68
یچ + هﮑشرد
←
یچﮑشرد
:تفگ و یچ هوهق هب درک ور توﮑس یمک زا دعب زابهش
نق ات ود ٬ربکا شاد"
"رایب ولهپ د
93
šahbāz ba’d az kami sokut ru kard ba qahveči goft:
“dāš akbar do tā γand pahlu biyār”
Shahboz biroz sukutdan so‘ng qahvachiga qaradi va dedi:
“Akbar aka ikkita qand choy olib keling”
درک رادیب ارم یچتفاظن زاب
-
؟ديا هد روخن هک امش
-
من نم
.مروخ ی
94
bāz nezāfatči marā bidār kard.
- šomā ke naxordeid?
Yana farrosh meni uyg‘otdi.
- Siz yemadingizmi?
Ushbu jumlalardagi arabiy هوهق va تفاظن so‘zlari o‘zlariga یچ- so‘z
yasovchi qo‘shimchasini qabul qilmoqda.
هوهق
+
یچ
←
یچ هوهق
تفاظن
+
یچ
←
فاظن
یچت
Bundan tashqari A.Quronbekovning “Fors tili leksikologiyasi”
kitobida bir
qancha turkiy affikslar va yarimaffikslar keltirilgan. Masalan:
93
Ҳазратқулов Ж.Е., Абдусаматов М.Ш. Эрон адабиёти хрестоматияси. –Тошкент: Ўзбекистон, 1992. –Б.
106.
94
Ҳазратқулов Ж.Е., Абдусаматов М.Ш. Эрон адабиёти хрестоматияси. –Тошкент: Ўзбекистон, 1992. –Б.
112.
69
-ulu
suffiksi (
-ule, -lu
) kichraytirish, erkalash ma’nosida ishlatiladi. Masalan:
zangule
-qo‘ng‘iroqcha,
maškule
-kichik meshkob,
kučulu
-jajji bola;
Hamzelu
-
Hamza avlodidan,
γara γoyunlu
-qora qo‘yli urug‘idan va shunga o‘xshash so‘zlar.
Turkiy tilidan bāši-boshliq, boshqaruvchi ma’nosidagi poluaffiks
o‘zlashgan bo‘lib, hozirgi zamon fors tilida o‘rta
asrlarda kirib kelgan
so‘zlar ko‘plab uchraydi.
yuzbāši
-yuzboshi,
bāγbānbāši
- bog‘bonlar kattasi,
tajerbāši
-tojirlar boshlig‘i,
hammālbāši
-hammollar kattasi va shunga o‘xshash so‘zlar, faqat o‘tmish,
adabiyotida saqlanib qolgan.
-tāš
(
dāš
) yarimaffiksi bilan yasalgan so‘zlar, jumladan:
xeyeltāš
-hammaslak,
xājetāš
-janob,
dādāš
-aka va shunga o‘xshash so‘zlar arxaik so‘zlarga aylangan
yoki ba’zi mahalliy lahjalarda saqlanib qolgan.
-begi
yarimaffiksi ham yangi so‘z yasamaydi,
faqat tarixiy asarlarda,
shuningdek, inson ismlarida uchraydi. Masalan:
-qal’abegi
-qal’aning boshlig‘i;
Daryabegi
-admiral (shaxs nomi) va shunga o‘xshash so‘zlar
95
.
Dostları ilə paylaş: