İmar kiRLİLİĞİne neden olma suçU

F. Belediye Sınırı, Mücavir Alan Sınırı ve Özel İmar Rejimine Tabi Yerler

Türk Ceza Kanunun 184/4. Fıkrasında imar kirliliğine neden olma suçu bakımından yapılan düzenlemenin ilk iki fıkrasının yani ruhsat almaksızın veya ruhsata aykırı bina yapmak veya yaptırmak suçu ile Yapı ruhsatiyesi olmadan başlatılan inşaatlar dolayısıyla kurulan şantiyelere elektrik, su veya telefon bağlantısı yapılmasına müsaade etmek fiillerinin sadece belediye sınırları ve özel imar rejimine tabi yerler bakımından uygulama alanı bulacağını ifade etmiştir.

Belediye sınırı, 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 5. maddesinde belirtilmiş olan esaslara¹⁵ göre belirlenen ve bir rapor ile krokiye dayanan sınırdır.

Mücavir alanlar ise, İmar Kanunu’nun 5. maddesine göre, imar mevzuatı bakımından belediyelerin kontrol ve mesuliyeti altına verilmiş olan alanlardır. Belediye sınırlarının dışında bulunan, belediye sınırına komşu olan ve beldenin gelişimi, turizm ve doğal kaynakları bakımından korunması için planlı olarak gelişmesi gerekli görülen alanlardır. Mücavir alanın söz ilgili belediye sınırına bitişik olması şart değildir. Ayrıca köylerin de mücavir alan sınırları dahilinde olması mümkündür¹⁶.

Bir bölge, mücavir alan içine alınmasının sonucu olarak ilgili belediyenin kontrol ve sorumluluğu altına girer ve dolayısıyla mücavir alan sınırı içinde yapılmak istenen yapılar için de yapı ruhsatiyesi alınması gerekliliği doğacaktır¹⁷. Ancak Yargıtay uygulamasında madde kapsamında mücavir alanların yer alıp almadığı hususu henüz netleşmemiş, aynı dairenin çelişik kararları ortaya çıkmıştır. Yüksek mahkememiz önceki içtihatlarında mücavir alanları da belediye sınırları içinde kabul etmişken, daha sonraki bir kararında Belediye sınırı ile belediyenin imar sorumluluğu kapsamında olan alanları birbirinden ayrı olarak değerlendirmekte ve mücavir alanlarda yapılan inşai faaliyetler bakımından maddenin ilk iki fıkrasında düzenlenen suçların oluşmayacağını ifade etmektedir.

Örneğin Yargıtay 4. Ceza Dairesi E. 2008/141, K. 2009/12651 ve 24.6.2009¹⁸ tarihli kararında “Belediye Başkanlığının 16.03.2006 tarihli ve 402 sayılı yazısında, ruhsatsız üç katlı konutun yapıldığı Akhisar Köyünün 1397 yılında mücavir alan içerisine alındığının ve bu alandaki yapıların da ruhsata tabi bulunduğunun belirtilmesi ve 3194 sayılı İmar Yasası'nın 2. maddesinde kapsamın; “Belediye ve mücavir alan sınırları içinde ve dışında kalan yerlerde yapılacak planlar ile inşa edilecek resmi ve özel bütün yapılar bu Kanun hükümlerine tabidir” hükmüyle saptanılıp, aynı Yasanın 5. maddesinde ise mücavir alanın; “imar mevzuatı bakımından belediyelerin kontrol ve mesuliyeti altına verilmiş olan alanlardır” şeklinde tanımlanması karşısında, mücavir alanlardaki binaların ruhsatsız yapılmasının da suç oluşturacağı gözetilerek, sanığın, inşaatı yasanın yürürlüğünden önce, 2002 tarihinde tamamladığına ilişkin savunması araştırılarak sonucuna göre hüküm kurulması gerekirken, eksik inceleme ve yetersiz gerekçeyle beraat kararı verilmesini; yine Aynı daire E. 2008/2606, K. 2009/17255 ve 27.10.2009 tarihli kararında “Bilirkişi tarafından ibraz edilen raporda; suça konu yerin belediye mücavir alan içerisinde kaldığının belirtilmesi ve 3194 sayılı İmar Yasası'nın 5. maddesinde mücavir alanın; “... imar mevzuatı bakımından belediyelerin kontrol ve mesuliyeti altına verilmiş olan alanlardır.” şeklinde tanımlanması karşısında, mücavir alanlardaki binaların ruhsatsız yapılmasının suç olduğu, yapı ruhsatiyesi alınmadan bina yapımına başlanmakla imar kirliliğine neden olma suçunun da tamamlandığı gözetilerek, sanığın ruhsatsız bina yapmak suretiyle imar kirliliğine neden olma suçundan hükümlülüğü yerine, su basmanı seviyesindeki yapının bina olmadığı biçimindeki yasal olmayan gerekçe ile beraatine karar verilmesi” ni hukuka aykırı bulmuşlen 2011 tarihli bir başka kararında mücavir alanların imar kirliliğine neden olma suçunun işlenemeyeceği sahalar olarak nitelendirmiştir. Yargıtay 4. Ceza Dairesinin E. 2009/8724, K. 2011/7697 ve 6.6.2011¹⁹ tarihli kararında ““belediye sınırı” terimi mülga ve yürürlükteki Belediye Kanununda yasal bir idari kavram olarak gösterilmiş, İmar Kanununun 5. maddesinde mücavir alan tanımlanıp, 45. maddesinde mücavir alanın oluşturulma yöntemi düzenlenmiş ve mücavir alanlardaki ruhsat işlemlerinde belediye başkanlığı yetkili kılınmış, ayrıca İmar Kanununun 2, 5 ve 19. maddelerinde ise “belediye ve mücavir alan içinde” veya “belediye ve mücavir alan sınırları içinde” şeklindeki ifadelerde ‘mücavir alan’ teriminden başka ‘belediye sınırı’ teriminin de imar rejimi açısından anlamına işaret edilmiş ve bu şekilde ‘belediye sınırı’ teriminin salt idari bir kavram olmayıp, imar mevzuatı kavramı olduğu da gösterilmiş, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunun 184. maddesi ile imar kirliliğine neden olma suçu düzenlenirken de yasa koyucu tarafından bilinçli olarak “belediye sınırı” kavramı kullanılarak, maddenin 4. fıkrasında, suçla ilgili bu düzenlemenin 3. fıkra hariç, “ancak belediye sınırları içinde veya özel imar rejimine tabi yerlerde” uygulanacağı açıklanmış ve böylece, imar uygulaması bakımından belediye sınırı dışında ve fakat belediyenin ruhsatlandırma yetkisi içerisinde kalan mücavir alanlardaki bina ve yapılarla ilgili olarak belediyelerin İmar Kanununun 32 ve 42. maddelerindeki, ruhsatsız veya ruhsata aykırı bina yapımına ilişkin inşaatı durdurup mühürleme, imar planına veya ruhsata uygun hale getirilmezse yıkma ve idari para cezası uygulama şeklindeki idari yaptırımlar geçerli olmakla birlikte, yasa koyucunun yalnızca belediye sınırları veya özel imar rejimine tabi yerler içerisindeki ruhsatsız veya ruhsata aykırı bina yapılması eylemlerini suç olarak düzenlediğinin anlaşılmasına ve mücavir alandaki kendi taşınmazı üzerinde ruhsatsız bina yapma eyleminin TCY’nın 184/1. maddesindeki suçu oluşturmayacağının anlaşılmasına karşın, incelenen dosyada suça konu yerin özel imar rejimine tabi yerlerden olup olmadığı araştırılmadan, eksik inceleme ile beraat kararı verilmesi” hukuka aykırı görülmüştür.

Özel imar rejimine tabi yerlerin kapsamının belirlendiği bir düzenleme mevzuatımızda bulunmamaktadır. Kural olarak yapı inşasında uyulacak kurallar İmar Kanunu’nda düzenlenmiş olmakla birlikte, İmar Kanunu dışında bazı özel kanunlarda ve bu kanunlara dayanılarak çıkarılmış yönetmeliklerde de yapı işlerinde uyulması gerekli bazı kurallara, söz konusu alanın özel nitelikleri gereği yer verilmiş olabilir. Bu özel düzenlemelerle getirilen kuralların ihdas amacı, bu özel imar rejimine tabi yerlerin ekonomik, kültürel ve doğal özellikleri ve önemleri nedeniyle kamu yararı gözetilerek korunup, geliştirilmesinin sağlanmasıdır²⁰.

Özel imar rejimine tabi yerlerle ilgili olan kanunlar bakımından genel kanun – özel kanun ilişkisi gündeme gelecektir. Aynı konuda, farklı iki kanunda hüküm bulunması halinde somut olaya öncelikle özel kanun uygulanacak olup, özel kanunda hüküm bulunmadığı takdirde genel kanunun hükümleri uygulanacaktır. İmar hukuku bakımından imar kanunu genel kanun niteliğindedir²¹.

Özel imar rejimine tabi yerlere ilişkin düzenlemeler, bu yerlerdeki yapıların tür ve özelliklerine göre ruhsat işlemleri bakımından imar kanununda var olan usul ve esaslardan farklı veya bunları tamamlayıcı olarak bir takım özel hükümler içermektedir²²,²³.

2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu, 2960 sayılı Boğaziçi Kanunu, 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu, 3621 sayılı Kıyı Kanunu, 6831 sayılı Orman Kanunu, 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanunu, 4562 sayılı Organize Sanayi Bölgesi Kanunu, 4737 sayılı Endüstri Bölgeleri Kanunu, 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu, 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu, 3573 sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanun, 4342 sayılı Mera Kanunu, 7269 sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun gibi bazı kanunlarda, imar işlerine ilişkin ruhsat vs. işlemlerde özel kurallar getirildiği görülmekte olup, bu kanunlar sınırlı sayıda değildir.