İsa Musayev, Mətləb Əlizadə

Bloklaşdırıcılar. Antivirus bloklaşdırıcıları ―virus təhlükəsi‖ situasiyasını
161
istifadə-
çiyə xəbər verən proqramlardır. Kompüterin BİOS-undakı bloklaşdırıcı daha geniş tətbiq 
edilir. Bloklaşdırıcının əsas üstünlüyü virusu vaxtında aşkarlayıb qarşısını almaqdan 
ibarətdir. 
 
6.6. Tətbiqi proqram təminatı 
 
Tətbiqi proqram təminatını 2 qrupa bölürlər: 1) proqramlaşdırma sistemləri və 2) 
proqram əlavələri. 
Proqramlaşdırma sistemləri peşəkar proqramçılar üçündür, müxtəlif proqramlaşdırma 
dillərində proqramlar yazmağa imkan verir. Hal-hazırda vizual proqramlaşdırma 
sistemləri
162
geniş tətbiq edilir.
Proqram əlavələri müəyyən əməliyyat sisteminin idarəsi altında fəaliyyət göstərir. 
Məsələn, mətn redaktoru Word Windows əməliyyat sisteminin proqram əlavəsidir. 
Proqram əlavələri mətni, qrafik, ədədi, audio- və video-informasiyanı emal etməyə, 
həmçinin kompüter şəbəkələri ilə işləməyə imkan verir.
160
məsələn, ADinf 
161
diskin yükləyici sektoruna yazma belə situasiyadır.
162
Visual Basic, Borland Delphi və s.

---

130 
Hər bir istifadəçi praktiki olaraq ümumi təyinatlı proqram əlavələri ilə işləməyə 
ehtiyac duyur. Buraya: mətn redaktoru, qrafik redaktor, elektron cədvəl, verilənlər 
bazasının idarəetmə sistemi (VBİS), həmçinin multimediya - təqdimatlar yaratmaq üçün 
olan əlavələr aiddir. Hal-hazırda geniş yayılmış ümumi təyinatlı proqram əlavələrindən 
biri Microsoft Offisse proqramıdır.
Qlobal və lokal şəbəkələrin sürətli inkişafı ilə bağlı olaraq müxtəlif kommunikasiya 
proqramlarının əhəmiyyəti artır. Kommunikasiya proqramları artıq əməliyyat sistemlərinin 
tərkib elementinə çevrilmişdir.
Xüsusi təyinatlı proqram əlavələri müxtəlif fəaliyyət sahələrində çalışan peşəkar 
istifadəçilər üçün nəzərdə tutulmuşdur. Buraya: kompüter qrafikası sistemləri, avtomat-
laşdırılmış layihələşdirmə sistemləri (САПР
163
), mühasibat proqramları, kompüter 
lüğətləri, avtomatik tərcümə sistemləri və s. aiddir.
İstifadəçilərin bir qismi öyrətmə proqramlarından istifadə etməklə öz təhsillərini 
artırırlar. Buraya: xarıcı dil proqramları, repetitor-proqramlar, müxtəlif fənnlər üzrə testlər 
aiddir. 
Lazer disklərindəki müxtəlif multimediya proqram əlavələri
164
böyük əhəmiyyət kəsb 
edir.
İstifadəçilərin əksəriyyəti kompüterlə tanışlığa kompüter oyunları ilə başlayır. 
Buraya: məntiqi oyunlar, strateji oyunlar, idman oyunları və s. aiddir. 
Antivirus proqramları da ayrıca bir qrup təşkil edir.