Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

Hagop Nalyan

Vağarşag Seropyan koleksiyonu

NALYAN, HAGOP

(l 706, Divriği -19 Temmuz 1764, İstanbul) Türkiye Ermenileri 50. patriği.

1720'lerin başında İstanbul'a gelerek, 1719'da Patrik IX. Hovhannes Golod(-+) tarafından tesis olunan Üsküdar'daki Ruhban Mektebi'nde okudu. 1728'de rahip, 1729'da ise episkopos takdis edildi. 15 Şubat 174l'de İstanbul patriği atandı ve 26 Mart 1749'a kadar bu makamda kaldı. 13 Nisan 1749'da Kudüs patriği seçildi. Haziran 1752 sonlarına kadar görevini sürdürdü. O günlerde, başbezirgân Yağup Hovannesyan (1672-1752) ile birlikte İstanbul'a dönerek, ikinci defa patrik oldu. 13 Mayıs 1764'te, hastalığından dolayı istifa etti. Ölümünde Pangaltı Ermeni Mezar-lığı'na gömüldü. Burası 1940'ta istimlak edilince, kabir taşı Şişli Ermeni Mezarlı-ğı'na nakledilmiştir.

Patrik Nalyan, 9'u basılı ve 14'ü yazma 23 eser bırakmıştır. Bunların büyük kısmı dini mahiyettedir. Başlıca eseri, 1745-1748 arasında basılan Megnutyun Nareki (Narek Dua Kitabının Tefsiri) adlı kitabıdır ki, içinde Ayasofya isminin menşei hakkında bir bahis de mevcuttur. Bazı Anadolu şehirlerinin tarihi ve coğrafyası hakkında dahi bilgiler veren ve 1758'de basılan Kantza-ran Dzanutzmantz (İlanlar Hazinesi) adlı eseri de önemlidir. 1757, 1787, 1820, 1844 ve 1859 yıllarında beş defa basılan, Zen Hokevor (Ruhanî Silah) adlı kitabının ikinci kısmı, Ermeni harfli Türkçe Kate-

sizm'dir. Üçüncü kısmı ise, Türkçe ruhani ve ahlaki şiirler ve hikâyeler ihtiva etmektedir. Kâtip Çelebi'nin Cihannüma 'sini kısmen Ermeniceye çevirmişse de ba-sılmamıştır.

Nalyan, "Nihadî" mahlasıyla Türkçe dindışı şiirler de yazmıştır. Ermeni harfli Türkçe cönklerde, muhtelif türdeki şiirlerine ve birkaç destanına tesadüf edilmiştir. Patrik Nalyan, III. Osman (hd 1754-1757) ve III. Mustafa (hd 1757-1774) nezdinde itibar görmüş ve Sadrazam Koca Ragıb Pa-şa'nın da şahsi dostu olmuştur. Bibi. H. Asadur, "Gosdantnubolso Hayerı yev irentz Badriarknerr' (istanbul Ermenileri ve Patrikleri), Yedikule Ermeni Hastahanesi Salnamesi, 1901, s. 138-139, 141-149; H. Mırmır-yan, IsdverkHin Temkeru (Eski Simalar Gölgeleri), İst., 1907-1908, s. 19-24; P. M. Ormanyan, Azkabadum(Milli Tarih), II, ist., 1914, s. 2954, 3034, 3037-3041; E. M. Ağvnuni, Miaparkyev Aytzeluk Hay Yerusağemi (Ermeni Kudüs'ün Dini Mensupları ve Ziyaretçileri), Kudüs, 1929, s. 323-325; Y. Alyanakyan, "Nalyan Hagop Badriarki Kankadı" (Nalyan Hagop Patriğin Şi-kâyeti),Jamanak, 14 Şubat 1942; B. Zartaryan, "Hagop Nalyan", ae, 25-28 Ekim 1944; K. Pa-mukciyan, HagopBadriarkNalyan, ist., 1981. KEVORK PAMUKCİYAN

NAMAZGAHLAR

Açık havada namaz kılmak amacıyla yapılmış ibadet yerleri.

Namazgahlar şehirlerde ve yakın çevredeki mesire yerlerinde daha çok yaz mevsiminde hizmet vermek amacıyla kurulmuşlardır. Buralarda cuma ve bayram namazları ile ramazanda teravih namazları kılınırdı. Şehir dışındaki namazgahlar ise yolculuk sırasında ibadet ve dinlenme ihtiyacını gidermek amacıyla menzil yerlerinde inşa edilmişlerdir. Namazgahlarda abdest almak için bir çeşme ya da kuyu, kıble yönünü gösteren ve aynı zamanda namaz kılanla önünden geçen arasında bir tür perde vazifesi gören mihrap taşı ve ibadet edenlerin rahatım sağlamak için gölge veren çınar ya da çitlenbik gibi ağaçlar bulunurdu. Zemini çimen veya toprak olabileceği gibi taş döşeli olanları da vardı. Bazı namazgahlarda mihrap taşının diğer yüzü çeşme şeklinde düzenlenmiştir. Min-berli namazgahlar da görülmüştür. Na-