Fənn sillabusu Kafedra: Fizika, riyaziyyat və informatika Fənnin adı: Tətbiqi fizika

Fənn sillabusu
Kafedra: Fizika, riyaziyyat və informatika

Fənnin adı: Tətbiqi fizika

• 
  Fənn haqqında məlumat:
  

Kodu:

Semestr:III

Fakultə: Təbiyyat

Ixtisas: Qida məhsullarının texnologiyası

Tədris yükü (saat): 75saat (o cümlədən 30 saat mühazirə, 15 saat seminar, 30 saat laboratoriya)

AKTS üzrə kredit: 2

Auditoriya N: 410 (fizika laboratoriyası )

Saat: III gün -1 ci 2 ci saatlar (1 ci növbə)

Müəllim haqqında məlumat:

Adı, soyadı, dərəcəsi:

Bəşirov Mirnamik, Fizika riyaziyyat elmləri namizədi, dosent

Kafedranın ünvanı: Lənkəran Dövlət Universiteti, tədris korpusu İV mərtəbə

Məsləhət saatı: V gün 12-00

əlaqə mobil -051-8371728 ev (0171) 4 7092

E-mail ünvanı: [e-mail] , [e-mail], [e-mail]

URL ünvan: “Fizika Sizin üçün” sayt- www.phys-for-you.narod.ru ,

ƏDƏBİYYAT VƏ MATERİALLAR:

http://www.stanford.edu/dept/app-physics/cgi-bin/

1. Əliyev T.M., Mirsəlimov R.M., Həsənov T.Ə. Elektrik ölçmələri. Bakı “Maarif”, 1986, 379 səh.

2.Кравцов А.В., Рыбинский Ю.В. Электрические измерения. М., «Колос», 1979, 351 стр.

3. Тартаковский Ф.Д., Ястребов А.С. Метрология, стандартизация и технические средства измерений. М., Высшая школа, 2001.

4. Кравцов А.В., Электрические измерения. M., Агропромиздат, 1988, 239 с.

5. Чистофорова Н.В., Колмогоров А.Г. Технические измерения и приборы. Часть 1. Измерение теплоэнергетических параметров. Учебное пособие. 2008 г. АГТУ.

6. Димов Ю.В. Метрология, стандартизация и сертификация: Учебнии для вузов. 3-е изд.- СПб.: Питер, 2010. -464 с.: ил. –(Серия «Учебнии для вузов»).

7.P.B.Rüstəmzadə. Stansiya və yarımstansiyaların elektriki hissələri. Bakı, 1966.

8. Чунихин А.А. Электрические аппараты. М.: «Энергоатомиздат», 1988, 780 стр.

9. Родштейн Л.А. Электрические аппараты. Л.: Энергия, 1981.
KURS İŞİ - Bu fənn üzrə kurs işi nəzərdə tutulmayıb.

TƏCRÜBƏ - Bu fənn üzrə istehsal təcrübəsi nəzərdə tutulmayıb.

• 
  Tövsiyyə olunan dərsliklər və dərs vəsaitləri: Internetdən mövzulara uyğun material götürə bilərsiniz.
  
• 
  K.Quluzadə, N.Axundov və b. Elektrotexnika. Elektrik avadanlığı və sənaye . elektronikası.Bakı.1977
  
• 
  Z.Kazımzadə. Elektrotexnika. Bakı.1965
  
• 
  H.Həşimov. Elektrotexnika. Bakı.2004
  
• 
  H.Həşimov, M.M.Əliyev. Elektrik maşınları və aparatları. Bakı.1992
  
• 
  Иванов И.И, Равдоник В.С. Електротехника.Москва.1984
  
• 
  Касаткин А.С, Немцов М.В. Електротехника.Москва.1983
  
• 
  M.M.Əliyev, K.İ.İbrahimov, A.Ə.Sadıqova, S.S.Rzayev. Elektrotexnikadan laboratoriya işlərinə dair metodiki göstərişlər.1-ci, 2-ci hissə.Bakı.1987,1991
  
• 
  R.Z.Kazımzadə. Elektrik dövrələri nəzəriyyəsi. Bakı.2000
  
• 
  R.Z.Kazımzadə. Nəzəri elektrotexnika.Bakı.2003
  
• 
  R.Z.Kazımzadə, C.S.Əsgərov, M.N.Həmidov, T.D.Vəliyeva. Elektrik işıqlanmasının əsaslarından laboratoriya işləri. Bakı.2008
  
• 
  M.N.Həmidov. Elektrik təchizatı sistemlərində modelləşdirmə. Bakı.2008
  
• 
  R.Z.Kazımzadə, M.Ş.Ağaməmmədov, C.S.Əsgərov.Sənaye müəssisələrinin elektrik təchizatı (nəzəri məlumat və kompüterde laboratoriya işləri. Bakı.2009
  
• 
  M.N.Həmidov, T.D.Vəliyeva. Sənaye müəssisələrinin elektrik enerjisinə qənaət və səmərəli istifadə. Bakı.2010
  
• 
  Z.İ.Kazımzadə. Elektrotexnikanın nəzəri əsasları. Bakı.2010
  
• 
  A.Ə.Sadıqova, Ə.F.Quliyev. Elektrotexnikan laboratoriya işlərinə dair metodiki göstərişlər.Bakı.2011
  
• 
  
  

Fənnin təsviri və məqsədi:

• 
  tələbələrə fizikanın əsas prinsip və qanunları, onların riyazi ifadələri haqqqında məlumat vermək, əsas fiziki hadisələr, onların müşahidə və tədqiqatmetodları ilə tanış etmək, fiziki ideyaları düzgün ifadə etməyi, fiziki məsələləri həll etməyi, fiziki kəmiyyətlərin tətbiqini qiymətləndirməyi, öyrənmək, tələbələrə fiziki model və nəzəriyyələrintətbiq hüdudları haqqında aydın təsəvvür vermək:
  
• 
  tətbiqi fizika bir neşə elmi fənləri kompleksidir, istiqamət və bölmələrə malikdir. Məqsədi konkrt texnologi və praktik tətbiq üçün fiziki problemin həllini axtarmaqdır. Tətbiqi fizika fundamental tədqiqatlar əsasında təyin olunmuş fiziki qanunlar bazasında qurulur, texnologiya qarşısında duran məsələlərə cəmlənirki, mövcud kəşf daha səmərəli istifadə olunsun.
  
• 
  fiziki qanunların tətbiqi məsələləri ilə tanış olacaq, fizikanın ayrı ayrı bölmələri üzrə tətbiqi məsələlərə baxacaq, ixtisaslarına uyğun olaraq fizikanın elektrotexniki, elektromaqnit və müxtəlif mühitlərdə elektrik cırəyanının istehsalata və texnikaya tətbiqi ilıə məşğul olacaqlar.
  
• 
  Avtomaq qurğular, onların ayrıə ayrı hissələrionin iş prinsipi və qanunauyğunluqlıarını öyrənəcəklər.
  
• 
  tələbələrə müəyyən eksperimental ( təcrübi) iş vərdişlərini aşılamaq, onları fiziki kəmiyyətlərin dəqiq ölçü üsulları ilə, əsas fiziki cihazlar və təcrübi nəticələrin sadə işlənməsi metodları ilə tanış etmək, laborator işlərinin aparılmasında nəticələrin qiymətləndirilməsi, xətaların hesablanması, qiymətləndirilməsi kimi bacarıqların aşılanması
  
• 
  elmi texniki tərəqqinin inkişafında fizikanın rolu haqqında düzgün təsəvvür yaratmaq, tələbələrdə elmi texniki və digər tətbiqi məsələlərin həllinə maraq oyatmaq, habelə müəyyən bacarıq və vərdişlərin aşılayaraq inkişaf etdirmək.
  

• 
  Davamiyyətə verilən tələblər:
  

• 
  kredit sistemi ilə 10 bal,
  
• 
  dərsə gecikmək olmaz,
  
• 
  gecikən tələbələrə qaib yazılır.
  
• 
  ümumi yükün 10% nə kimi 1 bal, 20% nə kimi 2 bal ..bu formada davamiyyət balı azalır.
  

• 
  Qiymətləndirmə:
  

1. 
   gündəlik sorğuya görə
   
2. 
   seminar və mühazirədə iştiraka görə
   
3. 
   laboratoriya işlərinin öyrənilməsi, düzgün yerinə yetirilməsinə və təhvil verilməsinə görə
   
4. 
   ev tapşırıqlarının yerinə yetirilməsinə görə
   
5. 
   sərbəst işlərin hazirlanması, təhvilinə görə
   
6. 
   kollokviumlara görə
   
7. 
   imtahana görə.
   

• 
  Davranış qaydalarının pozulması halları olduqda:
  

• 
  Dərsə gecikən tələbələr qaib alır.
  
• 
  Tələbələr Universitetin təyin etdiyi daxili intizam qaydalarını gözləməli, bir birinə hörmətlə yanaşmalı və dərsin gedişinə mane olmamalı, tələbə kimi dərsin gedişinin normal təşkilinə maraqlı olmalıdır
  
• 
  Dərs vaxtı texniki avadanlıqlardan (mobil telefon, kalkulyator, kompüter və s.) istənilən formada istifadə, dərs zamanı yemek yemək, digər tələbələrlə danışaraq dərsin gedişinə mane olmaq - dərsi pozma kimi hesab edilir və belə tələbə auditoriyadan kənarlaşdırılır.
  

• 
  Dərsə, verilən tapşırıqlara məsuliyyətlə yanaşmalı, vaxtinda yerinə yetirilməsinə çalışmalı, seminar və laboratoriya işlərinə hazır gəlməli, dərs zamanı qrup yoldaşlarının fikirlərinə diqqətlil olmalı, dinləməli, öz münasibtətini müasir tələb olunan formada bildirməlidir.
  

8. Təqvim planı: Mühazirə 30 saat

NN	Keçirilən mühazirə, seminar, laboratoriya və sərbəst mövzuların məzmunu seminar mövzuları	saat	tarix
1	GİRİŞ. ELEKTRİK ÖLÇMƏLƏRİ HAQQINDA ÜMUMİ MƏLUMAT	2
2	ELEKTRİK ÖLÇMƏLƏRİNİN ÜMUMİ MƏSƏLƏLƏRİ	2
3	ÖLÇMƏ XƏTALARI	2
4	ELEKTROMEXANİKİ CİHAZLAR	2
5	ELEKTRİK KƏMİYYƏTLƏRİNİN ELEKTROMEXANİKİ CİHAZLARLA ÖLÇÜLMƏSİ	2
6	ELEKTRON ÖLÇMƏ CİHAZLARI	2
7	GÜC VƏ ENERJİNİN ÖLÇÜLMƏSİ	2
8	QEYDEDİCİ CİHAZLAR	2
9	MÜQAYİSƏ METODLARI İLƏ ÖLÇMƏLƏR	2
10	RƏQƏMLİ ÖLÇMƏ CİHAZLARI	2
11	MAQNİT KƏMİYYƏTLƏRİNİN ÖLÇÜLMƏSİ	2
12	MİQDARIN VƏ SƏRFİYYATIN ÖLÇÜLMƏSİ	2
13	TEMPERATURUN ÖLÇÜLMƏSİ	2
14	ELEKTRİ APARAT VƏ QURĞULARI	2
15	ELEKTRİK APARATLARINDA ELEKTRODİNAMİKİ QÜVVƏLƏR	2

Seminar 15 saat

NN	Keçirilən mühazirə, seminar-məşğələ, laboratoriya və sərbəst mövzuların məzmunu seminar – məşğələ mövzuları	saat	tarix
1	Sabit cərəyan qanunlarına aid məsələ həlli	2
2	Elektrik dövrələrinin hesablanmasına aid məsələ həlli	2
3	Maqnit sahəsinı aid məsələ həlli	2
4	Elektromaqnit sahəsi bölməsinə aid məsələ həlli	2
5	Cihazların iş prinsipinin tətbiqinə aid məsələ həlli	2
6	Nəzəri ölçmələrin aparılmasına aid məsələ həlli	2
7	Müxtəlif elektromexaniki qurğuların texniki xarakteristikalarına aid məsələ həlli	2
8	Elektrik aparatlarında elektrodinamik qüvvələrin tətbiqinə aid məsələ həlli	1

Laboratoriya 30 saat

NN	Keçirilən mühazirə, seminar, laboratoriya və sərbəst mövzuların məzmunu seminar mövzuları	saat	tarix
1	Elektrik ölçü cihazlarının ölçü həddinin təyini	2
2	Ampermetr və voltmetr vasitəsi ilə naqilin müqavimətinin təyini	2
3	Transformatorun iş prinsipinin öyrənilməsi	2
4	Yarımkeçirici diodun öyrənilməsi	2
5	Materialın elastiklik əmsalının təyini	2
6	Mayenin özlülük əmsalının təyini	2
7	Uitson körpüsü vasitəsi ilə maqilin müqavimətinin təyini	2
8	Yerin maqnit sahə intensivliyinin üfuqi proyeksiyasının təyini	2
9	Ikielektrodlu elektron lampasının öyrənilməsi	2
10	Üçelektrodlu elektron lampasının öyrənilməsi	2
11	Dəyişən cərəyanın tezliyinin təyini	2
12	Ampermetrin şuntlanması və dərəcələnməsi	2
13	Voltmetr üçün əlavə müqavimət və onun dərəcələnməsi
14	Dəyişən cərəyan tezliyinin təyini
15	Cərəyan mənbəyinin E.H.Q sinin təyini

Tələbələr ümumi fizika kursundan aşağıdakı mövzuları bilməlidir:

Sabit elektrik cərəyanı. Metalların keçiriciliyi.

1. Sabit elektrik cərəyanı və onun yaranma şərtləri.

2. Metalların klassik elektron nəzəriyyəsi.

3. Elektron nəzəriyyəsinə əsasən Om qanununun izahı.

4. Metalların istilik keçiriciliyi ilə elektrik keçiriciliyi arasında əlaqə.

5. Coul-Lens qanununun elektron nəzəriyyəsinə əsasən izahı.

6. Om qanununun inteqral şəkli. Potensiallar fərqi. E.H.Q. Gərginlik.

7. Kirxhof qaydaları.

8. Metalların klassik elektron nəzəriyyələrinin çətinlikləri.

9. Om qanununun tətbiqi hüdudları.

Müxtəlif maddə və mühitlərdə elektrik cərəyanı.

1. Qazlarda elektrik cərəyanı.

2. Plazma.

3. Vakuumda elektrik cərəyanı.

4. Kontakt potensiallar fərqi. Volta qanunu.

5. Termoelektrik hərəkət qüvvəsi. Termoelektrik effect

6. Peltye effekti

7. Tomson effekti

Maqnit sahəsi.

1. Maqnit sahəsi.

2. Maqnit sahəsinin induksiyası.

3. Cərəyanın maqnit sahəsinin induksiyası. Bio-Savar-Laplas qanunu.

4. Maqnit sahəsinin cərəyanlı naqilə təsiri. Amper qüvvəsi.

5. Maqnit sahəsinin hərəkət edən yüklü zərrəciyə təsiri. Lorens qüvvəsi.

6. Düzxətli cərəyanlı naqilin maqnit sahəsi.

7. Dairəvi cərəyanın əmələ gəlmiş maqnit sahəsinin induksiyası..

8. Cərəyanlı naqillərin qarşilıqlı təsir qüvvəsi.

9. Maqnit sahəsinin burulğanlılığı.Vakuumda maqnit sahəsi üçün tam cərəyan qanunu.

10. Maqnit sahəsində cərəyanlı naqilin hərəkəti zamanı görülən iş.

11. Maqnit seli. Maqnit sahəsi üçün Qauss teoremi.

12. Hərəkət edən yükün maqnit sahəsi.

Elektromaqnit induksiyası.

1. Faradey təcrübəsi. Lents qaydası.

2. İnduksiya cərəyanının e.h.q.- nin təyini. Faradey qanunu.

3. İnduksiya zamanı konturda axan elektrik yükü. Maqnit sahəsinin intensivliyinin ölçülməsi.

4. Öz- özünə induksiya. Dövrənin açılması və qapanmasızamanı yaranan ekstra cərəyanlar.

5. Qarşılıqlı induksiya.

6. Maqnit sahəsinin enerjisi.

Dəyişən cərəyan.

1. Dəyişən cərəyanın dövrəsində müqavimət. Kvazistasionar cərəyanlar.

2. Dəyişən cərəyan dövrəsində induktivlik.

3. Dəyişən cərəyan dövrəsində tutum.

4. Dəyişən cərəyan dövrəsi üçün Om qanunu.

5. Dəyişən cərəyan dövrəsində iş və güc. Cərəyan və gərginliyin effektiv qiyməti.
Mühazirə mövzuları üzrə açıqlama-plan (bunlar həmdə imtahan suallarıdır)
Mövzu 1 GİRİŞ. ELEKTRİK ÖLÇMƏLƏRİ HAQQINDA ÜMUMİ MƏLUMAT

1. Giriş

2. Elektrik ölçmələrinin inkişaf tarixi

3. Elektrik ölçmələri vasitələrinin inkişafında respublika alimlərinin rolu

4. Kənd təsərrüfatı istehsal proseslərinin metroloji təminatı üçün elektrik ölçmə texnikasının inkişafının əsas istiqamətləri
Mövzu 2 ELEKTRİK ÖLÇMƏLƏRİNİN ÜMUMİ MƏSƏLƏLƏRİ

1. Elektrik ölçmələri haqqında ümumi məlumat

2. Elektrik ölçmələri vasitələri

3. Ölçmə vasitələrinin xarakteristikaları

4. Ölçmə vasitələrinin struktur sxemləri

5. Ölçmələrin növləri

6. Elektrik ölçmə metodları
Mövzu3 ÖLÇMƏ XƏTALARI

1. Xətaların yaranma səbəbləri və onların təsnifatı

2. Sistematik xətalar

3. Təsadüfi xətalar

4. Ölçmələrin kobud xətalarının aşkar edilməsi və aradan qaldırılması

5. Buraxılabilən xətaların ifadə olunma üsulları və onların hədlərinin

normalaşdırılması
Mövzu 4 ELEKTROMEXANİKİ CİHAZLAR

1. Elektromexaniki ölçmə cihazlarının tərkibi və ümumi xassələri

2. Maqnitoelektrik ölçmə mexanizmləri.

3. Elektromaqnit ölçmə mexanizmləri.

4. Elektrodinamik ölçmə mexanizmləri.

5. Ferrodinamik ölçmə mexanizmləri.

6. Elektrostatik ölçmə mexanizmləri.

7. İnduksiya ölçmə mexanizmləri

Mövzu 5 ELEKTRİK KƏMİYYƏTLƏRİNİN ELEKTROMEXANİKİ CİHAZLARLA ÖLÇÜLMƏSİ

1. Maqnitoelektrik ampermetrlər və voltmetrlər

2. Düzləndiricili cihazlar

3. Termoelektrik cihazlar

4. Elektromaqnit ampermetrlər və voltmetrlər

5. Elektrodinamik ampermetr və voltmetrlər

6. Elektrostatik voltmetrlər
Mövzu 6 ELEKTRON ÖLÇMƏ CİHAZLARI

1. Ümumi məlumat. Elektron cihazların inkişaf istiqamətləri

2. Elektron voltmetrlər

a) sabit cərəyan voltmetrləri

b) dəyişən cərəyan voltmetrləri

3. Elektron ommetrləri

4. Elektron – şüa osilloqrafları
Mövzu 7 GÜC VƏ ENERJİNİN ÖLÇÜLMƏSİ

1. Sabit cərəyan dövrəsində gücün ölçülməsi

a)Sabit cərəyan dövrəsində ampermetr və voltmetr ilə gücün ölçülməsi

b) Sabit cərəyan dövrələrində elektrodinamik vattmetr

2. Dəyişən cərəyan dövrəsində gücün ölçülməsi

3. Birfazalı dəyişən cərəyan dövrələrində enerjinin ölçülməsi

4. Üçfazalı dövrələrdə aktiv gücün və enerjinin ölçülməsi

5. Birfazalı və üçfazalı dövrələrdə reaktiv gücün və enerjinin ölçülməsi

6. Elektron vattmetrlər və sayğaclar
Mövzu 8 QEYDEDİCİ CİHAZLAR

1. Qeydedici cihazların ümumi xüsusiyyətləri

2. Özüyazan cihazların vəzifələri

3. Birbaşa təsirli özüyazan cihazlar

4. Özüyazan cihazın ölçmə mexanizmi

5. Qeydedici qurğular

6. İnformasiyanın qeydedilmə metodları

7. İnformasiya daşıyıcıları

8. İşıqşüalı osilloqraflar

9. Maqnitoqraflar

Mövzu 9 MÜQAYİSƏ METODLARI İLƏ ÖLÇMƏLƏR

1. Müqayisə cihazlarının nəzəriyyəsinin və konstruksiyasının əsasları

2. Sabit cərəyan körpüləri:

a) birqat sabit cərəyan körpüsü

b) ikiqat sabit cərəyan körpüsü

3. Dəyişən cərəyan körpüləri

4. Kompensatorlar (potensiometrlər):

a) sabit cərəyan kompensatorları

b) dəyişən cərəyan kompensatorları.

5. Avtomatik körpülər və kompensatorlar

Mövzu 10 RƏQƏMLİ ÖLÇMƏ CİHAZLARI

1. Ümumi məlumat

2. Kodlayıcı çeviricilər

3. Rəqəmli indikatorlar

4. Rəqəmli voltmetrlər

5. Rəqəmli tezlikölçənlər və fazaölçənlər

6. Rəqəmli körpülər.
Mövzu 11 MAQNİT KƏMİYYƏTLƏRİNİN ÖLÇÜLMƏSİ

1. Maqnit kəmiyyətlərinin ölçülməsinin ümumi məsələləri

2. Sabit maqnit sahəsində maqnit selinin ölçülməsi

3. Zamana görə dəyişən maqnit selinin ölçülməsi

4. Maqnit sahə gərginliyinin və maqnit induksiyasının ölçülməsi

5. Ferromaqnit materialların əsas xarakteristikalarının təyin edilməsi

6. Ferromaqnit materiallarda güc itkilərinin ölçülməsi.
Mövzu 12 MİQDARIN VƏ SƏRFİYYATIN ÖLÇÜLMƏSİ

1. Əsas anlayIşlar, ölçü vahidləri.

2. Maye və qaz miqdarlarının ölçülməsi.

2.1. Mayelər üçün sürətli sayğaclar.

2.2. Mayelər üçün həcmli sayğaclar.

2.3. Qazlar üçün barabanlı sayğaclar.

2.4. Rotasiyalı qaz sayğaclar.

2.5. Nasos –dozatorlar.
(Aşağıdakı mövzular müstəqil hazırlaşmaq üçün verilişdir.)

3. Maye və qaz sərfiyyatının ölçülməsi.

3.1. Dəyişən təzyiq düşgülü sərfiyyat ölçənlər.

3.2. Sabit təzyiq düşgülü sərfiyyat ölçənlər.

3.3. Elektromaqnitli sərfiyyat ölçənlər.

3.4. Ultrasəsli sərfiyyat ölçənlər.

3.5. Koriolis sərfiyyat ölçənlər.

3.6. Burulğanlı və burulğanlı –anustrik sərfiyyat ölçənlər.

3.7. Kalorimetrik sərfiyyat ölçənlər.
Mövzu 13 TEMPERATURUN ÖLÇÜLMƏSİ

1. Temperatur şkalaları və temperatur kəmiyyət vahidləri.

2. Mexaniki kontakt termometrləri.

3. Elektrik kontakt termometrləri.
Mövzu 14 “Elektrik aparat və qurğuları” G İ R İ Ş
1. Elektrik aparatının vəzifələri

2. Elektrik aparatlarının təsnifatı

3. Elektrik aparatlarının mühafizə örtükləri

4. Mexaniki və iqlim faktorlarının elektrik aparatlarının təsiri

5. Elektrik aparatlarına qoyulan tələblər
Mövzu 15 ELEKTRİK APARATLARINDA ELEKTRODİNAMİKİ

QÜVVƏLƏR

1. Ümumi məlumatlar.

2. Elektrodinamiki qüvvələrin hesablanma metodları.

a) hesablama metodları

b) EDQ-nin təsir istiqaməti

3. Paralel naqillər arasında qüvvələr.

4. Aparatların elektrodinamiki dayanıqlığı.

Verilən mövzularin bir qismi əlavə mövzu kimi (tanışlıq üçün oxu), bir qismi isə müstəqil iş kimi təqdim olunacaqdır.

Materiallar “Fizika Sizin üçün” www.phys-for-you.narod.ru internet saytda xüsusi ilə Lənkəran Dövlət Universitetinin tələbələri üçün ayrilmiş səhifədə elektron variantda verilmişdir. http://www.phys-for-you.narod.ru/ldu.htm eləcədə LDU nin saytından və digər Azərbaycan Universitetlərinin saytlarından axtarıla bilər.
SƏRBƏST İŞLƏRİN MÖVZULARI VƏ TƏHVİL VERİLMƏSİNİN SON TARİXİ

Hər bir sərbəst iş tələbənin fərdi fikirlərinin məcmusu olduğuna görə plaqiat (köçürmə) yolverilməzdir.

№	Mövzular	qeyd
1.ELEKTRİK KONTAKTLARI. Ümumi məlumatlar. 2. Kontaktların keçid müqavimətinin təyin edilməsi. 3. Kontaktların ətraf mühitin təsirindən qorunması. 4. Kontaktların iş rejimləri. a) Dövrənin vurulması. b) Kontaktlar vurulmuş vəziyyətdə. 5. Kontaktların materialları. 6. Bərk metallik kontaktların konstruksiyaları. a) Tərpənməz sökülən və sökülməyən konstruksiyalar. b) Tərpənən aralanmayan kontakt birləşmələri. c) Aralanan kontaktlar. 7. İdarə aparatları. Kontrollerlər, komanda aparatları Ümumi məlumat 8.Kontrollerlər 9.Komanda aparatları 10.İşə buraxıcı və işə buraxıcı – tənzimləyici reostatların rezistorları 11. İşə buraxıcı və işə buraxıcı – tənzimləyici reostatların rezistorları. a) Ümumi məlumatlar. b) Rezistorların materialları. c) Rezistorların konstruksiyaları. 12. Reostatlar. a) Reostatların təsnifatı və onlara qoyulan tələblər. b) Təbii hava soyutmalı reostatların konstruksiyaları. c) Yağlı reostatlar. 13.KONTAKTORLAR VƏ MAQNİT İŞƏ BURAXICILARI. Ümumi məlumatlar. 14. Sabit cərəyan kontaktorları. a) Kontakt sistemi. b) Qövs söndürücü qurğu. c) Elektromaqnit 15. Dəyişən cərəyan kontaktorları. a) Kontakt sistemi. b) Elektromaqnit c) MK seriyalı kontaktorlar. d) Vakuum kontaktorları. 16. Maqnit işə buraxıcıları. a) Əsas tələbatlar və iş şəraiti. b) Konstruksiyaları və qoşulma sxemi. 17.ELEKTROMAQNİT VƏ İSTİLİK RELELƏRİ. ELEKTROMEXANİKİ ZAMAN RELELƏRİ. Ümumi məlumatlar a) Təsnifatı b) Relenin əsas xarakteristikaları c) Relelərə qoyulan tələblər 18.. Elektromaqnit cərəyan və gərginlik relelərinin konstruksiyaları a) Energetik sistemin mühafizə releləri b) Elektrik intiqalının idarə edilməsi və mühafizəsi üçün cərəyan və gərgin­lik releləri 19. Polyarlaşdırılmış rele 20. İstilik relesi 21. Elektromexaniki zaman relesi 22.YARIMKEÇİRİCİLİ KONTAKTSIZ ELEKTRİK . İDARƏETMƏ APARATLARI. Yarımkeçirici gücləndiricinin rele rejimi. a) Ümumi məlumatlar. b) p – n – p keçiricili tranzistorlu bir kaskadlı yarımkeçirici gücləndirici. c) İki kasadlı tranzistor gücləndiricisi. 23. Əməliyyat gücləndiriciləri. 24. Yarımkeçirici rele. a) Yarımkeçirici zaman relesi. 25. Kontaktsız kommutasiya və tənzimləyici kontaktsız yarımkeçirici dəyişən cərə­yan qurğuları.	26. QEYRİ – ELEKTRİK KƏMİYYƏT VERİCİLƏRİ. Ümumi məlumatlar. 27. Kontaktlı vericilər. a) Rezistiv vericilər. b) Kontaktlı rele vericiləri. 28. Kontaktsız vericilər. a ) İnduktiv vericilər. b) Transformator vericiləri c) Maqnitoelastik vericilər d) İnduksion vericilər 29. ELEKTRİK PAYLAYICI QURĞULARIN APARATLARI. KƏSİCİ AÇARLAR, ÇEVİRİCİLƏR VƏ QORUYUCULAR. Kəsici açarlar və çevirgəclər. Ümumi məlumatlar 30. Kəsici açarların və meviricilərin konstruksiyaları 31. Qoruyucular a) Ümumi məlumatlat b) Uzun müddətli yükdə əriyən içliyin qızması c) Qısa qapanmada əriyən içliyin qızması 32. Alçaq gərginlik qoruyucularının konstruksiyaları a) Qapalı həcmdə qövs söndürən qoruyucular b) Narın dolduruculu qoruyucular c) Mayemetallik kontaktlı qoruyucular d) Yarımkeçirici cihazları qorumaq üçün tez işləyən qoruyucular e) Qoruyucu açar blokları 33. Qoruyucuların seçilməsi a) Uzun müddətli istismar və işəburaxma şərtləri üzrə seçmə b) Selektivlik şərtlərinə görə qoruyucuların seçilməsi 34. Yüksəkk gərginlik qoruyucuları a) Təyinatı, qoyulan tələblər b) Narın dolduruculu qoruyucular c) Atıcı qoruyucular 35 Qoruyucuların seçilməsi içliyin qızması 36. AVTOMATİK HAVA AÇARLARI. Ümumi məlumatlar. 37. Cərəyan ötürən dövrə. 38. Qövssöndürən sistem. 39. İntiqallar. 40. Avtomat açarların seçilməsi 41. YÜKSƏK GƏRGİNLİKLİ DƏYİŞƏN CƏRƏYAN AÇARLARI.Təyinatı, əsas parametrləri. Açarlara qoyulan tələblər. 42. Çənli yağ açarları. Az yağlı yağ açarları. 43. Yağsız açarlar. Vakuum açarları. 44.Hava açarları. Elektromaqnit açarları. Eleqaz açarları. Yük açarları. 45. AYIRICILAR, ARALAYICILAR VƏ QISAQAPAYICILAR. REAKTORLAR. BOŞALDICILAR.Ümumi məlumatlar Ayırıcıların və onların intiqallarının konstruksiyası 46. Aralayıcılar və qısaqapayıcılar Təyinatı və iş prinsipi 47. Qısaqapayıcıların və aralayıcıların konstruksiyası 48. Reaktor haqqında ümumi məlumat Reaktorların konstruksiyası 49. Boşaldıcılar haqqında ümumi məlumatlar Boru boşaldıcıları. Ventil boşaldıcıları 50. CƏRƏYAN VƏ GƏRGİNLİK TRANSFORMATORLARI. Cərəyan transformatorları haqqında ümumi məlumat 51.Cərəyan transformatorplarının konstruksiyası. Gərginlik transformatorları haqqında ümumi məlumat 52. YÜKSƏK GƏRGİNLİKLİ PAYLAYICI QURĞULAR.Ümumi məlumatlar. 6-35 kV gərginlikli komplekt paylayıcı qurğular.Eleqazlı komplekt paylayıcı qurğular	Tələbələr sərbəst işləri müəllimin verdiyi qaydaya əsasən həftəlik və ya aylıq olaraq təhvil verməlidir. Gecikdirilən sərbəst işlər səbəbindən asılı olmadan təhvil alınmır.

DİQQƏT: Sərbəst mövzuların mövzularıda sual kimi imtahan biletlərinə daxil ediləcəkdir.
Dərsin işlənmə forması

1. Dərslər müəllimin izahlarından və mövzu ətrafında interaktiv (qarşılıqlı) müzakirələrdən ibarət olacaqdır.

2. Keçilən dərslərin tezisləri sonra tələbələrə verilsə də, dərslərdə qeydlər götürmək olduqca vacibdir! Çünki bu tezislər dərslərdə izah, təhlil və müzakirə edilən məsələləri bütün dolğunluğuyla əks etdirməyəcəkdir.   

3. Dərslər azərbaycan dilində keçiləcəkdir. Lakin dərsdə sualları, imtahanda cavabları və nəhayət esseləri Azərbaycan, Rus dilində  ifadə etmək olar.

4. Dərslərin mövzu ardıcıllığı iş planında göstərildiyi kimidir. 

5. Sərvbəst işlərdə azərbaycan, rus və ingilis dilində hazırlanıb təhvil verilə bilər. 

6.Seminar dərslərində mövzuya uyğun məsələlər həll ediləcəkdir: bir qisim məsələ həll üçün auditoriyaya təklif ediləcək və həllinə görə tələbələr qiymətlənəcəklər.

7. Laboratoriya dəftəri gətirməyən, laboratoriya mövzusina hazırlaşmayan və işlənmiş laboratoriya işinin hesabatını təhvil verməyən tələbə aşağı qiymət alacaqdır.

8. Laboratoriya işinin hesabatını təhvil verməyən qrup yenilaboratoriya işinə buraxılımır.
 Dərsə hazırlaşma forması

Dərslərə hazırlaşma forması aşağıdakı kimi tövsiyə olunur: 

1. Hər bir dərsdən qabaq növbəti dərsin mövzusuna uyğun oxumaq, mövzunu dərsə qədər müəyyən dərəcədə öyrənmək, əlavə .materialları dəftərə qeyd edib müəllimə göstərmək

2. Hər bir dərsdə diqqətli olmaq, diskussiyalarda aktiv iştirak etmək və qeydlər götürmək

3. Hər bir dərsdən sonra keçilmiş dərsdə danışılanları xatırlamaq, onları düşünmək və dərsdə götürülmüş qeydləri tamamlamaq lazımdır.

4. Dərslərdə ekspromt (bədahətən, meyxanavari) və assosiativ (ağla ilk gələn fikirlərlə) aktivlik göstərmək mümkün deyil. Buna görə də, hər bir dərsin mövzusuna qabaqcadan hazırlaşmaq lazımdır. Adi səviyyədə hazırcavablıq aktivlik balı sayılmayacaqdır!

5. Sualları cavablandırarkən fikrin bitkinliyinə arxayın olduqdan sonra cavab verin (əks halda özünüzü pis hiss edəcəksiniz)
QİYMƏTLƏNDİRMƏ:

Fənn üzrə krediti yığmaq üçün lazımı 100 balın toplanması aşağıdakı kimi olacaq.

50 bal – imtahana qədər

O cümlədən:

10 bal – dərsə davamiyyət

20 bal – sərbəst işlərin sayı və onlara ayrılan bal rektorluğun göstərişindən asılı olaraq dəyişə bilər

10 bal – seminar dərslərindən

10 bal isə laboratoriya işlərindən toplanılacaq ballardır. Laboratoriya olmadıqda seminar balı 20 hesab edilir.

Seminar ərzində 3 dəfə kollokvium keçiriləcəkdir (minimum 3). Kollokviumda iştirak etmədikdə jurnalda 0 (sıfır) bal qeyd olunacaqdır. Kollokviumun qiyməti jurnalda əlavə olaraq yazılır.

Laboratoriya işinə hazır gəlməyən, laboratoriya dəftəri olmayan, hasabatı hazırlamayan tələbə 2( iki) alır.

Seminar dərslərində evə verilən tapşırıqları yazmayan , dəftəri olmayan və dərsdə heş bir fəaallıq göstərməyən tələbə 2 (iki) alır.

Qalan 50 bal – imtahanda toplanılacaq.

Imtahan 2 formada ola bilər

1-İmtahan test üsulu ilə keçiriləcəkdir. Test 50 sualdan ibarət olacaqdır. Hər bir sual bir baldır. Səhv cavablardan suallar, düzgün cavabların suallarının ballarını silir.

2-İmtahan yazılı olacaq. Bilet formada 5 sual təqdim olunur yazılı cavablar yoxlanılır, hər sualın cavabı 10 ballıq sistemlə qiymətləndirilir.

İmtahan nəticələrindən narazı olan tələbələr həmin gün appelyasiya komissiyasına müraciət edə bilərlər.

Qeyd:

İmtahanda minimum 17 bal toplanılmazsa, imtahana qədər yığılan ballar nəzərə alınmayacaqdır.

İmtahan və imtahana qədər toplanan ballar cəmlənir və yekun miqdarı aşağıdakı kimi qiymətləndirilir:

A - «Əla» -91-100

B - «Çox yaxşı» -81-90

C - «Yaxşı» -71-80

D - «Kafi» -61-70

E - «Qənaətbəxş» -51-60

F - «Qeyri-kafi» -51 baldan aşağı

Imtahan sualları mövzuların plan açıqlaması və verilən sərbəst mövzulardır.

• 
  Fənn üzrə tələblər, tapşırıqlar:
  

1. 
   Tələbələr dərsə verilən tapşırıqları hər gün həm mühazirəyə, həm seminara həmdə laborator məşğələyə hazır gəlməli,
   
2. 
   Dərslərdə fəal iştirak etməli,
   
3. 
   Seminarda müstəqil həll etmək üçün verilən məsələləri həll etməli, həll etməyə cəhd göstərməli
   
4. 
   Tapşırılan laboratoriya işlərini yazmalı, nəzəri olaraq hazırlaşmalı, işin gedişini və ardıcıllığını bilməli, təyin edəcəkləri və hesablayacaqları kəmiyyətlərin dusturunu, ifadənin çıxarılışını və xətaları tapmağıı bacarmalıdırlar.
   
5. 
   Tələbələr fizika üzrə əsas və əlavə materialları bilməlildir, fikirlərini ifadə etmək üçün şifahi və yazılı nitq mədəniyyətinə malik olmalıdırlar.
   
6. 
   Tələbə verilən nəzəri məsələni həll etməyi bacarmalı, cihazların iş prinsipini izah etməli, bu və ya digər funksiyanı yerinə yetirəcək cihazın işlək modelini izah edə bilməlidir.
   
7. 
   Onlar fənnin tədrisinin sonunda fiziki nəzəriyyələr, qanunlar və qanunauyğunluqlar haqqında biliklərə malik olmalı,
   
8. 
   Qanunları ifadə edən riyazi münasibətləri, sadə təcrübə aparmağı, nəticələri hesablamağı, xətaları hesablanma metodlarını bilməlidir.
   
9. 
   Fiziki qanunları məsələ həllinə tətbiq etməyi bacarmalıdırlar.
   
10. 
    Dərsə davamiyyətə görə aldıqları qaiblar üçün referat təqdim etməlidirlər
    
11. 
    Marağa görə tələbələr əlavə iş təqdim edə bilərki, bu da onların qiymətləndirilməsində nəzərə alınacaqdır.
    
12. 
    Hər tələbə kurs müddətində 5(10) sərbəst iş yazıb təhvil verməlidir- sərbəst işin həcmi 2-3 (əlyazma ilə) kompüterdə yazılmış vərəq olmalıdır. (rektorluğun göstərişi əsasdır)
    
13. 
    Dərs müddətində mobil telefon və digər kompüter avadanlığından istənilən formada istifadə qəti qadağandır – bu formada dərsi pozmuş tələbələr dərsdən kənar edilir.
    

10. Tələbələrin fənn haqqında fikrinin öyrənilməsi: