İntes çÖZÜm arama konferanslari -8

I ) VERİLE EMRİNİ İMZALAYANLAR

Bunlar; 1) Tahakkuk Memuru,

2) Sayman

II) HAKEDİŞ RAPORUNU İMZALAYANLAR

3) DÜZENLEYEN (İnşaat Mühendisi)

Kontrol Mühendisi

4) DÜZENLEYEN (Elektrik Mühendisi)

Kontrol Mühendisi

5) DÜZENLEYEN (Makina Mühendisi)

Kontrol Mühendisi

6) İNCELEYEN (İnşaat Mühendisi)

Kontrol Şefi

7) ONAYLAYAN

Kontrol Amiri

III) RAPOR VEYA TUTANAK İMZALAYANLAR

8) ÜYE

9) ÜYE

10) ÜYE

11) ONAYLAYAN

Görüldüğü üzere hakediş ödemelerinde sorumluluk kapsamına pek çok İDARE GÖREVLİSİ girmektedir.

1. 
   Hakediş raporundan kaynaklanan fazla ödemelerden ilgili verile emrini imzalayan tahakkuk memuru ve sayman da sorumlu olmaktadır. Çünkü bu kişiler verile emrine esas olan belgelerin tamamının sıhhatinden sorumlu tutulmaktadırlar.
   
2. 
   Hakediş raporunu imzalayan düzenleyenler ve onaylayanlar hakediş raporunda ödemeye esas olan tüm verilerden ve belgelerden sayman ve tahakkuk memuru ile birlikte sorumludurlar.
   
3. 
   Hakediş raporunda fazla ödemeye esas olan rapor, keşif, tutanak gibi belgeleri imzalayan ve onaylayanlar da (I) ve (II) fıkralarda belirtilenlerle birlikte sorumludurlar.
   

Şimdi tekrar konumuza dönecek olursak;

Harcama denetimi ile ilgili olarak denetim elemanınca, yapıldığı düşünülen fazla ödeme nedeni ile SORGU’ ya karşı az önce değindiğimiz İDARE GÖREVLİLERİ savunmalarını yaparlar. Bu SAVUNMALAR denetçi tarafından yeterli görülmediği taktirde, denetim elemanı yani denetçi bunları bir RAPOR halinde YARGILAMA DAİRESİNE gönderir. Yargılama dairesi bu konuda karar verir. Buna İLAM denir. Bu ilam sorumlulara bildirilir. İlamlarda şu doğrultuda hükümler yer alır.

• 
  Tazmin (bazı madde/maddelerin)
  
• 
  Beraat (bazı madde/maddelerin)
  
• 
  Hüküm dışı (bazı madde/maddeler bırakılabilir.)
  

İLAMA KARŞI, sorumluların kanun yolları ise,

• 
  TEMYİZ TALEBİ ve,
  
• 
  YARGILAMANIN İADESİ TALEBİ’dir.
  

TEMYİZ

Temyiz nedenleri ; Kanuna aykırılık, yetkiyi aşmak, yargılama usullerine riayet etmemek (ÖRNEK : savunmanın alınmaması)

Temyiz süresi ilamın tebliğinden itibaren 90 gündür. Sorumlular, ilama karşı Sayıştay Başkanlığına temyiz dilekçesi verirler. İsterlerse murafaa (yani duruşma) talebinde bulunurlar. Temyiz kurulunun kararına karşı, ilgililer isterlerse karar düzeltme talebinde bulunurlar. Karar düzeltme talebinin gerekçesi; itirazların karşılanmamış olması, kararda aykırı hükümlerin yer alması, temyiz incelemesi sırasında olmayıp, sonradan bazı belgelerin ortaya çıkması v.b. durumlar olabilir.

YARGILAMANIN İADESİ TALEBİ

İlamda maddi hata varsa, belgelerde sahtecilik varsa, olay ya da belgeler daha sonra ortaya çıkmışsa 5 yıl içinde Sayıştay Başkanlığına müracaatla yargılamanın iadesi işleminde bulunulabilir.

Bu kanun yollarında sonuç alınamaması durumunda, daha önce anılan idare görevlileri tazmin ile sorumlu olurlar. Bu durumda idare, yükleniciye rücu davası açmadan, yüklenicinin hakedişinden, fazla ödeme savı ile bu tazmine konu bedeli keser, tahsil eder. Görüldüğü üzere, sözleşmenin tescili aşamasında olduğu gibi, Harcama denetiminde de yüklenici hiçbir aşamada muhatap olarak görülmemekte, savunması alınmamakta ve idare ile idare tarafının tek yanlı tasarrufu söz konusu olmaktadır. Bu hususun yargılama ilkelerine aykırı olduğuna daha önce değinmiş idik.

Bu durumda da yüklenicinin başvurabileceği yol, idarenin fazla ödeme v.b. nedenlerle hakedişinden kestiği bedelin haksız olduğu savı ile mahkemelerde dava açabilmesi hususudur.

Değinmek istediğim üçüncü ana başlık konusu, harcama denetimi ve denetçiler olacaktır.

Denetim elemanı, yani denetçi hakedişleri nasıl denetliyor, biraz da bu husus üzerinde durmak istiyorum.

Bu konuda, Sayıştay Hizmet İçi Eğitim kurs notlarından alıntı yapmak istiyorum;

‘’Hakediş Denetim Yöntemi’’ başlıklı bu bölümde şöyle denilmektedir.

“Hakediş denetimi, hakediş üzerinde yapılan ödemelerin doğruluğunu araştırmak amacıyla giderin gerçekleşmesi noktasında başlar, ödemeye esas verilerin hakediş mevzuatına ve gerçeğe uygunluğunu araştırmak amacıyla, belgelerin hazırlanışı doğrultusunda, inşaatın fiili ve fiziki durumuna kadar incelenmesi suretiyle geriye doğru gider. (!)

Geriye doğru inceleme genellikle aşağıdaki sıraya göre yapılmaktadır.

I – Verile emri üzerinde inceleme

1. 
   Hakediş tutarı üzerinde inceleme,
   
2. 
   Kesintiler üzerinde inceleme
   
3. 
   Verile Emrinin düzenleniş biçimi üzerinde inceleme
   

II – Hakediş raporu ve ekleri üzerinde inceleme

Hakediş Raporu kapağının iç sayfasında, rapora eklenmesi gereken belgeler listesi yer almaktadır. İnceleme konusuna göre öncelikle ilgili belgelerden yararlanılması gerekir, denilmekte ve belgeler listesi verilmektedir.

Hakediş Raporuna Eklenmesi Gereken Belgeler Listesi;

1. 
   Yapılan İşler İcmali
   
2. 
   Yapılan İşler Listesi
   
3. 
   Malzeme Fiyat Farkları İcmali
   
4. 
   Malzeme Fiyat Farkı Hesap Tablosu
   
5. 
   Malzeme Miktarı Hesap Tablosu
   
6. 
   Malzeme Miktarı Tespit Tutanakları
   
7. 
   Malzeme Fiyat Farklarına Esas Olan Faturalar İçin Tanzim Edilen Liste
   
8. 
   Nakliye Metrajı
   
9. 
   İhzarat Kesinti Cetveli
   
10. 
    Makine Kira Kesintisi Cetveli
    
11. 
    Yıl Sonu Durum Tespit Tutanağı
    
12. 
    Gecikme Cezası Tutanağı
    
13. 
    Teknik Personel Bulundurmama Ceza Tutanağı
    
14. 
    Eksik Makine Ceza Tutanağı
    
15. 
    Kısmi Gecikme Cezası Tutanağı
    
16. 
    Özel Kesinti Tutanağı
    
17. 
    İdare Malı Malzeme Kesinti Tutanağı
    
18. 
    İşçi Alacağı Tutanağı
    
19. 
    Yeni Fiyat Tutanağı Ve Analizi
    
20. 
    Özel Fiyat Tutanağı Ve Analizi
    
21. 
    Kesin Kabul Tutanağı
    
22. 
    Geçici Kabul Tutanağı
    
23. 
    İlave Keşif Onayı
    
24. 
    Mukayeseli Keşif
    
25. 
    Süre Uzatımı-Revize Ödenek Kararı
    
26. 
    Sigorta Poliçesi/Zeyilname
    
27. 
    Ek Teminat Belgesi
    
28. 
    İşe Başlama Tutanağı
    
29. 
    Yer Teslim Tutanağı
    
30. 
    Metraj Cetvelleri
    

III – Sözleşme ve ekleri üzerinde inceleme

1. 
   Sözleşme üzerinde inceleme
   
2. 
   Birim Fiyat Cetvelleri üzerinde inceleme
   
3. 
   Birim Fiyat Tarifleri çerçevesinde inceleme
   
4. 
   Bayındırlık İşleri Genel Şartnamesi çerçevesinde inceleme
   
5. 
   Teknik Şartnameler çerçevesinde inceleme
   
6. 
   Projeler çerçevesinde inceleme
   
7. 
   1. Keşif özeti üzerinde inceleme
   

IV – Şantiye bilgi ve belgeleri üzerinde inceleme

1. 
   Metraj cetvelleri, yeşil defter, röleveler ve ataşmanlar üzerinde inceleme
   
2. 
   Şantiye defteri üzerinde inceleme
   
3. 
   Malzeme ocakları mesafeleri konusunda inceleme
   
4. 
   İnşaat mahallinde fiili – fiziki durum tespitleri
   

Yukarıda sayılan inceleme örnekleri, inşaatın özelliğine göre daha da çoğaltılabilir.

Görüldüğü üzere, Sayıştay’ın, HAKEDİŞ DENETİM YÖNTEMİ, hakedişin düzenlenmesinde, incelenmesinde, onayında görev alan ve esasen görevleri de fiilen bu olan ve daha önce değindiğimiz gibi, SAYIŞTAY SORGULAMASINDA sorumlu olarak nitelendirilen idare görevlilerinin-ki bunların sayısı yaklaşık 10-11 kişi civarındadır- görevlerini de kapsamaktadır. Yani sayıları 10-11 civarında olan ve birbirlerine hiyerarşik (sıradüzen) bir düzenle , amir-memur ilişkileri içinde bağlı olan, mensubu bulundukları kurumun, kuruluş yasası çerçevesinde görev tanımları yapılan ve birbirlerini denetler konumda olan bu kişilerin, görevlerini, Sayıştay denetçisi yalnız başına yapabilmektedir. Kaldı ki sözü edilen bu idare görevlileri çeşitli mesleklere mensupturlar, uzmanlık dalları farklıdır.

Örneğin, Tahakkuk Memuru ve Sayman mali konularda uzman olup, sosyal konulu meslek eğitimi almışlardır. Ve bu kişiler verile emrini imzalayanlardır.

Hakediş raporunu düzenleyen, kontrol mühendisleri, unvanlarından da anlaşılacağı üzere mühendistirler. İnşaat mühendisidirler, Elektrik mühendisidirler, Makine mühendisidirler.

Hakediş raporunu inceleyen, kontrol şefi inşaat mühendisidir. Hakedişi onaylayan kontrol amiri mühendistir. Ve bu kişiler teknik eğitim almışlardır.

İşte bu çeşitli meslek gruplarına mensup idare görevlilerinin meslekleri ile ilgili olarak yaptıkları eylem ve işlerini yalnızca mali konularda uzman, denetim elemanınca yapılması ne derece doğru olabilir? Nitekim uygulamada yaşananlar bunu doğrular niteliktedir. Sorgulamada, tazminle sorumlu tutulan pek çok idare görevlisi, ya Sayıştay Yargılama Dairesince, ya Sayıştay Temyiz Kurulunca beraat ettirilmişlerdir. Kaldı ki pek çok idarenin bünyesinde hakediş ve kesin hesap bölümü, teftiş kurulu v.b. örgütlenme mevcuttur. Yok eğer bütün bu görevlerin Sayıştay denetçisi tarafından yapılması isteniyorsa, o takdirde denetim kadrosu yapısı bu denetime uygun olarak yeniden teşkil olunmalı, örneğin mühendisler de bu kadronun içinde yer almalıdır. Ya da dışarıdan bilirkişi hizmeti alınmalıdır.

Bugünkü hali ile Sayıştay denetim elemanının teknik konulara girmemesi gereklidir. Ve hatta zorunludur. Aksi halde, geçerli nedeni olmayan SORGULAR yüzünden gerek denetçinin, gerekse idare görevlilerinin, ve hatta yüklenicilerin zamanı ve emeği boşa harcanmış olacaktır. Yükleniciler mağdur olacaklardır. Bu husus ise “usul ekonomisine” de aykırı olmakla kalmayıp, aynı zamanda idare görevlilerinin de işlerini rahatça yapmalarına ve yersiz kuşkular nedeniyle verimli çalışmalarına engel olacaktır kanısındayım.

Bu konuyu birkaç örnekle açıklamak istiyorum.

Hizmet İçi Eğitim kurs notlarında yer alan bir bölümü aktarmak istiyorum.