İ Ç İ ndek I l e r cilt I ab müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Türkiye Ulusal Programı
Yüklə 7,49 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 4.13.14.Fiyatlar
4.13.13.İzleme ve Kaynaklar
Topluluk bütçesine GSMH'ye bağlı katkının hesaplanmasına ilişkin ilgili mevzuatın ülkemizde uygulanması ve ESA-95'e tamamen uyum sağlanmasından sonra bu konuda bir sorun kalmayacağı düşünülmektedir.
İlgili AB müktesebatı listesi Cilt II’de verilmektedir. Ancak, bu mevzuat listesinden aşağıda maddeleri belirtilen yasal düzenlemeler, sorumlu kuruluşların görüşleri doğrultusunda değerlendirmeye alınmamıştır:
Devlet İstatistik Enstitüsü ve ilgili kuruluşlar
Söz konusu AB mevzuatının üstlenilerek uygulanmasıdır. Avrupa Birliğinin Avrupa Hesaplar Sistemi (ESA-95) ile ilgili mevzuatına orta vadede tamamen uyum sağlanması ve izleme ve kaynaklar konusundaki çalışmaların 2004 yılında bitirilmesi hedeflenmektedir.
Yıllık Ekonomik Hesaplar bölümündeki değerlendirmeler geçerlidir.
Değişikliklerin orta vadede gerçekleştirilmesi öngörülmektedir.
Eğitim, makine teçhizat, tüketim malzemeleri için finansman sağlanması gereklidir. 4.13.14.Fiyatlar
Fiyatlar, toptan ve perakende fiyat istatistikleri olarak tutulmakta, derlenen bu fiyatlarla Toptan Eşya Fiyat İndeksi ve Tüketici Fiyat İndeksi hesaplanmaktadır. Halen 1994 temel yıllı olarak hesaplanan her iki indeksin, 2001 temel yıllı olarak yenilenmesi konusunda çalışmalar başlatılmıştır. Tüketici Fiyat İndeksi, sabit sepet ve temel yıllı Laspeyres formülü ile on ana gruplu COICOP sınıflamasına göre Türkiye geneli, yedi coğrafi bölge ve on dokuz bağımsız il için hesaplanmaktadır. İndeksin temel kaynağı, 1994 yılında bir yıl süre ile yapılan Hanehalkı Gelir ve Tüketim Harcaması Anketidir. Anketten elde edilen sonuçlar ışığında indekste kapsanacak mal ve hizmetlerle, temel yıl fiyatları ve ağırlık sistemi oluşturulmuştur. İndeks sepetinde toplam tüketim harcamasında önemli paya sahip ve fiyatları izlenebilir nitelikte olan 410 madde kapsanmıştır. Ağırlık sisteminde bazı gıda ürünleri (et, yaş meyve ve sebzeler gibi) ile giyim grubu her ay farklı ağırlıklar ile temsil edilirken, diğer mal ve hizmetler sabit ağırlıklarla temsil edilmiştir. İndeksin temel bileşeni bazı maddeler için madde çeşidinden başlarken, diğerlerinde maddeden başlamaktadır. Fiyatlar her ayın 10’uncu gününü ve 20’nci gününü içine alan haftalarda olmak üzere iki kez, kiralarda bir kez derlenmektedir. Yalnız pazar fiyatları olan yaş sebze ve meyveler için her hafta pazar fiyatları da derlenmektedir. Fiyatlar 6390 birimden (işyeri ve konut) derlenmektedir. Hesaplanan indeks rakamları bir sonraki ayın 3’üncü günü saat 16:30’da kamuoyuna duyurulmakta olup daha sonra herhangi bir düzeltme yapılamamaktadır. Toptan Eşya Fiyat İndeksi de sabit sepet ve temel yıllı Laspeyres formülü ve ISIC Rev. 3 sınıflamasına göre Toplam, Devlet ve Özel Sektör ayrımında hesaplanmaktadır. Toptan Eşya Fiyat İndeksinin temeli, Gayri Safi Milli Hasıla içinde aşağıda yer alan iktisadi faaliyet kollarından oluşmaktadır.
Toptan Eşya Fiyat İndeksinin kapsamına, yurt içinde yapılan üretim ve satış girmektedir. Yurt dışına yapılan ihracat ve yurt dışından yapılan ithalat kapsam dışında tutulmuştur. Bu niteliği ile toptancılardan, hallerden ve borsalardan derlenen bazı tarım ürünleri bir yana bırakıldığında, Yurt İçi Üretici Fiyat İndeksi olarak ifade edilebilmektedir. Toptan Eşya Fiyatları İndeksi madde sepeti oluşturulurken, ülke genelinde 1994 yılına ait tüm maddelerin üretimleri alınmıştır. Bu ürünler toplam satış değerleri itibarıyla sıralanmış ve üretimden yurt içi satışa konu olan maddeler kapsanmıştır. Buna göre dört ana sektör altında 678 madde indeks sepetinde bulunmaktadır. Bu maddelerden sebze, meyve ve su ürünleri grubunda yer alan maddeler, mevsimsel değişkenlik gösterdiğinden aylar itibarıyla değişken ağırlıklı olarak değerlendirilmiştir. İndeks kapsamında yer alan ve cari dönem fiyatlarının izlendiği toplam 1278 firma veya işyeri de yurt içi toplam satış değerleri oranında ağırlıklandırılarak, söz konusu maddenin işyeri ağırlıklı olması sağlanmıştır. Fiyatlar, sebze, meyve ve balık halleri hariç, her ayın 5, 15 ve 25’inci gün fiyatları olarak derlenmekte ve aritmetik ortalama alınarak değerlendirilmektedir. Sebze, meyve ve balık halleri grubunda ise 27’nci gününe kadar işlem gören ürünlerin fiyatları, satış miktarına göre ağırlıklandırılmış olarak derlenmektedir. Derlenen toplam 5176 fiyat, KDV dahil olarak değerlendirilmektedir. Hesaplanan indeks rakamları bir sonraki ayın 3’üncü günü saat 16:30’da kamuoyuna duyurulmakta olup daha sonra herhangi bir düzeltme yapılamamaktadır. Eurostat tarafından hesaplanan Harmonize Tüketici Fiyat İndeksinde kapsanmakla birlikte, mevcut yapıda kapsanmayan ve indeksi hesaplanmayan gruplar aşağıda yeralmaktadır.
Ayrıca, toplam harcamanın binde biri oranında ağırlığa sahip yeni mal ve hizmetlerin indekse belirli aralıklarla dahil edilmesi önerilmektedir. Mevcut indeks yapımız sabit sepete dayandığından ve indeksteki yenilenme işlemi 2001 yılında başlatılacağından, yeni mal ve hizmetlerin toplam harcamadaki oranının belirlenmesi ve indeks kapsamı içinde değerlendirilmesi, mevcut yapı çerçevesinde mümkün değildir. Bu konudaki uyum çalışmalarının 2001 temel yıllı Tüketici Fiyatları İndeksiyle başlatılması öngörülmektedir. Harmonize Tüketici Fiyat İndeksinde, ortalama fiyatların geometrik ortalama ile hesaplanması önerilmektedir. Bu konu, 2001 temel yıllı Tüketici Fiyatları İndeksinin kurulması aşamasında değerlendirilecektir. Bu konuda da Harmonize Tüketici Fiyat İndeksi için izlenen yöntemlerle uyum sağlanacağı söylenebilir. Komisyon, COICOP’daki talep ettiği düzeydeki ağırlıkları, kendileri tarafından istendiğinde ve Türkiye’de yapılan her güncelleştirmede gönderme zorunluluğumuz bulunduğunu bildirmektedir. Ağırlıkların güncel yapıyı yansıtıp yansıtmadığı ile ilgili her yıl Türkiye’den kontrol çalışması istenmektedir. Ancak bunun gerçekleştirilebilmesi için Devlet İstatistik Enstitüsünün her yıl yeterli örnek çapıyla Hanehalkı Tüketim Harcamaları Anketi (H.H.T.H.A) yapması gerekmektedir. Bu gereksinimin de mali yükünün gözönünde bulundurulması gerekmektedir. Ayrıca, bu gözden geçirmenin her yılın Aralık ayında sona erdirilmesi talep edilmektedir. Ağırlıkların hesaplanmasında faydalanılan Hanehalkı Tüketim Harcamaları Anketinde, sadece hanelere ilişkin harcama ve tüketim bilgilerinin değil kurumsal (hastane, bakım evi, güçsüzler yurdu gibi) nüfusun harcama ve tüketimlerin de ilaveten kullanılması önerilmektedir. Ancak ulusal indeksimizin hesaplanmasında kullanılan ağırlıkların belirlenmesi için, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olan ve hane özelliği gösteren nüfus kabul edilmiş, kurumsal nüfusun harcamalarının ve tüketimlerinin bir çoğunun Devlet tarafından karşılanması nedeniyle bunlar kapsam dışı tutulmuştur.
İlgili AB müktesebatı listesi Cilt II’de verilmektedir. Ancak, bu mevzuat listesinden aşağıda maddeleri belirtilen yasal düzenlemeler sorumlu kuruluşların görüşleri doğrultusunda değerlendirmeye alınmamıştır: 2646/98/EC, 1617/1999/EC, 2166/1999/EC.
Devlet İstatistik Enstitüsü
Söz konusu AB mevzuatının üstlenilerek uygulanmasıdır.
219 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile indekslerin hesaplanması görevi Devlet İstatistik Enstitüsüne verilmiştir. Ancak hesaplanan indekslerle ilgili herhangi bir yöntem ya da teknikle ilgili detaylı mevzuat bulunmamaktadır. Bununla birlikte, Devlet İstatistik Enstitüsü yayımladığı ve hesapladığı tüm istatistiklerde uluslararası yöntemleri ve uluslararası kuruluşların önerilerini de dikkate alarak kullanmaktadır.
Genel olarak, Devlet İstatistik Enstitüsünün ilgili mevzuatında “DİE’nin üretmiş olduğu tüm istatistiklerde Eurostat ve AB Konseyi norm ve kurallarına uyum sağlamak zorundadır, ya da ağırlıklar hariç uyum sağlaması gerekmektedir” ibaresinin ilave edilmesi yeterli olabilecektir.
Kurumsal değişikliğe gerek yoktur.
2003 yılı Şubat ayına kadar tüm farklılıklar giderilerek HICP’ye uyumlu bir Tüketici Fiyatları İndeksi yayımlanması planlanmaktadır.
Devlet İstatistik Enstitüsü gerekli tüm tedbirleri almıştır. Yüklə 7,49 Mb. Dostları ilə paylaş:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||