Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

SENDİKALAR

526

527

SEPETÇİLER KASRI

%Uflcîî genel

DİSK Genel Başkanı Kemal Türkler, Keramik-İş Sendikası'mn genel kurulunda, 1974. Cumhuriyet Gazetesi Arşivi

Eylül sonrasında gözaltına alman ve sayıları onu geçmeyen MİSK yöneticisi daha önce salınmıştı. 12 Eylül 1980 gecesi DiSK genel başkanı başta olmak üzere İstanbul'da gözaltına alman, daha sonra Sıkıyönetim Komutanlığı'nın çağrısına uyarak yetkililere teslim olan DİSK yöneticilerinin bir kısmı 27 Aralık 1980'de tutuklandı. Ocak 1981 sonunda tutuklu DİSK'li sayısı 200 dolayındaydı.

12 Eylül 1980 sonrasında İstanbul sıkıyönetim mahkemelerinde 12 bağımsız sendika ile Türk-İş üyesi bir sendikanın İstanbul şubesinin toplam 395 sendika yöneticisi yargılandı. Bağımsız Bank-İş Sendikası kapatıldı ve 4 yöneticisi hapis cezasına çarptırıldı.

12 Eylül sonrasında sendika özgürlüğü ve sosyal haklar, 1982 Anayasası ve 7 Mayıs 1983'te yürürlüğe giren 2821 sayılı Sendikalar Kanunu, 2822 sayılı Toplu îş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunu ile yeniden düzenlendi. Bu düzenlemelerde, 1947 Sendikalar Kanunu ile 1970 tarihli 1317 sayılı yasanın Anayasa Mahkeme-si'nce iptal edilen maddeleri temel alındı.

Yeni önlemler ile bir baskı grubu olarak sendikalar ILO ilkelerine aykırı biçimde ekonomik, demokratik ve siyasal karar alma süreçlerinin dışına itildi. Sınıf ve kitle sendikacılığım, yani DİSK türü bir sendikacılığı önleyeceği düşünülen önlemler getirildi.

1980 sonrası sendikal düzenlemelerde sendika özgürlüğü ve sosyal haklar oldukça sınırlıdır.

1946'da, 1971'de olduğu gibi, 12 Eylül 1980 sonrasında da, baskı ve haksız uygulamalar, mahkemeler, tutuklamalar, davalarla sindirilen işçi sınıfı önemli bir tepki gösteremedi.

Yeni yasaların ilk uygulamaları ile birlikte sendikal harekette yavaş yavaş kıpırdanmalar başladı. Türk-İş yöneticileri biraz da Türk-İş bünyesine katılmak zorunda bı-

rakılan DİSK üyelerinin baskısıyla 1984'ten sonra bir dizi eylem kararı almak zorunda kaldı.

Türk-İş 3 Haziran 1984'te İstanbul'da Açıkhava Tiyatrosu'nda bir toplantı yaptı. "DİSK'e özgürlük" sloganlarının atıldığı bu toplantıda Türk-İş yöneticileri zorlukla konuşabildi.

1984 sonrasında İstanbul'da işçiler çeşitli işyerlerinde yemek boykotu, bazı sosyal ödemeleri reddetme protestosu, açlık grevi gibi eylemler ile sendika özgürlüğüne yönelik yasadışı tavır alışları protesto ettiler.

1984 sonrasında sendikalı işçilerin sendikal hareketteki en önemli sorunları grev hakkını yaşama geçirmek oldu.

12 Eylül sonrasının ilk grevi iki tersanede 2 Ekim 1984'te başladı. 1984'te 4 grev gerçekleşmiş iken bu rakam 1988'de 256'ya yükseldi. 1991'deki en önemli olay DİSK hakkında beraat kararı verilmesiyle birlikte konfederasyonun yeniden faaliyete geçmesiydi. Bu durum sendikal yaşama canlılık getirdi ve 1993'ü izleyen yıllarda Türk-İş, Hak-İş ve DİSK arasında ortak çalışmalar yapıldı. Son olarak l Mayıs 1994, İstanbul'da her üç konfederasyonun ortak katılımıyla kutlandı.

Çalışma Bakanlığı'mn, gerçek durumu yansıtmamakla birlikte bir fikir verebilecek Ocak 1994 İstatistiklerine göre, 3 konfederasyonun ve bağımsız sendikaların 1994 başındaki durumu şöyledir: 33 bağımsız sendika (toplam 138.470 üye), Hak-İş (7 üye sendika, toplam 278.751 işçi); DİSK (27 üye sendika, toplam 330.179 işçi); Türk-İş (32 üye sendika, toplam 1.862.090

işçi).

1994 itibariyle, merkezi İstanbul'da bulunan işçi sendikaları şunlardır: Türk-İş üyesi Petrol-İş, Tekgıda-İş, Deri-İş, BASİ-SEN, Kristal-İş, Dok Gemi-İş, TÜMTİS, Türkiye Denizciler Sendikası, Hava-İş, TOLE-YİS, TGS, Türkiye Belediye-İş; DİSK üye-

si ASİS, Aster-İş, Basm-İş, BANKSEN, Birleşik Metal-İş, Deri-İş, Devrimci Sağlık-İş, Devrimci Yapı-İş, Gıda-İş, Hürcam-İş, Ke-ramik-îş, Lastik-İş, Limter-İş, Nakliyat-İş, SİNESEN, Tekstil, Tümka-İş.