Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

NALLI MESCİT

Eminönü İlçesi'nde, Cağaloğlu'nda, İstanbul Valiliği yakınında, Ankara Caddesi kenarında bulunmaktadır. İmam Ali Mescidi veya Babıâli Mescidi adları ile de anılan bu yapı, diğerlerinden daha meşhur olan "Naili Mescit" adım, minare kaidesinde olduğu bilinen ve bugün mevcut olmayan 3-4 tane nal şeklinden almıştır.

Hadîka'da banisinin nime'l-ceyşten ve Akşemseddin'in akrabasından olan İmam Ali Efendi olduğu yazılıdır. II. Mehmed (Fatih) döneminde (1451-1481) inşa edildiği, Sadrazam Mahmud Paşa vakfına bağlı olduğu kaydedilmiş ise de, Ayverdi, Mahmud Paşa vakfiyesinde bu caminin adının bulunmadığını belirtir. Fatih dönemi yapısının orijinal olarak günümüze ulaşmadığı, içinin ve dışının büyük değişikliklere uğradığı görülmektedir. İki ayrı kapısının üzerinde bulunan 1283/1866 ve 1320/1902 tarihli kitabeler bu yıllardaki tadilatlara işaret etmektedir ki, sözünü ettiğimiz değişikliklerin büyük bir kısmının bu tadilatlarda gerçekleşmiş olması gere-

Yüzyıl başından bir kartpostalda Naili Mescit ve çevresi.

lETTV Arşivi

kir. Ayrıca yapı 1968 ve 1993'te Vakıflar Genel Müdürlüğü'nce onarılmıştır.

Fatih dönemi yapısının tek kubbeli, kare planlı ve bir son cemaat yeri bulunan basit mimarili bir yapı olduğu söylenebilir. 19. yy'ın sonlarındaki tadilatta harim kısmının kuzeydeki bir parçası duvarla kesilerek son cemaat yeri haline getirilmiş olmalıdır. Binanın tamamı içten 8,50x8,50 m boyutlarında ve kare planlıdır. Bu mekânın üzerim örten kubbe 0,95 m kalınlığındaki duvarlar üzerine oturmakta olup, daireden kareye geçişlerin Türk üçgenleri vasıtasıyla gerçekleştirildiği görülür.

İnce uzun formlu basit bir niş halindeki mihrabın iki yanında yivli sütunçe-ler yer almakta, mihrap kavsarasında baklava dilimli mukarnas alçı süsleme görülmektedir. Yine mukarnaslı iki sıra bordü-rün üzerinde girift rumî ve palmetlerden oluşan, üzeri altın yaldızla boyalı bir alınlık, mihrabı taçlamaktadır. Ahşap minberi ve vaaz kürsüsü beyaz boya üzerine altın yaldızlı kabartma bitkisel motiflerle bezeli olup, minber külahı, ucu sivriltilmiş soğan kubbesi ile yapıdaki Türk mimarisine yabancı Doğu tarzı öğelerden birini oluşturur. 12 basamaklı ve ahşap korku-luklu bir merdiven hünkâr mahfiline çıkar.

Yapının içi çok sayıda pencere ile aydınlanmaktadır. Altta dört büyük pencere, mahfil hizasında sekiz pencere ve kasnakta dört ufak pencere bulunmaktadır. Orta sırada yer alan pencerelerde çok renkli vitraylar kullanılmış, aynı sıradaki pencerelerden kuzey duvarındaki iki ve doğu duvarındaki mahfile yakın olan pencere örülerek kapatılmıştır. Binanın içindeki kalem işi süslemelerde siyah, beyaz, sarı ve kiremit renginin hâkim olduğu na-türel bezemeli kompozisyonlar görülmektedir.

Mescidin üç kapısı bulunmaktadır. Ana kapı yapının kuzey cephesinde yer almakta, altı kollu yıldızdan gelişen geometrik geçmelere sahip ajurlu bir korkuluğu olan ve beş basamaklı bir merdivenin ulaştığı

Kütüphanesi'nin arka kısmındadır. Naili Mescit bugün ibadete açık durumdadır, fakat kadrosunda din görevlisi bulunmamaktadır.

Bibi. Ayvansarayî, Hadîka, I, 213; Ayverdi, Fatih in, 475-476; Öz, İstanbul Camileri, I, 109: Eminönü Camileri, 148-149.

ENİS KARAKAYA