Eserin özgün adı: روش تفسیر قران Reveş-i Tefsir-i Kur’an Yayın Yönetmeni

Muhkem ve Müteşabih

Muhkem ve müteşabih, tefsirin esas anahtarı unvanı ile Al-i İmran suresinin yedinci ayetinde konu edilmiştir. Rivayetlerde de ona dikkat etmenin zarureti ve ayetleri anlamadaki kilit rolü vurgulanmıştır.

Muhkem ve müteşabih hakkında yapılmış her türlü tanımın, onun mısdaklarının teşhisi için belirtilen her ölçünün ve müteşabihin muhkeme döndürülmesi konusunda sunulan her türlü açıklamanın hiç kuşkusuz ayetleri anlamada göz doldurucu rolü vardır. Örnek olarak; Kurân’daki müteşabih ayetlerin tek çözüm yolunun onları Masum önderlere (a.s) döndürmek olduğuna inanan biri, müteşabih ayetlerin tefsirinde kendisine ışık tutacak muhkem ayetlere ulaşmak için hiçbir çaba sarf etmeyecek ve çok rahat bir şekilde şöyle diyecektir: Onun bilgisi ve ilmini ehline (Masum önderlere (a.s)) bırakıyoruz. Eğer böyle bir müfessir sözü geçen itikadının yanı sıra ayetlerin önemli bir bölümünün müteşabih olduğuna inanırsa, ayetlerin önemli bir kısmındaki tefsir çalışması doğal olarak durmuş olacaktır. Eğer rivayetlerde de ayetlerin manasını aşikâr kılacak sarih şahitler bulamazsa onun bu ayetlerdeki istifadesi sadece yakinen bilinen genel manada sınırlı kalacaktır.

Bu görüş karşısında Allame Tabatabai gibi, müteşabih ayetlerin çözümünün Kurân’ın muhkem ayetlerinde olduğuna inanan müfessirlerin görüşünü dikkate alın. Bu görüşe tabi olan bir müfessir, müteşabih ayetlerin çözümü için çaba sarf etmekten kolayca vazgeçmeyecek; hatta diğer büyük müfessirlerin çözümünde acziyetlerini itiraf ettiği ayetlerde dahi yolu kapalı görmeyecektir. Aksine o ayeti anlamak için daha fazla çaba sarf etme konusundaki sorumluluğunun daha da artmış olduğuna inanacaktır. Bu hissiyat ise onu tefsirde birçok neticelere ulaştıracaktır.

Zikri geçen tesir genel bir tesir olup, ayetlerin daha kâmil anlaşılması ve tefsirin daha yüklü olması için zemin oluşturur. Fakat muhkem ve müteşabih konuların tefsirdeki direkt etkisini de göz ardı etmemek gerekir. Örnek olarak; eğer müfessir muhkemin müteşabihten teşhisi konusundaki sahih ölçüde hata yaparsa birçok müteşabih ayeti muhkem zannedecek ve onların muhkemlerine müracaat etmeden söz konusu ayetleri tefsire koyulacaktır; bunun neticesinde de reye ve kişisel görüşe dayalı bir tefsir ortaya çıkacak ve ayetleri yanlış şekilde anlamış olacaktır.