Fikh-i ekber

Rüyada Allah'ı Görmek.

İnanç esaslarına ilâve edilen hususlardan biri de rüyada Allah'ı görmek meselesidir. Çoğunluk keyfiyetsiz, yönsüz ve şekilsiz olarak Allah'ı rüyada görmenin caiz olduğuna hükmetmişlerdir. İmam Âzam Ebû Hanîfe'nin: “Rüyada doksan dokuz kerre Allah'ı gördüm.” dediği rivayet edilmiştir. Sonra bir kere daha görmüştür. Böylece yüzü tamamlamıştır. Bunun hikâyesi çok uzundur. Bu makama sığ­maz. İmam Ahmed b. Hanbel'in de: “Rabbimi rüyada gördüm ve: Yâ rabbî, sana yaklaşanlar ne ile yaklaşır? diye sordum. “Benim ke­lâmım ile yâ Ahmed!” buyurdu. “Anlayarak mı, anlamayarak mı?” diye tekrar sordum. “Anlasa da anlamasa da” cevabını verdi.” de­diği rivayet edilmiştir. Hz. Peygamber'den de: “Rüyada rabbimi gör­düm.” dediği rivayet edilmiştir. Seleften bir çok kişiden de bu ma­kamda bu tarzda sözler nakledilmiştir. Bu rüyada görme, iyi kimse­ler için vukubulan bir nevi görmedir. Bu durum hiçbir kimsenin ken­di ihtiyarı ile olmamakla beraber bundan kimseyi yasaklamaya bir sebep yoktur.

Hz. Peygamber sallellahu aleyhi vesellem'in şöyle buyurduğu ri­vayet edilmiştir.

“Rabbimi en güzel bir surette gördüm.” Bir rivaye­te göre “Genç suretinde gördüm.”

İmam Fahreddin er-Râzî “Tesis'üt-Takdîs” adlı kitabında şöyle diyor: Peygamber aleyhisselâm'ın rabbini belli bir insan şeklinde görmesi mümkün ve caizdir. Zira rüya, hayalin tasarrufudur. Hayal tasarrufu bu misal âleminde hayal edilen suretlerden ayrı değildir.”

Bazı âlimlerimiz de şöyle demişlerdir. “Şüphesiz Allah Teâlâ'nın âhirette şekil bakımından çeşitli tecellileri vardır. Bununla bir çok müşkilât zail olur.”

Öldürülen Eceli İle Ölür.

İnanç esaslarına ilâve edilen hususlardan biri de öldürülen ki­şinin eceli ile ve takdir edilen vakitte ölüp ölmediğidir. Allah Teâlâ bu konuda şöyle buyuruyor:

“Kulların ecelleri geldiği zaman bir an ne geciktirilirler, ne de önce öldürülürler.” ⁴⁵⁶

Mutezile'nin bir kısmı, öldürülen kimselerin ecellerinin Allah ta­rafından kesilip kısaltıldığına inanmışlardır. En doğrusu “Şerh'ul-Makasıt” adlı kitapta zikredilen husustur. Şöyle ki; katil öldürülen kişinin ecelini kesmiştir. Çünkü onlara göre maktulü öldürmek ka­tilin işidir. Bu konuda, bazı taatların ömrü uzatacağı yolunda riva­yet edilen hadisleri delil olarak ileri sürmüşlerdir. Aklî delilleri de, eğer maktul eceli ile ölmüş kabul edilirse, katilin kötülenmemesi ve cezalandırılmaması, ancak diyet veya kısas cezaları ile cezalandırıl­ması gerekirdi.

Birinci delillerine karşı cevabımız şudur: Allah Teâlâ ezeli bilgi­si ile biliyordu ki eğer kulu, bu taatı işlemese ömrü kırk sene ola­caktır. Fakat onu işlediği için ömrü yetmiş sene olacaktır. Bu öm­rün artması o taatı işlemeye bağlı kılındı, Allah biliyor ki o taatı yapmazsa ömründeki o artış olmayacak. Şerh'ul-Akâid'de de böyle yazılıdır. Mûtezile'den Kâ'bi'nin kabul ettiği gibi bu durumda ecelin birkaç tane olması gerekir. Bizim mezhebimize göre ecel birdir. En doğrusu şöyle demek lâzımdır. Hadîsi Şerîfte beyan edilen ziyade ve noksandan maksat hayır ve berekettir. Yahut Levh-i Mahfuz'da yazılı olan ömre nisbetle ömür mutlaktır. Ecel, aslında Allah Teâlâ'nın bilgisinde kayıtlıdır. Allah Teâlâ bu konuya şu âyet-i kerîme ile işaret buyuruyor:

“Allah dilediği günahı siler, dilediğini bırakır. Kitabın anası onun katındadır.” ⁴⁵⁷

“O sizi bir çamurdan yaratan, sonra ölüm ecelini takdir edendir. Bir de Allah katındaki ecel vardır.” ⁴⁵⁸

Ayetiyle Allah Teâlâ'nın iki ecel takdir ettiği hatıra getirilme­melidir. Zira gerçek ecel birdir.

İkinci delillerine karşılık verilen cevap şudur: Katile azabın ve tazminatın gerekliliği yasak olan bir işi işlemesine ve sonunda Al­lah Teâlâ'nın ölümü yarattığı işi işlemesine binaendir. Allah'ın âde­ti öyledir. Zira öldürme işi kazanç bakımından katilin işidir. Fakat ölümü yaratmada katilin kazancı yoktur. Ölüm ise ölü ile kaim bir iştir, Allah Teâlâ'nın mahlûkudur; yaratmak bakımından da kazan­mak bakımından da kulun bunda bir tesiri yoktur. Şerh'ul-Akâid'de yine bu meseleden bahsedilirken taabbüdden söz edilmiştir. Taabbudün mânası kulluğu izhar etmek ve Allah'ın ilâhî emirlerine tes­lim olmaktır. Şerh'ul Akâid'de, tâabbudün ancak mâna bakımından mâkûl olmayanda olabileceği zikredilmektedir. Bizim konumuz o bapta değildir. Bu sebeple “Şerh'ul-Makasıt”da tâabbud kelimesi terk edilmiştir.

Sonra bil ki Allah Teâlâ yaratıklar için kader tayin etmiş, ecel takdir etmiştir. Allah Teâlâ bu konuda şöyle buyuruyor:

“Allah her şeyi yarattı da, ona bir kader tâyin etti.” ⁴⁵⁹

“Biz her şeyi bir kaderle yarattık.” ⁴⁶⁰ Sahîh-i Müslim'de merfu olarak İbn-i Ömer'den rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber sallellahu aleyhi vesellem şöyle buyuruyor:

“Allah Teâlâ gökleri ve yeri yaratmadan elli bin sene evvel Arş'ı şu üzerinde iken bütün yaratıkların kaderlerini tâyin etmiştir.” ⁴⁶¹ Ecel konusunda Allah Teâlâ yine şöyle buyuruyor:

“Eceli geldiği zaman elbette Allah Teâlâ hiçbir nefsi geride bırakmaz.” ⁴⁶²

“Allah'ın izni olmadıkça hiç kimseye ölüm yoktur. Ölüm, Allah katında tayin edilmiş bir yazıdır.” ⁴⁶³

Sahîh-i Müslim'de İbn-i Mes'ud'dan rivayet edildiğine göre Ümm-i Habîbe, şöyle dua etmişti:

“Allah’ım, kocam Resûlullah’ın, babam Ebû Süfyan'ın ve karde­şim Muaviye'nin ömrünü uzun et.” Bunun üzerine Hz. Peygamber sallellahu aleyhi vesellem şöyle buyurdu:

“Sen Allah'tan tayin edil­miş eceller, sayılı günler, taksim edilmiş rızıklardan sordun. Allah, zamanı gelmeden hiçbir şeyi yaratmaz, zamanı gelen hiç bir şeyi te­hir etmez. Eğer Allah'tan, seni Cehennem azabından, kabir azabın­dan korumasını isteseydin senin için daha hayırlı ve faziletli olurdu buyurdu”⁴⁶⁴

Öldürülen kişi eceli ile ölmüştür. Allah bilmiş, takdir etmiş ve hükmetmiştir ki, bu kimse hastalık sebebiyle ölecek, o kimse de öl­dürmek sebebiyle ölecektir; bu, bina enkazı altında ölecektir, öteki yaşlılık sebebiyle, beriki boğulma, diğeri yanma sebebiyle ölecektir, bir diğeri de ruhunu kabzetmek suretiyle sebepsiz olarak ölecektir; bu, zehirlenecek, o kolera hastalığına yakalanarak, öteki kederlenerek ölecektir. Allah Teâlâ hayatı da ölümü de yaratmıştır. Ve her ikisinin sebeplerini de yaratmıştır. Bu sebeple Ahmed b Hanbel kendisine uzun ömür duası yapılmasından hoşlanmaz, şöyle derdi. “Bu tamamlanmış bir iştir. Halbuki Ümm-i Habîbe radıyellahu Teâlâ anhâ hadisinden anlıyoruz ki (Her ne kadar takdir ve kazanın hükmü altında ise de) bazı işler için dua etmek meşru ve faydalıdır.