Eşleştirme Projesi tr 08 ib en 03

Fonksiyonel bitim işlemlerinin uygulanması

Boyarmaddelerle beraber veya boyamayı takip eden ek temiz su banyoları eşliğinde, çeşitli fonksiyonel bitim işlemlerinin uygulanması mümkündür. Bunlar böceğe karşı dayanıklılık işlemleri, alev geciktiriciliği kazandırma işlemleri ve antistatik işlemleridir.

• 
  Böceğe karşı dayanıklılık işlemleri
  

Geleneksel uygulama, sentetik piretroitler veya Sulcofuron baz alınarak formüle edilmiş insektisitlerin boyarmaddelerle beraber boyamaya ilave edilmesi şeklindeydi. Kalıntıları en aza indirmek ve kaçak emisyonları kontrol edebilmek amacıyla, bu temel prosedür değiştirildi. Artık, formüllü ürün boyamaya daha sonraki bir aşamada eklenmektedir; böylece iplik alçaltma ve boyama sırasında meydana gelen dökülmelerin önüne geçilmekte ve boya çekimini etkilemeyen boyamaya yardımcı maddeler seçilmektedir. Asidik ortamda yürütülen boyamalardan kaynaklanan emisyonlar normalde izin verilen sınır değerleri dâhilinde kalmaktadır, ancak edinilen deneyimler daha nötr koşullar altında boyama yapılırken bu standartların karşılanmasının mümkün olmadığını göstermiştir. Bu durumda, böceğe karşı dayanıklılık kimyasalı, formik asidin bulunduğu boş bir art işlem banyosunda 70 - 80 °C ısıda uygulanır.

• 
  Antistatik işlemler
  

İplik çilesine uygulanan antistatik bitim işlemi, esas olarak hafif alkali koşullar altında kolayca liflere uygulanabilen bir katyonik yüzey aktif sistemi baz alır. Katyonik bileşenler anyonik boyarmaddelerle uyumlu değildir ve bu yüzden de bu materyaller boya banyosunda birlikte kullanılamaz. Bunun yerine, art işlem olarak uygulanmaları gerekmektedir. Bu proseste temiz su banyosu hazırlanır, pH derecesi ayarlanır ve patentli üründen gerektiği kadar ilave edilir. Flotte sıcaklığı 60 °C’ye çıkarılır ve bu sıcaklıktra 20-30 dakika kadar tutulur, ardından da temiz suda durulama yapılır.

• 
  Alev geciktiricilik işlemleri
  

Zirkonyumun floro komplekslerinin potasyum tuzları (potasyum hekzaflorozirkonat) tipik olarak yün ve yünle karışık liflerde kullanılmaktadır. Yün halı ipliğinin tipik uygulanma koşulları aşağıdaki gibidir:

• 
  Araya giren sülfat ve fosfat iyonları varsa giderilmesi için durulama gerekmektedir.
  
• 
  Banyo 20-30°C sıcaklıkta ve pH seviyesi 3 olacak şekilde ve hidroklorik asit (kumaş ağırlığıyla oranlandığında %10) veya formik asit (k.a.o. % 15) ve sitrik asit (k.a.o. %4) ile hazırlanır.
  
• 
  Ağırlığının 10 katı kadar sıcak su içinde çözündürülmüş potasyum hekzaflorozirkonat ilavesi (nihai olarak elde edilecek olan koşullara ve substrata göre k.a.o. %3 ila 8) yapılır.
  
• 
  Sıcaklık 60 °C'ye ulaşana dek dakikada 1 - 2 °C artırılır ve ardından 30 dakika boyunca bu ısıda tutulur.
  
• 
  10-20 dakika boyunca soğuk suda durulanır.
  

• 
  Diğer İşlemler
  

Yukarıda belirtilen ve her durumda renklendirme ile beraber yürütülen fonksiyonel bitim işlemlerinin yanı sıra, iplik boyama ekipmanı, özellikle ağartma ve katlı büküm başta olmak üzere diğer belirli iplik hazırlama ve terbiye prosedürlerinde de kullanılmaktadır.

• 
  Ağartma
  

Endüstride tercih edilen, oksidasyon ağartmasını takiben indirgeyici ağartma uygulanması sonucunda elde edilen nötr beyaz renktir. Tipik proses koşulları şu şekildedir:

• 
  İplik, k.a.o. %3 patentli sabitleyici ürün, k.a.o %1,5 sodyum tripolifosfat, k.a.o. %20 (%35'lik) hidrojen peroksit içeren 40 °C'lik flottede işleme alınır. Flotte 70 °C'ye çıkarılır ve 40 dakika sirkülasyonun ardından suyu çektirilir.
  
• 
  İplik, k.a.o. %0,2 (%85'lik) formik asit ve k.a.o. %0,75 sodyum hidrosülfit içeren yeni banyoda işleme sokulur. Banyo ısısı 50 °C'ye çıkarılır, 20 dakika boyunca sirkülasyona bırakıldıktan sonra suyu çektirilir ve soğuk suda durulanır.
  

• 
  İplik (boya banyosu) katlı büküm
  

Bu proses her zaman için ayrı bir işlem olarak uygulanmaz. Aslında eğirme sırasında ipliğe kazandırılan büküm, yün ipliklerin çile halinde boyanmaları esnasında kaynayan boya banyosunun ulaştığı sıcaklıkta lifte meydana gelen kimyasal değişimler sayesinde sabitlenir.

Bununla birlikte ipliğe, geleneksel çile boyma ekipmanı kullanılarak çile halindeyken de katlı büküm verilebilir. Tipik proses koşulları şu şekildedir:

• 
  Boya banyosunun sıcaklığı 80 °C'ye çıkarılarak iplik ağırlığının %5'i kadar sodyum metabisülfit eklenir, iplik buraya daldırılarak 15 dakika bekletildikten sonra makinenin suyu boşaltılır.
  
• 
  K.a.o. %0,8 (%35'ik) hidrojen peroksit içeren flottede 15 dakika soğuk durulama yapılır.
  

3. Entegre Halı Üretim Tesisleri

Tamamen entegre haldeki halı imalatçıları, doğal ve sentetik elyafları bitmiş halılara dönüştürmek için gerekli olan tüm mekanik prosesleri, yaş prosesleri (ön terbiye, boyama, baskı ve bitim işlemleri) kendileri gerçekleştirir. Bu tür şirketlerin polimer ham maddesinden kendi sentetik elyaflarını üretmeleri de mümkündür. İşlenen doğal elyaflar söz konusu olduğunda, kimi zaman bu doğal elyafları kendileri seçerek yapak yıkamadan boyamaya, yün eğirmeden halı dokumaya/taftinge kadar tüm proses zincirini kendileri gerçekleştirebilirler. Ancak, genelde bu işlemlerin hepsi aynı alanda gerçekleştirilmez.

Elyafın bitmiş halıya dönüşümü, üretilecek olan halının stiline göre farklı rotalar izleyerek gerçekleşebilmektedir.

•