Günah lüğət elmində

4. DÖZÜLMƏZ XÜSUSİYYƏTLƏR

Təbiidir ki, hələ də canlarında nadanlıq qanı qalan və camatı çürümüş nadanlıq təfəkkürləri ilə qruplaşdıran Əlinin (ə) müasirləri üçün o həzrət kimi fərdi hökuməti qəbul etmək asan deyil, başqasını hökumətə seçməyi – bütün xüsusiyyətələrə malik olsa da belə – sevmirdilər. O həzrətin həyat yoldaşı Fatimeyi-Zəhra (ə.s) bu məsələ barədə buyurmuşdur:

“Əbul-Həsənin (Əli (ə)) nə eybi vardı?! Nə üçün ona irad tutdular?! Allaha and olsun! Onun iradı (müşriklərin bədəninə endirdiyi) iti qılıncı, (düşmənlərə qarşı) yenilməz zərbələri və Allah yolunda şiddətli qəzəbi idi.”³

İmam Əli (ə) heç bir kəsə və heç bir şeyə görə haqqı unutmadı. Camaat onun ədalətindən və zülmkarlara qarşı qəzəbindən o qədər qorxurdular ki, Peyğəmbəri-Əkrəm (s)-ə qarşı belə deyildilər. Şübhəsiz, Əli (ə) bütün bu dərsləri Peyğəmbər (s)-dən öyrənmişdi. Lakin Peyğəmbər (s)-lə müasir olan camaatın əksəriyyətinin təsəvvürü bu idi ki, o həzrət dinini yaymaq və müxalifləri cəlb etmək üçün qisas almaq, və sərtliklə müqayisədə mülayimliyə daha çox üstünlük verirdi.

Bundan əlavə, Rəsuli-Əkrəm (s) özü qanun verirdi və əgər bir hökmü ləğv etsəydi, yaxud qərar çıxarsaydı və ya bir şeyi əmr, yaxud onu qadağan etsəydi, bütünlükdə Allah tərəfindən tam ixtiyara malik idi. Halbuki onun vəsi və canişinini vilayəti çərçivəsində özünü Peyğəmbər (s) kimi qanunverən yox, əksinə o həzrətin qanunlarının icraçısı bilirdi.

Bu məsələləri nəzərdə saxlamaqla məlum olur ki, Əli ibn Əbi Talib (ə)-ın hakimiyyətinə mövcud şərait olmaması o həzrəti səbir və dözümə vadar edirdi. Onun müasirlərinin keçmiş hadisələr və zülmlərlə bağlı acı xatirələri olsa da, incəliklərdə belə diqqətli olan ədalətli bir fərdin hökumət başında əyləşməsinə elə də rəğbət göstərmirdilər. Tarix göstərdi ki, onlar Əli (ə)-ın ədalətini qəbul etmək üçün, gərək çox illər zülmün tə`mini dadaydılar. Həzrət 25- ildən sonra xilafətə çatdıqda, elə bu dəstədən olan bir neçə nəfərin hiylələri, vəzifə və məqam düşkünlüyu və dünyapərəstliyi Əli ibn Əbi Talib (ə)-ın hakimiyyətinin bərqərar edilməsi ilə bağlı Peyğəmbər (s)-in arzusunun gerçəkləşməsini çoxlu problemlərlə üzləşdirdi.

Birinci və ikinci xəlifənin hakimiyyət dövrü qurtardıqdan sonra da müəyyən səbəblər üzündən Əli ibn Əbi Talib (ə)-ın xilafəti üçün şərait hələ də mövcud deyildi. O həzrətin bu zaman 46 yaşı vardı. Bu dəfə isə artıq onun cavanlığının bəhanə gətirilməsinə yer qalmamışdı. Ona qarşı irqi təəssüb və qəbilələr ədavəti müəyyən qədər azalmış, şəxsiyyəti daha yaxşı tanınmışdı.¹ Əlidən (s) himayə və tərəfdarlıq ehtimalı keçmişlə müqayisədə güclü idi. Bununla belə, ikinci xəlifənin xilafəti şuraya tapşırmaqla əlaqədar siyasəti o həzrətin qalma-qalsız qəti, hakimiyyəti üçün bütün yolları bağladı: Osman ümumxalqın azacıq belə, müqaviməti olmadan xilafət kürsüsündə əyləşdi!

Bunun səbəbi camaatı şuranın hökmünü qəbul etməyə məcbur edən ikinci xəlifənin öz yerinə canişin tə`yin etməkdəki üslubundan əlavə, Əli (ə) ilə Osmanın ruhiyyələrinin müqayisəsi idi. Osman yaşının çoxluğundan (68 yaş) əlavə, İlahi hökümlərdə laqeydlik, iradəsində süst və zəif, rahatlıq və qohumpərəstlik, tərəfdarlarına qarşı səxavətlilik kimi xüsusiyyətlərlə tanınırdı. O zaman müsəlmanlar ikinci xəlifənin sərtlik və ciddi qanunçuluğundan artıq təngə gəlmiş, yeni açılmış iqlimlərin sərvətindən və bol təravətli ne`mətlərindən bəhrələnmək arzusunda idilər. Əgər bir tərəfdən Əli ibn Əbi Talibin (ə) bə`zi tərəfdarları ona hücum edirdilərsə, digər tərəfdən Bəni-Üməyyə tayfası xilafət libasını özlərindən olan bir nəfərə geyindirmək üçün çalışırdılar. Həmin şəxs isə xilafət şurasının üzvü və Əlinin (ə) rəqibi Osmandan başqası deyildi.

Əgər müsəlmanların üçüncü xəlifəsi də həyatını təbii ölümlə dəyişsəydi və Mədinənin siyasi durumu adi vəziyyətdə olsaydı, dövrün hakim dairəsində nüfuzu olan mal-dövlət, vəzifə və məqam düşkünləri hələ də Əli ibn Əbi Talib (ə)-ın hakimiyyətinə razılıq verməzdilər. Əgər başqa bir şura təşkil olunsaydı belə, yenə həzrətin xilafətinin əleyhinə əlbir olacaqdılar. Bəlkə də iş şuraya çəkilməyəcək, Bəni-Üməyyənin nüfuzlu şəxsiyyətləri Osmanı öz bəyəndikləri şəxsi seçməyə məcbur edəcəkdilər. Necə ki, birinci xəlifə, Ömər ibn Xəttabı öz yerinə tə`yin etdi və xilafəti şuraya tapşırmadı.

Osmandan sonrakı zamanlara gəldikdə isə, əgər xalq hərəkatı və insani qüvvələr olmasaydı, (Əli (ə)-ın özünü xilafətə əsla namizəd etmədiyinə diqqət yetirməklə yanaşı) Təlhə, Zübeyr, Əmr ibn As və Müaviyə kimilər Əli (ə)-ın ədalətindən, habelə Osmanın vaxtında müsəlmanların beytül-malından özlərinə götürdükləri mal-dövlət və əmlakın geri qaytaracağından qorxduqları üçün o həzrətin xilafətə çatmasına mane olacaqdılar.

Bunlardan əlavə, hökumət işçiləri arasında böyük nüfuza malik olan imam Əli (ə)-ın ağır düşməni və Əbu Bəkrin qızı Ayişə ölməyə o həzrətin dövründə yaşamağa üstünlük verirdi. Bu vəziyyətlə Əli ibn Əbi Talibin (ə) xilafət və hakimiyyəti üçün heç bir zəmin yox idi.¹