Eserin özgün adı: روش تفسیر قران Reveş-i Tefsir-i Kur’an Yayın Yönetmeni

Lügat İlminin Kurân Tefsirinde İşlevsel Olduğu Yerler

Buraya kadar beyan edilenlerden de anlaşıldığı gibi lügat ilminin Kurân tefsirindeki işlevlerinden birisi sözcüklerin vahyin indiği dönemdeki dakik manalarına ulaşmaktır. Kurân, en üst düzeyde fesahat ve belagate sahip bir kelam olması hasebiyle ondaki her sözcük (genel sözcükler hariç), diğer sözcüklerden farklı şekilde özel bir anlamda kullanılmış ve bu özel manaya mutlaka ulaşmak gerekmektedir. Öte yandan lügat kaynaklarında sözcüklerin (hakiki ve mecazi manalarını veya nüzul zamanında ve daha sonra ortaya çıkan manalarını kuşatacak şekilde) müteaddit ve farklı manalar zikredilmiştir. Müfessir bu çeşitli manalar arasından lügat ilminin kurallarını uygulayarak, vahyin indiği zamanda yaygın olan mana veya manaları elde etmelidir. Bu şekilde diğer karineleri de dikkate alarak Allah’ın o sözcükten neyi kastettiğini anlayabilmiş olsun.

Şu nokta da dikkate şayandır; Kurân kelimelerinin özel yerlerde ve özel anlamlarda kullanılışını anlamada lügat ilmine duyulan ihtiyaç, yalnızca isim ve fiillere münhasır olmayıp, harflerde de geçerlidir. Ayrıca lügatların kökenini ve onların birbiriyle irtibatını bulmak, aynı şekilde birbirine yakın sözcüklerin fark ve ayrıcalıklarını anlamak, bazı yerlerde kelimenin yapısını açıklamak için Kurâni sözcükleri tanımak ve ayetlerde mevcut olan karinelerin dikkate alınması zaruridir. Tüm bunlar nazara alındığında Lügat ilminin burada önemli bir rolü olduğu ortaya çıkmaktadır. Kelimenin kökenini bulmak, lügat ilminin kaideleri üzerinde dikkatle gerçekleşebilir. Lügat kaynaklarında sözcüklerden her biri için zikredilmiş çeşitli manalarda kullanılışlarındaki kökleri bulmak, onların birbiriyle olan irtibatını keşfetmek ve bazı yerlerde onların tümünün bu manalardan birine veya hepsi arasında müşterek olan bir manaya döndüğünü anlamak, tefsirde çok etkisi olan konulardandır. Buna ulaşmanın en azından birçok yerde lügat ilmini bilmeye bağlı olduğu aşikârdır.

Bunlara ilave olarak manaların farklılaşmasında kelimelere izafe olan bağlar ve harflerin etkisinin dikkate alınması da müfessirin, Kurâni sözcüklerin manalarına ulaşmak için inayet etmesi gereken bir başka önemli noktadır. Şunu çok iyi bilmeliyiz ki Arapçada bazı fiiller, muhtelif durumlarda, farklı bağlar ve tamlamalarla geldiğinde, özellikle de cer harfleriyle; tamamen farklı manalara ve hatta bazen zıt manalara gelebilmektedir.¹⁰¹³ Müfessir lügat ilminin ışığında fiillerin muhtelif hallerdeki manalarını ve aynı şekilde lügat kaynaklarında onlar için zikredilmiş olan müteaddit ve muarız manalar hakkında hakemlik ederek sahih görüşü seçmelidir. Bu farkların yeterli ölçüde dikkate alınmaması sonucu âlimlerden bazıları birtakım hatalar yapmışlardır.¹⁰¹⁴

Sarf İlmi

Bazen “tasrif ilmi” unvanı ile de anılan bu ilim, Kurân’ı anlama ve tefsir etmede önemli rolü olan edebi ilimlerden birisidir. Bu yüzden muhakkik ve müfessirler onu tefsirde ihtiyaç duyulan ilimlerden biri olarak saymışlardır.

Sarf ve tasrif, lügatte değiştirmek, başkalaştırmak manasına gelir. Istılahta ise; “Kastedilen manayı elde etmek maksadıyla kelimenin muhtelif suretlere evrilip çevrilmesinden söz eden ilimdir.”¹⁰¹⁵

Sarf ilminin faydası ise; Arapça kelimelerinin yapısını ve manalarını bilmek, kastedilen manalar için uygun sözcükler türetebilmek ve Arapça kelimelerde meydana gelmiş değişimleri anlamaktan ibarettir.