Ibtidoiy davr san'atiga oid manbalar reja: Ibtidoiy davr madaniy bosqichlari 2

QADIMGI MARKAZIY OSIYONING ENG QADIMGI SAN'ATI
Reja:

1. 
   Markaziy Osiyodagi qadimgi madaniyatning o ‘ziga xosxususiyatlari.
   
2. 
   Eng qadimgi davrlardan dehqonchilik
   

Markaziy Osiyodagi qadimgi madaniyatning o ‘ziga xosxususiyatlari. Markaziy Osiyo madaniyati jahon madaniyati tarixida muhim o ‘rin tutadi. Uning o'rta asrlardagi madaniyatiga butun dunyo allaqachon munosib o ‘rin bergan. Hatto Baqtriya, MargMyona, Sug‘d, Parfiya, Farg‘ona, Xorazm, Choch xalqlarining qadimgi madaniyati ham jahon xalqlarini hayratga solmoqda. Markaziy Osiyo mintaqasining qadimgi madaniyatini o ‘rganish o ‘n- yillar ilgari boshlangan bo‘lsa tadqiqotchilarning bu madaniyatining o ‘ziga xosligi va boy mazmuni lol qoldirdi. Markaziy Osiyo madaniyati G ‘arb va Sharqning buyuk madaniyat elementlarni bir butunlikda uyg‘unlashtirib o ‘ziga xos individuallik kasb etadiki, bu xususiyat keyingi taraqqiyot uchun ham negiz b o ‘lib qoladi.Markaziy Osiyo xalqlari madaniyatining vujudga kelishi sha- roitlarini belgilashda dastavval jo ‘g ‘rofiy o'rni va tabiiy vositalarga e’tiborni qaratish kerak bo‘ladi. Markaziy Osiyo mintaqasining tabiati turli millat bilan farq qiladi. Bu yerda serhosil vodiy va vohalar, sersuv daryolar, qaqroq cho‘llar, dashtu adirlar, Pomir va Tangritog‘ning baland muzofatlari bilan yonma-yon joylashgan.MuiKlay xususiyat dehqonchilik, chorvador, tog‘da yashovchi qabila va xalqlar xo‘jalik tarzi va o ‘ziga xos madaniyatlarning shakllanishi uchun imkon yaratadi. «Qadimgi Sivilizatsiya» deb nomlangan risolada Markaziy Osiyo madaniyatining ikki xususiyati ko'rsatiladi: bir tomondan, turli madaniyatlarning o ‘zaro ta’sirida, ikkinchi tomondan, qadimgi sivilizatsiyalarning boshqa o'choqlari bilan yaqin aloqada rivojlanishi. Mu xususiyatlarini batafsil kuzatadigan bo‘lsak Markaziy Osiyo madaniyatining shakllanish jarayolari yaqqol namoyon bo‘ladi.Markaziy Osiyoning serhosil vodiysi, cho’l va dashti, tog'larida yashovchi aholining turmush sharoitidagi farqlar turi xo‘jaliklarni i-ilaroq paydo bo'lishi o'ziga xos madaniyatlar shakllanishiga olib keladi. Bu jarayon yaqin qo‘shnichilik munosabatlari asosida sodir boMib. qabila va xalqlarning iqtisodiy va madaniy aloqalari laraqqiyotning ertaroq boshlanishiga imkon yaratdi. Eng qadimgi davrlardan dehqonchilik, chorvachilik va tog‘ ovchi qabilalari o'rtasida munosabat ayriboshlash Markaziy Osiyo xalqlarining iqlisodiyotida katta ahamiyatga ega bo‘lib, keyingi davrlarda ham и/oq saqlanib keldi. Turmush tarzi va xo‘jalik faoliyatidagi farqlanish bilan birga mintaqa xalqlarining etnik va tillardagi yaqinlik juda ham uyg‘unlashib ketganligini qadimgi Xitoy va Yunon manbalarida ham qayd qilingan. Markaziy Osiyo xalqlarining kuchli iqtisodiy aloqalari. etnik va til birligi ularni bir-biridan ayricha yashashiga yoM qo'ymadi. Natijada qadimgi Sharqning klassik madaniyati orasida Markaziy Osiyo qadimgi madaniyati ajralib, o ‘ziga xos ko‘rinishda shakllanadi. Dastlab bu madaniyatga ikki xil madaniyat aralashib keldi: ko‘chmanchilik va ibtidoiylik olami hamda sivilizatsiya olami.Markaziy Osiyoning o'troq dehqonchilik va ko‘chmanchi xalq- larida ancha muncha farqlar bo‘lishiga qaramasdan ilgaridan yaqin immosabatlar o‘rnatilgan. Diniy e’tiqodlar, urf-odatlar, fol’klorlar, axloqiy me’yordagi umumiylik madaniy umumiylikni shakllanishiga olib kelgan. Shuning uchun bundan keyin Markaziy Osiyo- ning yahlit madaniyatini tashkil qiluvchi turli submadaniyatlar mavjudligi haqida to ‘xtalish joizdir. Qadimgi madaniyatlar sub madaniyati (Baqtriya. Sug‘d, Xorazm, Farg‘ona, Marg‘iyona), dasht ko‘dimanchilari-sak, massaget, dehqonchilar submadaniyati, Pomir va Tangri tog‘ qabilalarning sub madaniyati.