Falsafiy tafakkur taraqqiyoti bosqichlari: G‘arb falsafasi

Frantsuz faylasufi Rene Dekart (1596-1650) Yangi zamon ratsionalizmining asoschisi bo‘lgan barcha fanlar uchun umumiy bo‘lgan usulni ishlab chiqdi, u ko‘p hollarda bilimlar natijasini belgilab beruvchi inson aqlida borligi taxmin qilingan «tug‘ma g‘oyalar» yoki aksiomalar deb atalgan narsalarni taqozo etar edi.

Frantsuz faylasufi Rene Dekart (1596-1650) Yangi zamon ratsionalizmining asoschisi bo‘lgan barcha fanlar uchun umumiy bo‘lgan usulni ishlab chiqdi, u ko‘p hollarda bilimlar natijasini belgilab beruvchi inson aqlida borligi taxmin qilingan «tug‘ma g‘oyalar» yoki aksiomalar deb atalgan narsalarni taqozo etar edi.

Dekart ratsionalizmi juda ko‘plab o‘z davomchilariga ega ular ichida eng yirigi Niderland faylasufi Benedikt Spinoza (1632-1667) edi. Spinozaning diqqat markazida ozodlik masalasi turadi. Uning tushunishicha, javharda zaruriyat va ozodlik qo‘shilib ketadi.

Dekart ratsionalizmi juda ko‘plab o‘z davomchilariga ega ular ichida eng yirigi Niderland faylasufi Benedikt Spinoza (1632-1667) edi. Spinozaning diqqat markazida ozodlik masalasi turadi. Uning tushunishicha, javharda zaruriyat va ozodlik qo‘shilib ketadi.

Jon Lokk ingliz falsafasida hissiy bilish (empirizm) ning vakilidir. U «tug‘ma g‘oyalar» mavjudligini rad etib, bizning barcha bilimlarimizni biz tajriba va hissiy bilishdan olishligimizni ta'kidlaydi.

Inson «sof lavha» sifatida tug‘iladiki, unga hayot o‘zining «yozuvlari»ni, ya'ni bilimlarni yozadi. Dekart ratsionalizmiga qarama-qarshi ravishda, Lokk bilishning birdan bir manbai hisdir (sensualizm) degan ta'limotni asosladiki, u bilimlarning barcha mazmunini his-tuyg‘u a'zolaridan keltirib chiqarib, uni hissiy bilishning unsurlarining jami hisoblar edi. «Ilgari his-tuyg‘uda bo‘lmagan hech narsa, aqlda ham bo‘lmaydi»

5. XVIII asr G‘arbiy Yevropa falsafasi. (Jorj Berkle, David Yum, Jan Jak Russo, Volter, Lametri, Didro, Golbax)
XVIII asrda Fransiyada Ma'rifatchilik
Jan Jak Russo
(1712-1778)
Deni Didro
(1713-1784)
Volьter
(1694-1778)
David
Yum
(1711-1776)
Djordj
Berkli
(1685-1753)