GöNÜlden esiNTİler bir hiKÂye biRÇok yorum (5) doğdular, yaşadilar, ÖLDÜRDÜler

*************

Efendim selâm ve saygı ile,

Doğdular, yaşadılar, öldürdüler, öldüler.

Hikâyenin anlamını kavrayabilmek için, cüzlerden külle doğru gitmeyi deneyeceğim.

Padişahın bu çalışmayı yaptırmasındaki amaç kendinden sonrakilere yaptıklarını aktarmak istemesidir. Bu çalışma ile dünya hayatını değer-lendirmek istemektedir. Bir nevi kendi kendini hesaba çekmek için bu tip bir çalışmayı görmek istemiştir.

Hikâyedeki bir diğer önemli unsur, padişahın yaşı ilerledikçe, ölüme yaklaştıkça tavrındaki değişikliktir. Bu tavır değişikliği şu şekilde değer-lendirilebilir: Zaman ilerledikçe, padişah için yapıp ettikleri hep teferruat olarak görülmektedir. Ölüme yaklaştıkça, padişah yapıp ettiklerini bir nevî elemeye tâbi tutmaktadır. Bu eleme gittikçe sertleşmekte, yazılan kitabın hacmi küçülmektedir. En son gelinen noktada 4 kelime vardır.

Padişahın "şimdi olmuş" dediği hâli ile hayatının özeti 4 kelimeden oluşmaktadır. Bu 4 kelimden üç tanesi yaşayan tüm canlılar için ortak kaderdir. Doğmak, yaşamak ve ölmek eylemleri olmadan zâten insan var olamaz, sorumlu olamaz, sorumlu tutulamaz, sorumluluk hissetmez. Bu üç eylem içerisinde "yaşadılar" kısmı canlılar arasında fark yaratma potansiyeline sahiptir, diyebiliriz. Fakat burada padişahın nasıl yaşadığına dair herhangi bir detaya ihtiyaç duymaması "yaşama eylemini" aynılaştırır. Nasıl yaşadığının bir önemi yokmuş sonucu çıka-bilir. O yüzden bu üç kelimede bir sır saklanmaması muhtemeldir.

"Öldürdüler" kelimesi sır için bir bâb olabilir. Zâhir mânâda padişah için düşünürsek, yaptığı savaşların ceddine intikalini isteyen biri olarak, öldürülenler düşmanları olabilir. Bâtın mânâ için cihadın en büyüğü, savaşın en çetini nefs ile olan olduğuna göre, öldürülen "nefs" olarak algılanabilir. Nefsin öldürülmesi onun yok olması mânâsında kullanılma-maktadır. Nefsin aslına döndürülmesi, emmârelikten kurtulması mânâ-sındadır.

Asıl mevzû nefs ile mücadeledir. İnsan öldükten sonra geriye kalan ve anlamı olan tek değer nefs ile olan ilişkinin durumudur. Bundan gayrı insana ait bir değer söz konusu değildir. “Bir insanın hayatında bir ömür boyunca yaşanan onca şey aslında bir tefferuattan ibarettir,” demek biraz yanlış olabilir. “Nasıl yaşandığının önemi, insan-nefs ilişkisine yaptığı etki miktarıncadır,” demek daha yerinde olur.