İnsan hakları zararlı mı?

İnsan hakları zararlı mı?
Baskın Oran
Hiç dikkat ettiniz mi bilmem. Bu insan hakları konusu, kimi polislerin arkadaş cenazelerinde "Kahrolsun insan hakları!" diye bağırmalarından öte bitakım eleştiri yada saldırılara göğüs germek zorunda kalıyor.

Bunları ikiye ayırabilirsiniz:

1) Marksist solun kimi üyeleri. Aslında, marksist solun, insan hakları yaklaşımına doğrudan bir eleştirisi yok; zaten olsaydı tuhaf kaçardı. Onun "Yeni Dünya Düzeni" yada "Globalleşme" adı altında fakir ülkelere yutturulmaya çalışılan zengin düzenine itirazı var. İnsan hakları da bu düzenin bir parçası olduğu için bu itirazdan dolaylı olarak nasibini alıyor. Örneğin, Helsinki Vatandaşlar Meclisi bu düzeni sevimli göstermeye çalışan bir örgüt olarak nitelendiği zaman, bu örgütün temeli olan uluslararası insan hakları da darbe yiyor.

2) Kimi kemalistler. Bunlar için "devlet" kavramı çok önemli. Önemli, çünkü dünyanın bütün azgelişmiş ülkelerinde antiemperyalist milliyetçilik burjuvazi tarafından değil aydınlar tarafından yönetilir ve sınıf temeli zayıf olan bu aydınlar bütün güçlerini devleti kontrol etmekten sağlarlar. Dolayısıyla, devlet zayıflarsa onlar da zayıflayacaklardır. Bugün azgelişmiş ülkelerdeki devlet, insan haklarını çiğnediği için Batı karşısında güç durumda kalmakta ve bu aydınlar bu yüzden insan hakları konusuna kuşkuyla bakmakta, "İnsan hakları ulus-devleti kuşatmakta kullanılıyor" demektedirler.

Biraz fazla kısa ve şematik oldu ama, bu bayram gününde de kafanızı daha fazla ütüleyemezdim.

Şimdi gelelim, bu eleştirilerin eleştirisine.

İnsan hakları, Batı'nın iç dinamiğinin yüzyıllardır işleyerek ürettiği güzel bir ürün. Bu bir gerçek.

Bununla birlikte, insan haklarının, globalleşme süreci içinde Batı tarafından azgelişmiş ülkelerde devleti "dört bir yandan kuşatmak" için kullanıldığı da bir başka gerçek.

Peki, güzel bişey çirkin bişey tarafından üretilmişse ne yapacaksınız?

Globalleşme demek, Batı'nın kendi değerlerini bütün dünyaya kabul ettirmesi demek. Peki, Batı'nın değerleri ne demek? İki şey demek: ekonomik bakımdan kapitalizm ve siyasal bakımdan da insan hakları. Zaten Batı da fakir ülkeleri bu iki cepheden sıkıştırıyor. Bir yandan mal, hizmet ve sermaye dolaşımı serbestleşiyor, bir yandan da insan hakları uygulamaları denetleniyor.

Ekonomik konuda Batı'ya karşı durmak şu anda güç. "Yerli Malı" haftalarında ilkokul çocukları okula incir ve üzüm yerine çikita muz ve kivi götürmeye başlamışlarsa, gerçekten güç. Batı burada fena vuruyor.

Peki, öteki konuda, siyasal konuda durum nasıl?

Çok farklı. Batı'nın insan haklarını kullanarak ulus-devleti zayıflattığı doğru ama, bu zayıflatılan ulus-devlet arkaik, ilkel ve geri olduğu için doğru. Acaba biz kendi insanımıza insan muamelesi yapsak, ulus-devlet gene böyle zayıflatılabilecek mi? Yada, soruyu farklı soralım: Böyle bir devletin zayıflatılması çok mu acayip?

Dün, Dışişleri'nden bir sınıf arkadaşımla oturmuş konuşuyorduk. Houston'daki fuar için Türkiye'den sanatçı gitmesi gerekmiş, Türkiye'yi temsil etmesi için Amerikalıların alıştığı türden uluslararası sanatçı bulmakta güçlük çekiyorlarmış. "Hem uluslararası tanıtım konusunda tecrübemiz az, hem düşmanımız çok, hem de yararlanabileceğimiz kadrolar Batı ülkelerindekine oranla çok çok sınırlı" dedi.

"Eğer bütün sorun bundan ibaret olsa, öp de başına koy" dedim. Çünkü bunlara ilaveten hem Dışişleri Bakanlığı olarak kimi devlet kurumlarının (İçişleri Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Vakıflar Genel Müdürlüğü...) ülkeyi yurtdışında küçük düşüren binbir uygulamasını nasıl izah edeceğim diye her Allahın günü kafa patlatması gerek, hem de sevgili devletimiz eldeki sınırlı kadroyu durmadan kesip doğramayı "devleti kurtarmak" sayıyor.

Türkiye, bugüne kadar "sınırlı kadro" olarak, hedef aldığımız Batı'nın ölçülerine uygun olarak, üç sanatçı yetiştirdi: Nazım Hikmet, Yaşar Kemal, Aziz Nesin. Üçüne de devletin ne yaptığı ortada. Geçenlerde, Alman federal parlamentosuna seçilen tek Türk milletvekili olan bir genç geldi, "Türkiye'yi dışarıda savunmak çok güç" dedi.

İnsan hakları, Batı tarafından eskiden beri içişlerine müdahale için kullanılıyor. Bu doğru. İnsan hakları, globalleşmenin çirkinliğini örtmek için de kullanılıyor, bu da doğru.

Ama, sen adam ol da, Batı'ya bu fırsatları vermemek için ülkende insan hakları sorunu bırakma. Üstelik ve daha önemlisi, kendi insanına insan muamelesi yapmış olacaksın. Batı istese de, istemese de.

Böyle bir durumda, "İnsan hakları çirkin globalleşmenin bir parçasıdır" yada "İnsan hakları ulus-devleti zayıflatıyor" anlamına gelecek şeyler mırıldanmanın pek anlamını göremiyorum.