Arazi Edinimi için Rapor Formu / Portfolyo Projelerinin Sosyal Etkileri
Alt-Projenin Adı & Yeri:Gökkaya HES, Adana Şehri, Göksu Nehri.
Proje Sponsoru: Mem Enerji Elektrik Üretim Sanayi ve Ticaret A.Ş., Gökkaya HES projesinin sahibidir ve Akenerji Elektrik Üretim A.Ş'nin bir bağlı kuruluşudur.
Proje maliyeti: Gökkaya HES'nin yatırım maliyeti 52,128,000 €'dur (KDV ve faiz miktarı buna dahil değildir)
Kurulu üretim kapasitesi (Ünite sayısı X MW/ünite): Gökkaya HES rezervuar tipli 30 MW kurulu kapasiteli hidroelektrik santralidir. Her biri 15 MW'lık kapasiteye sahip 2 ünite Francis tipi türbin kullanılacaktır.
Uygulamanın önemli tarihleri :Kamu Yararı Kararı talebi 28 Eylül 2009'da yapılmış ve Kamu Yararı Kararı 29 Aralık 2009'da EPDK tarafından verilmiştir.
Genel Bilgi : Akenerji'nin (Mem'in ana şirketi) her bir proje için en öncelikli yaklaşımı mümkün olduğu her ölçüde, özellikle fiziksel veya ekonomik yer değişimi gibi sosyal etkileri önlemektir. TSKB tarafından desteklenmekte olan projenin inşası halen yapım aşamasındadır ve arazi istimlak süreci halen devam etmektedir.
Temmuz 2010 rakamlarına göre Gökkaya için, 1.003.735 m2'lik bir arazi etkilenecektir, bunun 905.957 m2'si Orman İşletme Müdürlüğü'ne 13.402 m2 'si Hazineye ve 84.376 m2'si özel mülkiyete aittir. Özel araziler 32 parsel ihtiva etmektedir ve istimlakten etkilenen toplam insan sayısı 63'tür (gayrımenkullerin hak sahiplerinin sayısıdır) ve bunlardan 38 tanesi erkek, 25 tanesi kadındır. Arazi listesine göre istimlakten etkilenecek olan beş ev bulunmaktadır. Ancak uygulama planına göre dört evin bahçelerinin bir kısmı kamulaştırılacaktır ve kamulaştırmaya bağlı olarak hiçbir yer değiştirme söz konusu olmayacaktır. Diğer taraftan bir evin tamamı uygulama planına göre kamulaştırılacaktır (tapu sicili kütüğü: ada no M36A12C4, birim no: 140, parsel no: 48) ve gayrımenkul sahipleri ve Akenerji arasındaki görüşmeler halen sürmektedir. Akenerji tüm tazminat miktarının ev sahiplerine sağlanacağına dair bir taahhütte bulunmuştur ve hiçbir ihtilaf beklenmemektedir.
Özel mülkiyet sahiplerinden kamulaştırılması planlanan arazi miktarı (Gökkaya HES için 84.376 m2'dir) diğer HES'lere kıyasla oldukça küçüktür. Durumların büyük bir çoğunluğunda arazisi alınmış olan hane halkının başka bir yerde de arazisi vardır ve aynı zamanda isterlerse kamulaştırılmış arazinin yerine aynı bölgede başka bir arazi edinmesi de söz mümkündür. Böylece arazi istimlakının ekonomik etkileri sınırlanmış kabul edilebilir.
Projenin yürütülmesi için gerekli olan taşınmaz malların kamulaştırılması için, 4628 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu'nun 15/c maddesi ve 2942 Sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun 7. Maddesine göre Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu tarafından bir kamulaştırma kararı alınmıştır. Kamulaştırma kararı, 30Eylül 2004 tarihinde 25599 no'lu Resmi Gazete'de yayınlanmış olan “Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından gerçekleştirilen Kamulaştırmalarda 2942 Sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun 27. Maddesinin Uygulaması üzerine Bakanlar Kurulu Kararı”nın yürürlüğe konmasını sağladığından, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu İlk Derece Mahkemelerinde, ekteki listede belirtilmiş olan taşınmaz malların müsaderesi ve kamulaştırma ücretlerinin belirlenmesi talebiyle derhal kamulaştırma davaları açacaktır.
Mahkeme tarafından bilirkişilerce bu davaların sonucu olarak sahada incelenmesiyle belirlenen tahmini kamulaştırma ücretleri kamulaştırılacak taşınmazların malikleri ve hisse sahiplerinin gösterilmesi yoluyla listenecekler ve ödeme için hazır olacak şekilde bankaya yatırılacaktır. İlgili kimseler, kimlik kartlarını ve veraset belgelerini veya vekaletnameyi sunarak bahsedilen banka şubelerinden kamulaştırma ücretlerini çekebilirler.
Bu kamulaştırma ücretlerinin tamamlanması için Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Değerlendirme Komisyonu da bir değerlendirme işlemi yürütecek ve mal sahiplerine ihbarlar göndermek yoluyla arazide uzlaştırma toplantıları düzenlenecektir.
Arazi istimlakının etkilerini değerlendirmek için aşağıdaki noktalar dikkate alınır; kanuni mevzuat ile uyumluluk (o bölgede var olan su kullanımını listeleyen resmi belgeler, kamulaştırma-tahsisat için kamu yayarı kararı), kamusal muhalefete ilişkin her türlü kanıt, kamulaştırma alanının miktarı, arazi kullanım türü (tarımsal, mera, ormancılık, kıraç), etkilenecek kişilerin sayısı, yatırımcı şirketin gönüllü satışa yönelik niyeti. Bundan başka fiili kamulaştırma durumu hakkında bilgi veren, proje sahibinin takip ettiği ilerleme raporu.
Kamu Bilinci, İstişareler ve İletişim :
Türkiye'deki ÇED şartlarına göre Akenerji-Mem Enerji hidroelektrik proje sahalarında etkilenen topluluklarla kamusal toplantılar düzenlemiştir. 18 Ekim 2008'de, Saimbeyli Kasabasının Himmetli Köyünde bir Kamusal Katılım Toplantısı gerçekleştirilmiştir. Davetiyeler yerel ve bölgesel gazetelerde önceden ilan edilmiştir. Kamuoyu toplantılarında, projenin sosyal ve ekonomik etkilerini içeren mevcut bilgiler halka sunulmuştur. Çevresel ilişkiler ve çevresel etkileri azaltma önlemleri sunulan teknoloji ve uygulanan mevzuatın ayrıntılı açıklamaları bu toplantılarda sunulmuştur. Toplantılardan sonra saha ziyaretleri gerçekleştirilmiştir. Malikler ve hisse sahipleri tarafından bu toplantılarda ortaya konulan, yerel işe alımların en üst seviyeye çıkartılmasına ve arazi istimlakı sürecine ilişkin daha fazla bilgi edinme talepleri ve baraj duvarlarının gelecekte yerel halkın nehri geçmesi için köprü olarak kullanılıp kullanılamayacağına, projelerden üretilen elektrikten yerel halkın faydalanıp faydalanamayacağına, baraj göletinde toplanan suların tarımsal amaçlarla kullanılıp kullanılmayacağına ilişkin talepler dahil olmak üzere tüm talepleri bu toplantılarda ortaya konulmuştur. Bu sorulara cevaben şirket mümkün olan her yerde yerli halkı işe almış (aşağı yukarı inşaatın işçi gücünün yarısı etraftaki köylerden oluşmaktadır), arazi istimlak sürecine ilişkin olaran daha fazla bilgi verilmesini sağlamış ve Kamu kurumları ile Göksu Nehri'nin üzeriden karşıya ek bir geçiş sağlanması imkanını ve suyun tarımsal amaçlarla kullanılıp kullanılmayacağını konuşacağına dair planlarını açıklamıştır.
Köy Muhtarları ve ilgililerle yapılan görüşmelerde ÇED danışma toplantılarının bugüne kadar yerel topluluk için proje bilgisinin temel kaynağı olduğu doğrulanmıştır. Resmi ÇED toplantılarına ek olarak, proje tarafından evleri veya arazileri etkilenecek olan tüm yerleşim sakinleri ile, etkilenecek gayrımenkulün etkilenme derecesini belirlemek ve tazminat miktarlarını görüşmek ve belirlemek için, bir dizi resmi olmayan toplantı yapılmıştır. Bu Gökkaya Projesi için halen devam etmekte olan bir süreçtir.
ÇED toplantılarından öte hissedarlar ile olan iletişim ve arazi istimlakı üzerinde birebir fikir alışverişleri göreceli olarak resmi olmayan bir şekilde ancak yerel halk liderleri ile görüşmelere dayalı olarak yapılmıştır ve halk-proje ilişkileri esasen projenin bu aşamasında yerel halkın geniş ölçüde çalışan işçileri oluşturmasına bağlı olarak pozitif olmuştur. Halkın endişeleri ve yardım talepleri Mem Enerji çalışanlarına yönlendirilmiştir. Halen inşa halinde olan projede müşterek bir sosyal yatırım alanı yaratılmıştır; bu alanlar yolların geliştirilmesi, yerel belediye kütüphanelerine bilgisayar bağışı, yeni köy ulaşım yollarının inşası ve buna benzer etkilerdir.
TSKB'nin incelemesi göstermektedir ki yerel topluluklar bu gelişmelere destekleyici yaklaşmaktadırlar ve bugüne kadar bu projelere ilişkin olarak inşaata hiçbir şekilde toplumun direnişi olmamıştır. Bu durum kamusal toplantıların sonuçlarından ve toplum liderleri ile bazı etkilenen taraflar ile yapılan TSKB arazi bazlı toplantılardan kaynaklanmaktadır.
Arazi İstimlakının Durumu :Devam ediyor
Sağlanan Diğer Tedbirler veya Yardımlar (nakit ödemenin ötesinde) : Halen inşaat halinde olan projede bir takım sosyal gelişimler gerçekleştirilmiştir; bunlar arasında yolların geliştirilmesi, okulların ve camilerin yenilenmesi, bölgesel belediye kütüphanelerine bilgisayar bağışında bulunulması, yeni köy ulaşım yollarının oluşturulması vs. gibi elementler bulunmaktadır. Şirket mümkün olan her yerde yerel halktan işe alımlar gerçekleştirmiştir (inşaat gücünün yaklaşık yarısı çevre köylerden elde edilmiştir).
Korunmasız İnsanların Tanımı :Proje bölgesinde yaşayan ve zarar görecek durumda(korunmasız) olan kişiler yoktur. Bu durum Köy Muhtarları ile yapılan görüşmeler yoluyla belirlenmiştir.
Şikayetlerin (Haksızlığın) Giderilmesi : GökkayaHES projemizin inşası için şimdiye kadar hiçbir haksızlık durumu oluşmamıştır. İnşaat sahasındaki insanlar ile köylüler ve köy muhtarları arasındaki ilişkiler daima pozitif seviyede tutulmaktadır.
Yerel halk genel olarak proje ile ilgili veya günlük yaşam ile ilgili herhangi bir problem olduğunda köy muhtarlarına şikayette bulunurlar ve köy muhtarları bu şikayetlere ilişkin olarak gerekli faaliyetleri gerçekleştirir. Diğer bir deyişle köy muhtarları haksızlıkların ve şikayetlerin kaydında anahtar kişidir ve bu kişi problemleri çözmek için gerekli adımları atar.
Köy Muhtarları ve ilgililerle yapılan görüşmelerde ÇED danışma toplantılarının bugüne kadar yerel topluluk için proje bilgisinin temel kaynağı olduğu doğrulanmıştır. Resmi ÇED toplantılarına ek olarak, proje tarafından evleri veya arazileri etkilenecek olan tüm yerleşim sakinleri ile, etkilenecek gayrımenkulün etkilenme derecesini belirlemek ve tazminat miktarlarını görüşmek ve belirlemek için, bir dizi resmi olmayan toplantı yapılmıştır. ÇED toplantılarının ötesinde parsel sahiplerine taahhütler ve arazi istimlakına ilişkin birebir görüşmeler bugüne kadar göreceli olarak gayrıresmi bir şekilde gerçekleştirilmiş, ancak köy muhtarlarıyla yapılan görüşmelere dayanarak, proje gelişiminin bu aşamasında yerel halkın esasen iş sahibi yapılmasına bağlı olarak, halk-proje ilişkilerinin pozitif olduğu görülmüştür.
