Eşleştirme Projesi tr 08 ib en 03

Antistatik işlemler

İşlem, kumaşların liflerin elektrik iletkenliğini artırarak liflerde elektrik yükünün birikmesini önleyen higroskopik maddelerle (antistatik maddelerle) muamele edilmesinden oluşur.

Bu bitim işlemleri, sentetik liflerde çok yaygın kullanılmakla birlikte, statik elektriğe duyarlı alanların zemin kaplamalarında kullanılacak yünlü halılara da uygulanmaktadır.

Güve yemezlik işlemleri

Yün ve yünlü karışımların güve yemezlik işlemlerinin uygulaması genel olarak tekstil esaslı zemin kaplamalarının üretimiyle sınırlıdır, fakat bazı yüksek risk taşıyan giysilere (örneğin askeri üniformalara) de uygulanmaktadır. Konfeksiyon ürünlerine aplikasyonda, güve yemezlik işlemi genelde boyama sırasında yapılır. Zemin kaplamaları, yapak yıkama, eğirme, iplik ön terbiyesi, boyama, bitim işlemleri veya sırt kaplama gibi çeşitli üretim aşamalarında güve yemezlik işlemine tabi tutulabilmektedir.

Bakteriler ve mantarlara karşı koruma işlemleri

Bu işlemler, kimyasal maddelere (yardımcı ve boyarmadde formülasyonlarını korumak için) ve konfeksiyon ürünlerine uygulanabilmektedir. Örneğin, çoraplarda koku giderici olarak, sağlık sektöründe kullanılan zemin kaplamalarında ve toz akarlarına dayanıklı bitim işleminin sağlanmasında kullanılmaktadır. Yakından yapılan analizler, anti-mikrobik maddelerle işlem gören tekstil ürünlerinin (giysiler ve iç giyim) miktarının artmakta olduğunu göstermektedir.

Keçeleşmezlik işlemleri

Keçeleşmezlik işlemi, tekstil materyaline keçeleşmezlik özellikleri kazandırmak amacıyla yapılmaktadır. Bu işlem, mamullerin çamaşır makinesinde birçok defa yıkanması durumunda bile çekmelerini önlemektedir.

Birbirlerini tamamlayıcı olarak da uygulanabilen iki işlem şunlardır :

• 
  oksitleme işlemleri (çıkarma işlemleri) - Oksitleme işleminde kullanılan özel kimyasal maddeler, kütikula pul tabakasına etki eder ve lifin dış yapısını kimyasal olarak değiştirir. Bu işlem, geleneksel olarak aşağıda görülen klor açığa çıkaran maddelerden biriyle yapılmıştır:
  

• 
  sodyumhipoklorit – en eski proses, kontrol edilmesi zordur ve yünün karakteristik özelliklerini değiştirebilir;
  
• 
  diklorizosiyanüratın sodyum tuzu – aşamalı olarak klor salınımı yapma yeteneği vardır, dolayısıyl lifin zarar görme riskini azaltır;
  
• 
  aktif klor (artık kullanılmıyor).
  

Tüm bu klor esaslı maddeler, yündeki bileşenler ve yabancı maddelerle (suda çözünebilen veya suda çözünür hale dönüştürülebilen maddelerle) reaksiyona girerek, absorbe olabilen organik klor bileşikleri (AOX) oluşturmaları nedeniyle günümüzde kısıtlamalara tabi tutulmaktadır. Bu sebeple alternatif oksitleme yöntemleri geliştirilmiştir. Özellikle peroksisülfat, permanganat, enzimler ve korona boşalımları dikkati çekmektedir. Fakat bugün klor esaslı maddelere alternatif olarak rahatlıkla uygulanabilen tek madde peroksisülfattır. Hem klor esaslı maddelerle, hem de peroksisülfat ile yapılan işlemlerde, bazik pH’daki aynı banyoya antioksidan olarak sonrasında sodyumsülfit eklenmektedir. Bu, bazik pH ortamında yün liflerinin sararmasını ve zarar görmesini önlemek için yapılan bir redüktif art işlemdir. Mal müteakiben durulanır ve eğer gerekiyorsa bir polimer işlemi (reçine) uygulanır.

• 
  Reçinelerle işlemler (katma işlemleri) - Katma işlemlerinde, liflerin yüzeyindeki pul tabakalarını bir "film" ile kaplamak amacıyla polimerler aplike edilmektedir. Polimerin yüne karşı yüksek bir substantiviteye sahip olması gerekmektedir. Bu işlem için en uygun maddeler katyonik polimerlerdir. Zira, öncesinde yapılan oksidatif ve redüktif ön terbiye işlemlerinden sonra yün liflerinin yüzeyi anyonik bir karakter kazanır. Bazı durumlarda polimer tek başına yeterince etkili olabilir ve bir ön işleme gerek kalmayabilir. Bununla birlikte en iyi teknik efektler, katma ve çıkarma işlemlerinin kombinasyonuyla sağlanmaktadır.
  
• 
  Kombine işlemler: (Hercosett prosesleri) - En eski kombinasyon prosesi olan Hercosett prosesi (C.S.I.R.O tarafından geliştirilmiştir), klor ön işleminin ardından poliamid-epiklorhidrin reçinesi aplikasyonu şeklinde yapılmaktadır. Hercosett prosesi, düşük maliyeti ve yüksek kalite efektleri sebebiyle, farklı tertipteki (açık elyaf, taranmış tops, iplik, örgü ve dokuma kumaş) yünlülerin keçeleşmezlik işlemleri için yıllardır yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Buna karşın, bunların atık suları yüksek KOİ ve AOX konsantrasyonları göstermektedir. Polieterler, katyonik aminopolisiloksanlar, poliüretanlar ve polidimetilsiloksanların sinerjetik karışımları gibi alternatif reçineler de geliştirilmiştir. Fakat bunların tamamının uygulanabilirliğinde bazı sınırlamalar söz konusudur. Yeni işlemler de geliştirilmiştir, fakat Hercosett işlemiyle elde edilen sonuçlara eşdeğer sonuçlar hiçbir alternatifte elde edilmemektedir. Bu yüzden de bu işlem, özellikle taranmış topsların keçeleşmezlik bitim işlemi gibi işlemlerde halâ tercih edilen işlemdir.
  

2. Çevresel konular

Tekstil bitim işlemleri arasında üretilen emisyonlar açısından daha önemli olanlar kimyasal işlemlerdir. Emisyonlar, kesiksiz ve kesikli işlemlerde oldukça önemli farklılıklar göstermektedir. Bu işlem ile ilgili çevresel sorunlar, aşağıda işlemin anlatımıyla birlikte verilmektedir.