İBNÜ's-sayrafi, HÜseyin b. MÜbarek 6 ibnu's-sayrafi el-hatib 6

İBNÜ'S-SÜBKİ ¹¹⁸

İBNÜ'S-SÜMNE

Muhammed b. İbrâhîm (ö. 454/1062) Sicilya'da hüküm süren son müslüman emirlerden.

Sicilya'da Kelbî hâkimiyetinin sona er­mesinin ardından adada iktidarı ele geçi­ren müslüman kumandanlardan biridir. 445 (1053) yılında son Kelbî emîri Hasan es-Samsâm'ın azli üzerine Sicilya çeşitli emirliklere bölünmüştü. Emîr Abdullah b. Menküd Marsâlâ, Mâzerâ, Şâkka'yı ve batı tarafındaki ovalan, İbnü'l-Havvâs lakabıyla tanınan kumandan Ali b. Ni'me ise Kasryâne ¹¹⁹ Circent ve Kasrülcedîd'i ¹²⁰ İbnü'l-Miklâtî de Katâniye şehrini hâkimiyetleri altına aldılar. İbnü's-Sümne, 444-4S1 (1053-1059) yıllarında adanın doğu sahilindeki Siraküsa'yı ¹²¹ ele geçirdi ve İbnü'l-Miklâtî'nin üzerine yürüyerek Katâniye'yi hâkimiye­ti altına aldı. Meydana gelen çarpışmada İbnü'l-Miklâtî'nin ölmesi üzerine İbnü's-Sümne onun dul kalan eşi Meymûne ile evlendi. Meymûne, Kasryâne'ye hâkim olan kumandan İbnü'l-Havvâs'ın kız kar­deşiydi. İbnü's-Sümne, daha sonra İbn Menküd'u da yenerek onun hakimiyetindeki yerleri de ele geçirdi. Kadir-Billâh la­kabıyla Belerm'de (Palermo) kendi adına hutbe okuttu.

Eşiyle arasında çıkan bir mesele yüzün­den İbnü's-Sümne kayınbiraderi İbnü'l-Havvâs ile karşı karşıya geldi ve iki ku­mandan adanın hâkimiyeti konusunda mücadele etmeye başladı. İbnü'l-Havvâs'ı kuşatan İbnü's-Sümne, yenilince onu gay­ri müslimlerle birlikte hareket ederek di­ze getirmeye karar verdi. Müslüman ta­rihçilere göre Sicilya adasının tamamının, Avrupa kaynaklarına göre ise bir kısmı­nın hâkimiyetini, kendisine yardım et­melerine karşılık İtalya'nın güneyindeki Normanlar'a teklif etti. Oğullarından bi­rini de rehin olarak onlara gönderdi. İb-nü's-Sümne'nin bu şekilde davranması­nın sebebi, Normanlar'ın adada hâkimi­yet kurduktan sonra adayı ona teslim edeceklerini sanmasıydı. Sicilya'daki müslüman varlığını kendilerinin İtalya'da-ki varlıkları açısından bir tehlike olarak gören ve adanın verimli topraklarında gözleri olan Normanlar bu teklifi adanın işgali için bir fırsat kabul ettiler. Kont Roger d'Hauteville 453 (1061) yılının Şu­bat ayında Messîne'ye hücum etti, ancak hezimete uğrayarak geri çekildi; İbnü's-Sümne de Katâniye "ye sığınmak zorunda kaldı. Normanlar birkaç ay sonra yaptık­ları saldırıda Messîne şehrini ele geçirdi­ler. İbnü'l-Havvâs'ı Kasryâne şehrinde ku-şattılarsa da ele geçirmeye muvaffak ola­madılar. Bununla birlikte birçok yerleşim yerini zaptettiler ve çok sayıda müslümanı esir aldılar; müslümanların birçoğu da hayatını kaybetti. Bölgede yaşayan hıris-tiyan halk ise Normanlar'ın idaresi altına girdi. Düşmanlarına boyun eğdirmek için saldırılarına devam eden İbnü's-Sümne bir çarpışma sırasında öldürüldü.

Bibliyografya :

İbnü'1-Esîr. el-Kâmil, X, 196 vd.; Micheie Âmâ-ri. el-Mektebetü'!-cArabiyyetü'ş-Şıktllîye. Leip-zig 1857, 1, 275-276, 434-485; F. Chalandon, Histoire de la dominaüon normande en Italİe et en Sicile, Paris 1907; ihsan Abbas, ei-'Arab fiŞıkdUye, Beyrut 1975, s. 48-49; Aziz Ahmad. A History of Sslamic Sicily, Edinburgh 1975, s. 36-37, 49-50; a.mlf., Târihu Şıfalliyeti'l-lstâ-miyye (trc. Emîn Tevfîket-T^yyibî), Trablusgarp 1399/1980, s. 43-44, 59-63; Ahmed TevfîkMe­denî. el-Müslİmûn fi cezlreti Şıkılliye oe Cenû-bİ İtalya, [baskı yeri ve tarihi yok] (eş-Şerîketii'l-vataniyye), s. 156; U. Rizzitano. "ibn Hawwâs", El2 (ing.), III, 788; a.mlf., "ibn al-Tumna", a.e., III, 956; R. Traini. "Şikilliya", a.e., IX, 585; Fik­ret Işıltan, "Sicilya", İA, X, 595; Muhammed Âsaf Fikret, "İbn Sümne", DMBİ, III, 194-195.

İBNÜ'S-SÜNNİ

Ebû Bekr Ahmed b. Muhammed b. İshâk ed-Dîneverî (ö. 364/975) Hadis âlimi.

280'den (893) sonra Dînever'de doğdu. Ailesi Ca'fer b. Ebû Tâlib'in mevâlîsinden olduğu için Hâşimîve Ca'ferî nisbeleriyle de anılır. Tahsil için gittiği Bağdat, Basra, Küfe, Harran, Dımaşk, Mısır, Cizre gibi İlim merkezlerinde Nesâî, Ebû Halîfe el-Cumahî, Ebû Ya'lâ el-Mevsılî, Zekeriyyâ b. Yahya es-Sâcî, İbnü'l-Bâgandî, Ebü'l-Kâsım el-Begavî. İbn Ebû Dâvûd, Ebû Arû-be ve İbn Cevza gibi muhaddislerden fay­dalandı. En çok İstifade ettiği hocası Ne-sâfden dolayı kendisinden "sâhibü'n-Ne-sâî" diye bahsedilen İbnü's-Sünnî ¹²² öğrenimini tamamladıktan son­ra Dînever'e yerleşti. Talebeleri arasında Ebü'I-Hasan Muhammed b. Ali el-Alevî, eserlerinin râvisi Kadı Ebû Nasr Ahmed b. Hüseyin el-Kessâr, Ebû Ali Ahmed b. Abdullah el-İsfahânî, Ali b. Ömer el-Esedâbâdî gibi âlimler yer almaktadır. Zehe-bî, Nesâî'nin es-Sünenü'1-kübrâ'sm] İb-nü's-Sünnî'nine-Müciebd adıyla ihtisar ettiğini ve eldeki Sünenü'n-Nesâ^î'yı onun meydana getirdiğini söylemekte ¹²³ Sehâvî ise kitabı bizzat Nesâî'nin ihtisar ettiğini belirtmektedir.¹²⁴ Ebû Ya'lâ el-Haîlî ve Zehebî, İbnü's-Sünnî için hafız ve sika terimlerini kullanmış, Hamza el-Ki-nânî'nin ona çok değer verdiği belirtilmiş­tir. Muttaki bir Şafiî âlimi olan İbnü's-Sün-nî 10 Şevval 364'te (23 Haziran 975) vefat etti. Ebû Ya'lâ el-Halîlî'nin 359'da (970) öldüğünü söylemesi doğru değildir.

Eserleri.

1. Amelü'1-yevm ve'1-leyle. Hz. Peygamber'in günlük dua ve zikirle-riyle bu konudaki tavsiyelerini ihtiva eden ve 773 (778) rivayeti 459 bab halinde bir araya getiren eser ¹²⁵ Haydarâ-bâd'da (1315, 1358)ve Kahire'de (1397 1976) basılmış, daha sonra Abdülkâdir Ahmed Atâ tarafından kısmen (Kahire 1389/1969; Beyrut 1399), Beşîr Muham­med Uyun (Dımaşk 1407/1987), Ebû Mu­hammed Salim b. Ahmed es-Selefî (Bey­rut 1408/1988) ve Ebû Muhammed Abdurrahman Kevser el-Ber'î(Beyrut 1410/ 1989) tarafından geniş bir şekiide tahkik edilerek yayımlanmıştır.

2. Kitûbü'l-Kanâ. Yetmiş bir hadisi ihtiva eden eseri Abdullah b. Yûsuf el-Cüdey' neşretmiştir (Riyad 1409/1989),

3. et-Tıbbü'n-nebevî. ¹²⁶

4. Fezâ'iJü-atmâi.¹²⁷İbnü's-Sünnî'nin bunlardan başka el-îcâz fi'1-hadîs, Riyâzetü'l-müte'allimîn ¹²⁸ Failü'l-benîn ve'I-benât gibi eserlerinin bulunduğu kaydedilmektedir. Fuat Sezgin, onun eş-Şırâtü'1-müstakim adlı eserinin yazma nüshasının Chester Beatty Library'de ¹²⁹ bulunduğu­nu İleri sürmüşse de ¹³⁰ eserin fotokopisini gördüğünü belirten Abdul­lah b. Yûsuf el-Cüdey bunun Amelü'î yevm ve'i-Jeyie'nin bir nüshası olduğu­nu söylemektedir.¹³¹

Bibliyografya :

İbnü's-Sünnî, KlLâbü'l-Kanâ'a (nşr. Abdullah b. Yûsuf el-Cüdey'), Riyad 1409/1989, neşrede-nin girişi, s. 7-37; Sem'ânî, el-Ensâb, VII, 176; İbnHayr, Fehrese, s. 116-117; İbn Manzûr, Muh­tasara Târihi Dımaşk, II], 230; Zehebî, Aclâ-müın-nübelâ', XVI, 255-257; a.mlf.. Tezkiretü'l-huffâz, III, 939, 940; Safedî, el-V&n, VII, 362; Sübkî. Tabakat (Tanâhî), m, 39; bn Hacer, Teh-zîbü'L-Tehzîb, I, 37; Şemseddin es-Sehâvî, Fet-hu'l-muğiş, Beyrut 1403/1983, III, 178;a.mlf., el-İ'lân bi't-teob'th, s. 297; a.mlf.. Bugyclü'r-ıâgıbi'1-mü.lem.ennî [I haLmi'n-Hesâ't |nşr. Ebül-Fazl İbrahim b. Zekeriyyâ), Kahire-Beyrut 1411/1991, s. 38,40, 94; Keşfü'z-zunün, II, 1006, 1451; HediyyetQ'l-'ârifİn,\t 66; Sezgin, CAS, I, 198; "İbn Sünnî'1, DMBİ, III, 719-720; İsmail L Çakan. "Amelüİ-yevm ve'1-leyle", DİA, III, 27-28.