Eserin özgün adı: روش تفسیر قران Reveş-i Tefsir-i Kur’an Yayın Yönetmeni

c) Kelbi:⁶⁵ “Tefsirin anlamı, Kurân’ın şerhi ve manasının beyanı olup tasrih, işaret ve fısıltısının iktiza ettiği şeyi aşikâr etmektir.”⁶⁶

Bu tanımda aşağıda belirtilen dört zaaf noktası vardır:

1- Eğer Kurân’ın şerhi, manasının beyanı ve aşikâr edilmesini iktiza ettiği şeyin üçü de aynı anlama geliyorsa bu tanım, elfaz-ı zait/fazla lafızlar ihtiva etmiştir. Yok, eğer birkaç mana dikkate alınmışsa bunların birbirinden farklarının açıklanmasına ihtiyaç vardır.

2- Eğer “fısıltıdan” maksat Kurân-ı Kerim’in rumuz ve sır olarak Peygambere (s.a.a) tevdi ettiği konularsa ve Arap edebiyatının yanı sıra örfün konuşma dili ilkeleriyle onları anlamak mümkün değilse, tefsir tanımının onları kapsaması doğru değildir. Çünkü bu gruptaki konular tefsirin alanına girmez.⁶⁷

3- Kurân’ın açık olarak beyan ettiği şeyin tefsire ihtiyacı yoktur. Dolayısıyla onu tefsirden bir bölüm olarak zikretmek de yersizdir. Çünkü tefsirin manası olan perdeyi kaldırıp, açıklamak artık burada geçerli olmaz.

4- Önceki iki tanımda olduğu gibi bu tanımlamada da tefsirin dayanağı zikredilmemiştir.

d) Cürcani:⁶⁸ “Tefsir şeraitte, aşikâr delaleti olan bir lafızla ayetin manasını, onun hakkındaki makamı, kıssayı ve indiği şartlardaki sebebi açıklamaktır.”⁶⁹

Bu tanımın da aşağıdaki eksiklikleri vardır:

1- Müfessirin asıl amacı, ayetlerden Yüce Allah’ın muradını aşikâr etmek olduğu halde bu tanımda ondan söz edilmemiştir. Aslında bu tanım tefsirin sadece birinci aşamasını yani ayetlerin kullanılan mana ve mefhumunun beyanını kapsamış ve ikinci aşama olan Yüce Allah’ın muradını aşikâr etme konusunda sessiz kalmıştır. Ama şöyle denilirse durum farklı olabilir: Manadan maksat, hem kullanılan mefhum, hem de ayetlerden Allah’ın maksadıdır. Fakat bu durumda da, söz konusu tanımda karine olmaksızın ortak bir lafız (mana) kullanılmış olur ki bu da eksikliktir.

2- Cürcani’nin bu tanımında tefsirin dayanağı açıklanmamıştır.

3- Bu tanımda makam, kıssa ve iniş sebebinin beyanı tefsir olarak sunulmuştur. Oysaki bunlar tefsir değil, aksine tefsirin yapılması için gerekli olan ön bilgilerdir.