Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

PERTUSI, AGOSTEVO

(19 Nisan 1918, Piacezenza - 25 Ocak 1979, Venedik) italyan Bizantolog.

Milano Üniversitesi'ni bitirdikten sonra akademik çalışmalarına başladı. Çok parlak bir kariyer yapan Pertusi, ülkesinin ve dünyanın bellibaşlı ilmi müesseselerinde görevler aldı. Bunlar arasında en mühimi, Venedik şehrinde faaliyet gösteren Giorgio Cini Vakfı içindeki Venedik ve Doğu Enstitüsü'dür. Pertusi burada Türk-îslam muhiti ile asırlar boyu en yakın ilişki içinde bulunan Venedik'in, istanbul'la ilişkisi üzerinde mühim çalışmalar yaptı. Kaynaklar üzerinde titizlikle duran Pertusi Türkolog olmamasına ve hiçbir Doğu dili ile ilişkisi bulunmamasına rağmen, son dönem Bizans tarihinin Türk kaynakları ile karşılaştırılmadan incelenmesinin mümkün olmadığını fark ettiği için büyük çapta Avrupa dillerine tercüme edilmiş Türk kaynaklarına eğilmesi yanında, haberi olup da Batı dillerine çevrilmemiş mühim kayıtları Italyancaya tercüme ettirtip tahlilini gerçekleştirdi.

Pertusi'nin istanbul'la ilgili eserlerinin başında istanbul'un fethinin kaynakları gelir. La Caduta di Costanttnopoli. Le tes-timonianze dei contemporanei, La Cadu-

ta di Costantinopoli. L'eco nel mondobaşlıklı bu eserin birinci cildinde Pertusi, "Çağdaşlarının Tanıklığı", ikinci cildinde "Dünyada Yankısı" alt başlığını kullanarak, istanbul'un Türkler tarafından fethinin ehemmiyetini, tarafsız bir Batılı ilim adamı olarak incelemiştir. Çok uzun olan giriş kısmında fetih olayının ana kaynaklarına inmiş ve 1448-28 Aralık 1453 arası olayların bir zaman dizisini vermiştir (s. LK-XQ). Ele aldığı eserlerin asli metnini, İtalyanca olmayanlarının da kendi diline tercümelerini almış ve geniş notlarla her biri üzerinde durmuştur. Birinci ciltte tahlili yapılan yazarlar Nicolo Barbaro, An-gelo Giovanni Lomellino, Kievli İsidoro, Sakızlı Leonardo, Jacobo Tedaldi, Giaco-mo Campora, Ubeıtino Pusculo, Giorgio Sphrantzes, Şamile, Tommaso Eparchos ve Gissue Diplovatatezes, Gennadios Scolario, Ostrovica'lı Costantino, Nesto-re Iskinder, Akşemseddin, Tursun Beg ve Ibn Kemal'dir. İkinci ciltte geçen yazarlar arasında tarihçiler, edebiyatçılar, din adamları bulunmaktadır. Türk kaynakları arasında Kıvamı, Neşrî, Tacizade Cafer Çelebi ve Hoca Sadeddin Efendi'yi görmekteyiz. Böyle zengin bir kaynak yayınına rağmen gene de ulaşamadığı kaynakların da bulunduğunu itiraf eden Pertusi çalışmalarına devam etti ve tamamlayıcı bir cilt hazırladı. Hayatında göremediği bu eser sonradan şu başlık altında ilim âlemine sunuldu: Testi inediti vepoco sutta ca-duta di Costantinopoli (Bologna, 1983, XX+383 s.). Kısa fakat anlamlı metinler sayesinde fetih hareketinin bilhassa Batı dünyasında nasıl bir tepki yarattığını Pertusi bu eserleriyle ortaya çıkardı.

Pertusi fetih efsanesi üstüne as. Fine di Bisanzio e fine del mondo. Signifjicato e ruolo storico delle profezie sutta caduta di Costanttnopoli in Oriente e in Occiden-te(Roma, 1988, XX+280 s.) adlı bir kitap yazmıştır. Eser "Bizans'ın Sonu ve Dünyanın Sonu. istanbul'un Fethinin Doğu'da ve Batı'da Yaygın Kehânetlerinin Tarihi Mana ve Ehemmiyeti" diye uzun bir başlık taşımakta ve Bizans'ın büyük rakibi ile olan mücadelesini incelemektedir, islam dünyasındaki fetih kavramı üzerine Batı dillerindeki çeviri, araştırma ve incelemeleri büyük bir vukufla tahlil eden Pertusi, iki âlemin birbiriyle olan ilişkilerindeki kültürel boyutu da böylece ortaya koydu.

istanbul'un fethi ve fetih efsanesini bir arada şu eserinde inceledi: "Ripecussioni della caduta di Costantinopoli: un esempio di interrelazioni culturali nel secolo XV tra il sud-est europeo, il mondo mediterraneo e quello pontioco", 3e Congres International d'Etudes du sud-est europeen (Bükreş, 1974).

Bibi. M. H. Şakiroğlu, "Prof. Agostino Pertusi, 1918-1979", TAD, S. 25 (1981-1982), s. 225-232; C. F. di Sarzana, "Bibliografia", Bisanzio e l'Italia. Raccolta distudi in mimoria di Agostino Pertusi, Milano, 1982, s. 403-420; A. Ca-rile, "Ricordo di Agostino Pertusi", Atti del Convegno su La misticafemminile del Trecen-to, Todi, 1983, s. 13-45.

MAHMUT H. ŞAKİROĞLU