağında Eğitim-Verimlilik-İstihdam. İstanbul Ticaret Odası Yayın No: 1997-43, İstanbul, 1997, 265 s.

EKİN, Nusret. Bilgi Ekonomisinde Elektronik Ticaret. İstanbul Ticaret Odası Yayın No: 1998-61, İstanbul, 1998, 174 s.

ERKAN, Hüsnü. Bilgi Toplumu ve Ekonomik Gelişme. II. Basım, Türkiye İş Bankası Kütür Yayınları, Ankara, 1994, 251 s.

ERKAN, Hüsnü. 21. Yüzyıla Girerken Bilgi Toplumu ve Türkiye, Yeni Türkiye. 21. Yüzyıl Özel Sayısı I., Ocak-Şubat 1998, 134-143 s.

ERSOY, Zeynep. Elektronik Ticaret ve Ticaret Noktaları. İGEME Yayınları, Ankara, 1999, 116 s.

ERTAŞ, Sacit. Elektronik Ticaret: Tanımı, Gelişimi, Avantajları, Güvenliği. (Elektronik Ticaret, Derleyen: Veysel Bozkurt), Alfa Yayınları, İstanbul, 2000, 1-18 s.

FETTAHLIOĞLU, Okan. Bilişim Sistemleri Bankacılık Sektörü Üzerindeki Etkileri. Banka ve Para Teknolojileri Dergisi. Sayı:4, Eylül-Ekim 1999, 74-77, s.

GÜRCAN, Halil İbrahim. İnternet, Küreselleşme ve Sanal Toplum, Yeni Türkiye. 21. Yüzyıl Özel Sayısı II, Mart-Nisan 1998, 1445-1447 s.

HAFNER, Katie, Matthew Iyon. İnternet Tarihi. (Çeviren: Sinem Yazıcıoğlu), Güncel Yayıncılık, İstanbul, 2000, 312 s.

HASILOĞLU, Selçuk Burak. Elektronik Ticaret ve Stratejileri. Türkmen Kitabevi, İstanbul, 1999, 165 s.

HUISMAN, Denis. Sokrates İnternet’te. (Çeviren: Kerem Eksen), Güncel Yayıncılık, İstanbul, 2000, 261 s.

İNCE, Murat. Elektronik Ticaret: Gelişme Yolundaki Ülkeler İçin İmkanlar ve Politikalar. (Elektronik Ticaret, Derleyen: Veysel Bozkurt), Alfa Yayınları, İstanbul, 2000, 123- 159 s.

İYİBOZKURT, Erol. Küreselleşme ve Elektronik Ticaret: A. Smith’e Varış. (Elektronik Ticaret, Derleyen: Veysel Bozkurt), Alfa Yayınları, İstanbul, 2000, 79-90 s.

KAVRAKOĞLU, İbrahim. Bilgi Teknolojilerinin Etkin Kullanımı, “Bilgi Teknolojilerinin Toplam Kalite Organizasyon Yapısındaki Yeri” Semineri. TÜSİAD-KALDER Yayınları, İstanbul, 1996, 91-96 s.

KAYALI, A. Cevdet, Ayşe N. Yereli. Türkiye’de Bilgi Toplumu Yaratılması veE-Devlet Uygulamalarına Genel Bir Bakış. I. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi Bildiriler Kitabı. Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli-Hereke, 2002, 120-129 s.

KAZGAN, Gülten. Tanzimat’tan XXI. Yüzyıla Türkiye Ekonomisi 1. Küreselleşmeden 2. Küreselleşmeye. Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul, 1999, 512 s.

KENNEDY, Paul. Büyük Güçlerin Yükseliş ve Çöküşleri. (Çeviren: Birtane Karanakan), 7. Basım, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1998, 798 s.

KENNEDY, Paul. Yirmi Birinci Yüzyıla Hazırlanırken. (Çeviren: Fikret Üçcan), 3. Basım, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1999, 559 s.

KEPENEK, Yakup. Ekonumik Yönleriyle Elektronik Ticaret. (Elektronik Ticaret, Derleyen: Veysel Bozkurt), Alfa Yayınları, İstanbul, 2000, 19- 62 s.

KESER, Aşkın. Küreselleşen Dünyanın Yeni Gerçeği Elektronik Ticaret. (Elektronik Ticaret, Derleyen: Veysel Bozkurt), Alfa Yayınları, İstanbul, 2000, 19- 62 s.

KILIÇBAY, Ahmet. 21. Yüzyılın Türkiye’sinde Çağdaşlaşma. Bilim Teknik Yayınevi, 1999, 282 s.

KIRÇOVA, İbrahim. İnternet’te Pazarlama. Beta Yayınları, İstanbul, Ekim 1999, 188 s.

KOZLU, Cem. Türkiye Mucizesi İçin Vizyon Arayışları ve Asya Modelleri. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları Genel Yayın No: 335, Beşinci Basım, Ankara, 1995, 471 s.

KURTULMUŞ, Numan. Sanayi Ötesi Dönüşüm. İz Yayıncılık, İstanbul, 1996, 255 s.

KUTLU, Erol. Bilgi Toplumda Kalkınma Stratejileri. T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları No: 1209, Eskişehir, 2000, 170 s.

LYON, David. Elektronik Göz. (Çeviren: Dilek Hattatoğlu), Sarmal Yayınevi, İstanbul, 1997, 351 s.

MUTİOĞLU, Halil. Küreselleşme ve E-(tik) Devlet. I. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi Bildiriler Kitabı. Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli-Hereke, 2002, 957-964 s.

NEF, J. U.. Sanayileşmenin Kültür Temelleri. (Çeviren: E. Güngör), MEB Yayınları, İstanbul, 1986, 178 s.

NEGROPONTE, Nicholas. Dijital Dünya. (Çeviren: Zülfü Dicleli), Türk Henkel Dergisi Yayınları 5, İstanbul, 1996, 210 s.

ÖĞÜT, Adem. Bilgi Çağında Yönetim. Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 2001, 307 s.

ÖRDEK, Murat. İnternet, Bilgi Teknolojilerinin Gelişimi ve Elektronik Ticaretin Dünya Ticaretine Etkileri, İGEME Dergisi. Sayı 12, Yıl:3, Ekim-Aralık 99, 83-94 s.

SÖYLEMEZ, Alev. Yeni Ekonomi. Boyut Kitapları, İstanbul, 2001, 111 s.

ŞENTÜRK, Ünal. Bilgi Toplumu Parametreleriyle Türkiye’nin Sorgulanışı, I. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi Bildiriler Kitabı. Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli-Hereke, 2002, 261-274 s.

TAPSCOTT, Don. Dijital Economy. The Mc Graw-Hill Companies,Inc., 1996, 305 s.

TOBB, Ekonomik Forum Aylık Ekonomi Dergisi. Yıl:9, Sayı: 5, 15 Mayıs-15 Haziran 2002, 31 s.

TOFFLER, Alvin. Üçüncü Dalga. Altın Kitaplar Yayınevi, Ankara, 1981, 503 s.

TOFFLER, Alvin. Yeni Güçler, Yeni Şoklar. Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul, 1992, 464 s.

TOPRAK, Metin ve Diğerleri. Küreselleşen Dünyada Türkiye Ekonomisi Serbest Piyasa Devriminin Serüveni. Siyasal Kitabevi, Ankara, 2001, 352 s.

TUTAR, Hasan. Küreselleşme Sürecinde Bilginin Anlamı ve Kalitesi, Standart Dergisi. Yıl: 37, Sayı: 436, Nisan 1998, 70-75 s.

TÜSİAD, Information Society and E-Turkey Towards European Union. TÜSİAD Publication No-T/2001-07/304, İstanbul, July 2001, 25 s.

UFUK, Ç.-YURDAKUL C.. Bilgi Teknolojileri İçin Türkiye Nasıl Bir Gelecek Hazırlamakta. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1997, 192 s.

ULUSOY, Ahmet, Birol Karakurt. Türkiye’nin E-Devlete Geçiş Zorunluluğu. I. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi Bildiriler Kitabı. Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli-Hereke, 2002, 131-144 s.

WEBSTER, Frank. Theories Of The Information Society. First Publihed by Routledge, London, 1995, 257 s.

YÖRÜK, Murat Ahmet. Elektronik Ticaret. T.C. Dışişleri Bakanlığı Uluslararası Ekonomik Sorunlar. Sayı:1, Şubat 2001, 36-47 s.

http://www.bilgivetoplum.com

http://www.bthaber.net

http://www.die.gov.tr

http://www.digitaldevlet.com

http://www.dtm.gov.tr

http://www.e-kolay.net/haber

http://www.foreigntrade.gov.tr

http://www.garanti.com.tr/eticaret/turkiyedeetic/htm

http://www.kobinet.org.tr/hizmetler/e-ticaret

http://www.oecd.org

http://www.tubitak.gov.tr

http://www.tuena.tubitak.gov.tr

http://www.tusiad.org.tr

http://www.undp.oerg

http://www.worldbank.org

ÖZGEÇMİŞ

Fahriye GÖZGÜ, 1 Ocak 1970 tarihinde Aydın’da doğdu. İlköğrenimini 1980 yılında Aydın Cumhuriyet İlkokulu’nda, orta öğrenimini 1983 yılında Aydın Gazipaşa Ortaokulu’nda, lise öğrenimini 1986 yılında Aydın Lisesi’nde tamamladı. 1987 yılında Dokuz Eylül İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İşletme Bölümü’nü kazandı, ancak devam etmedi. 1989-1994 yılları arasında Aydın Pratik Kız Sanat Okulu’nda nakış usta öğreticisi olarak çalıştı. Önlisans eğitimini 1996 yılında Adnan Menderes Üniversitesi Yenipazar Meslek Yüksekokulu İşletmecilik Bölümü’nde bitirdi Lisans eğitimini 1999 yılında Adnan Menderes Üniversitesi Nazilli İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İşletme Bölümü’nde tamamladı. Aynı üniversitenin Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı’nda 1999 yılında Yüksek Lisansa başladı. 2000 yılında Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı’nda Araştırma Görevlisi olarak çalışmaya başlamıştır. Halen, bu görevi sürdürmektedir.