Fbn teymiyye, Takıyyüddin

İBN VEKÎ

Ebû Muhammed el-Hasen b. Alî b. Ahmed b. Muhammed ed-Dabbî el-Âtıs et-Tinnîsî (ö. 393/1003) Şair, edip ve tenkitçi.

306 (918) yılında Mısır'ın Dimyat yakı­nındaki Tlnnîs (Buhayretülmenzile) şeh­rinde doğdu. Varlıklı ve kültürlü bir aile­nin çocuğudur. Ahbârü'l-kudât ve tevâ-rîhihim adlı eserin müellifi olan ve Vekf diye anılan büyük dedesi Ebû Bekir Mu­hammed b. Halef fıkıh, Arap dili ve ede­biyatı, şiir ve tarih âlimi olup Ahvaz'da ve bazı şehirlerde kadılık yapmıştı. Babası da dil ve ahbâr âlimiydi. Ailesinin, büyük dedesi Vekîin Bağdat'ta vefatından son­ra Mısır'a göç etmiş olabileceği kaydedil­mektedir. İbn Vekî'in hocaları hakkında bilgi bulunmamaktadır. Kendisi sadece Ebü'l-Hasan Ali b. Ahmed el-Mühellebî-nin adını zikretmektedir.²⁹⁷ Bilgisini ve kültürünü art­tırmak İçin Şam ve İrak'a gidip buralarda çeşitli âlimlerle görüşen ve onların ders­lerine devam eden İbn VekTin Hz. Ali hakkında yazdığı şiirlerden mutedil bir Şiî ol­duğu anlaşılmaktadır. 7 Cemâziyelevvel 393'te (14 Mart 1003) Tinnîs şehrinde ve­fat etti ve orada defnedildi.

İbn Vekî', çiçek ve şarap tasvirlerinin önemli yer tuttuğu şiirlerinde tevazu, hoş­görü, israf, kibir, kıskanç arkadaştan uzaklaşma, sır saklama, kanaat ve yol­culuğun faydaları gibi konulan da işlemiş­tir. Şiirleri güzel teşbihlerle dolu olup teş­bih konusunda belagat kitaplarında şiir­lerinden çok sayıda örnek verilmiştir.²⁹⁸ Seâlibî onun İlmi, sanatı ve şahsiyetiyle çok etki­leyici bir insan olduğunu söyler.²⁹⁹

Eserleri.

1. Kitâbü'l-Münşıf. İbn Vek şairliğinden çok Mütenebbî'nin şiirlerinin eleştirisine dair kaleme aldığı bu eseriyle tanınır. Eserin adını el-Münşıf koyduğu halde eleştirilerinde son derece sübjektif davranmış, en küçük benzerlikleri bile in­tihal olarak değerlendirmiştir. Eseri Mu­hammed Rıdvan ed-Dâye el-Münşıf fî nakdi'ş-şfr ve beyânı serikâti'1-Müte-nebbî ve müşkili şi'rihî (Dımaşk 1981), Muhammed Yûsuf Necm Kiiâbü'l-Mün-şıf li's-sârikve'1-mesrûfi: minhüû izhâ­rı senkâti Ebi't-Tayyib el-Mütenebbî ³⁰⁰ Hammû-dî Zeynüddin Abdülmeşhedânî el-Mü'n-şıf fi'd-delâleü calâ serikâtî'l-Mütenebfaî (Beyrut 1993) adıyla yayımlamışlardır.

İbn Cinnî, bu kitaba en-Nakz 'alâ İbn Vekî1 fî şfri'l-Mütenebbî ve tahti'eti-hî adıyla bir reddiye yazmıştır.

2. Dîvân, İbn Hallikân İbn VekTin hacimli bir divanı olduğunu söyler.³⁰¹ Ancak bu divanın tamamı günümüze intikal et­memiştir. Hüseyin Nassâr, şairin şiirlerin­den 630 beyitlik bir kısmı çeşitli kaynak­lardan derleyerek İbn Vekf şâlrü 'z-zeh-ri ve'l-hamr adıyla neşretmiştir {Kahire 1953). Uınus Dârü'l-kütübi'l-vataniyye'-de bulunan ³⁰² ve müellifi belli ol­mayan 'Özrü'I-half bi-şfri İbn Vekf adlı yazma Hüseyin Nassâr'ın yayımladığı şiirlerden 300 beyit daha fazlasını içer­mektedir. Hilâl Naci'nin Dîvânü el-Hasan b. fAlî ed-Dabbî eş-Şehîr bi-İbni Vekf et-Tinnîsî adıyla yayımladığı eserde ise (Beyrut 1411/1991) 1200'den fazla beyit bulunmaktadır.

3. Âdâbü'l-muhibbîn ve nüzhetü'l-'âşıkin. İbn VekT ve başka şa­irlere ait aşk ve gazel şiirlerinden oluşan eserin bir nüshası el-Methafü'l-lrâki'de bulunmaktadır.³⁰³ Ese­rin Âşûriyye Kütüphanesinde de 463 (1071) istinsah tarihli bir yazmasının bulunduğu kaydedilmektedir.

4. Kaside.³⁰⁴İbn VekTin kaynaklarda adı geçen di­ğer eserleri de şunlardır: el-İhvâ İbn Hallikân, Mekkî b. EbûTâlib'in bu eserden seçmeler yapa­rak Müntehabü Kitabi'l-lhüân adıyla bir eser yazdığını kaydeder ³⁰⁵Bahrü'1-evhâm.³⁰⁶

Bibliyografya :

İbn VeKT. Dıuân(nşn Hilâl Nâcî), Beyrut 1411/ 1991, neşredenin girişi, s. 7-19; a.mlf.. e/-Münşif fî nakdi'ş-şi'r ve beyânl serikâti'l-Mütenebbi (nşr. Muhammed Rıdvan ed-Dâye), Dımaşk 1981, neşredenin girişi, s. 5-18; a.mlf., el-Münşıf li's-sâ-rik: ve'I-mesrûk (nşr Muhammed Yûsuf Necm), Beyrut 1992, s. 133, 270, neşredenin girişi, I, a-h; a.mlf., el-Münşıffi'd-detâteti calâ serihıâti'l-Mütenebbî (nşr. Hâmmûdî Zeynüddin Abdül­meşhedânî), Beyrut 1993, neşredenin girişi. I, 15-54; İbnü'n-Nedîm, el-Rhrist (Teceddüd), s. 127; Seâtibî, Yetttnetü'd-dehr. I, 434-435; İbn Reşîk el-Kayrevânî, e!-cUmde (nşr. M. Muhyiddin Abdülhamîd), Beyrut 1972, II, 281; Hatîb, Ta-rîhu Bağdâd, V, 236-237; Yâkût. Mu'cemü'l-üdebâ3, XII, 64; İbn Hallikân. Vefeyât, II, 104-107; V, 276; Zehebî. A'lâmCi'n-nübelâ', XVII, 64; Safeclî. el-Vâp, III, 43-44; Yâfii. Mir'âtü'l-ce-nân, II, 445-446; İbn Kesîr. el-Bidâye, XI, 130; Keşfû'?-?unan, I, 224; II, 1862; İbnü'1-İmâd. Şe-zerât, II, 343-344; Brockelmann, CAL, I, 91-92; Suppi, I, 147; Hediyyetü7-(ân/m, I, 273;; M-lyu't-meknûn, II, 264; Kehhâle. Mu'cemü'1-mü'eltifin, III, 248-249; Ömer Femıh. Târlhu'l-edeb, II, 581-583; A'yâna 'ş-Şî'a, V, 160-165;Zi-riklî. eM'/âmlFethullah). 11,201; İhsan Abbas. Târthu'n-nakdi't-edebî cinde't-cArab, Amman 1986, s. 294-312; Ebû Muhammed Vekîlî. "İbn Vekf, DMBİ, V, 86-87.

İBN VERDÂN

Ebü'l-Hâris îsâ b. Verdân el-Medenî (ö. 160/777) Kırâat-Î aşere imamlarından Ebû Ca'fer cl-Kârî'nin meşhur iki râvisinden biri.

Medineli olup Hazza lakabıyla anılmış­tır. Kıraat ilmini Ca'fer el-Kâri ve Şeybe b. Nisâhtan öğrendi; sonra bu ilimde refiki olup aynı kıraat isnadına sahip bulunan kurrâ-i seb'adan Nâfi' b. Abdurrahman'a da kıraatini arzetti. Ebû Ca'fer el-Kârfnin râvisi ve talebesi olmasının yanında Ebû Ca'fer kıraatini Nâfi1 yoluyla öğrenenlerin önde gelenlerinden biri olduğu anlaşıl­maktadır. Kendisinden arz yoluyla İsmail b. Ca'fer el-Ensârî. Kâlûn.eJ-Megözîadlı eseriyle tanınan Vâkıdî gibi şahsiyetler kıraat okudular.

Ebû Ca'fer kıraatinin râvisi olarak İbn Verdân'ın rivayetleri ilk döneme ait kay­naklarda yer aldığı gibi ³⁰⁷ kırâat-i aşere hakkında te­lif edilip imamların rivayetlerini iki ile sı­nırlayan eserlerde bu İki rivayetten biri olarak tercih edilir. İbn Verdân hakkında İbnü'l-Cezerî "usta bir mukrî, gerçekten sağlam ve güvenilir bir râvi" ifadesini kullanmıştır. Zehebî onun muhtemelen Nâfi'den önce öldüğünü söylerken İbnü'l-Cezerî 160 (777) yılı dolaylarında vefat ettiğini zikretmiştir.³⁰⁸

Bibliyografya :

İbn Mihrân. el-Mebsût fî'l-kurâ'âti'l-'aşr (nşr. Sübey' Hamza Hâkimi). Dımaşk 1401/1980, s. 8-9; Enderâbî. Kırâ)âtü'/-/cu/râ>i7-ma