Talabaning vazifasi:
Yuqorida keltirilgan nazariy ma’lumotlar asosida har bir
talaba RIP protokoli yordamida tarmoqda marshrutiatsiyani sozlaydi va tusuntiradi
7-AMALIY MASHG’ULOT
Mavzu:
OSPF protokoli yordamida multimediya tarmoqlarida marshrutizatsiya
jarayonini sozlash
Ishdan maqsad:
OSPF protokoli yordamida multimediya tarmoqlarida
marshrutizatsiya jarayonini sozlash
Nazariy qism
Yuqoridagi bo’limlarda takidlanganidek, statik marshrutizatsiyada har bir
marshrut xaqidagi ma’lumot marshrutizatorga qo‘lda kiritilib chiqiladi. Faraz
qilaylik, biz tarmoq administratori sifatida o‘nlab marshrutizator va tarmoqlardan
tashkil topgan murakkab qo‘shma tarmoqga xizmat ko‘rsatmoqdamiz. Agar tarmoq
topologiyasida biror o‘zgarish yuz bersa (masalan, murakkab tarmoq tarkibiga
biror tarmoq qo‘shilsa yoki o‘chirilsa) u xolda tarmoqdagi barcha
marshrutizatorlardagi marshrutizatsiya jadvallarini o‘zgartirish zarurati yuzaga
keladi. Bu tarmoq administratsiyasi jarayonini murakkablashtiradi va sozlashda
xatoliklarga yo‘l qo‘yish extimolligini oshiradi. Yuqorida ham takidlanganidek
dinamik marshrutizatsiya usuli bu muammolarni hal etish imkoniga ega. Dinamik
marshrutizatsiya usulida tarmoqdagi barcha marshrutlar avtomatik ravishda
marshrutizatorlarga biriktiriladi va tarmoqda biror o‘zgarish yuz berganda
marshrutizatorladagi marshrutizatsiya jadvallari avtomatik ravishda yangilanadi.
Bu dinamik marshrutizatsiya usulining asosiy afzalligidir.
Dinamik marshrutizatsiya usulining statik marshrutizatsiya usulidan yana bir
asosiy afzalligi bu tarmoqning rad etishga chidamliligini ta’minlash imkoniyatidir.
Ya’ni tarmoqda paketlar uzatiluvchi marshrutdagi biror interfeys o‘chib qolsa
tarmoqdagi mavjud boshqa marshrutlardan biri avtomatik tanlanadi va paketlar
yangi marshrut orqali uzatilish davom etadi va paketlarning yo‘qotilishi oldi
olinadi. Statik marshrutizatsiya usuli orqali marshrutizatsiya amalga oshiriluvchi
tarmoqda paketlar uzatilayotgan marshrutdagi biror interfeys o‘zib qolsa yangi
marshrut avtomatik tanlanmaydi va paketlar marshrutizatorning bufer xotirasida
ruxsat etilgan kutish vaqtidan ortiqcha vaqtda qolib ketadi va yo‘qoladi.
Dinamik marshrutizatsiya usulining kamchiliklari ham mavjud:
•
Dinamik marshrutizatsiya usulida marshrutizatsiya jadvalini marshrutizator
o‘zi tashkil etganligi va tarmoqdagi o‘zgarishlar yuz berganda
marshrutizatsiya jadvalini yangilash ham marshrutizatorning o‘zi tomonidan
amalga oshirilganligi sababli bu marshrutizator qurilmasining xisoblash
resurslari yuqori bo‘lishi talab etiladi.
•
Marshrutizatsiyasi dinamik usulda tashkil etilgan tarmoqlarga xizmat
ko‘rsatuvchi mutaxxassislardan yuqori malaka talab etiladi. Ayniqsa bunday
tarmoqlarda muammo yuz berganda muammoni aniqlash va uni bartaraf
etish uchun yuqori malaka talab etiladi.
•
Tarmoqning xolatini oldindan aniqlab bo‘lmaydi.
Dinamik marshrutizatsiya usulining RIP protokoli asosida tashkil etilishini
oldingi bo‘limlarda ko‘rib chiqildi. Endi kanal xolatiga bog‘liq ravishda marshrutni
belgilashni amalga oshiruvchi OSPF protokolining ishlash jarayonini va bu
protokol yordamida marshrutizatsiyani ta’minlash jarayoninin ko‘rib chiqamiz.
OSPF (angl. Open Shortest Path First) — Dinamik mashrutizatsiya protokoli
bo‘lib u kanalning xolatini kuzatadi (link-state technology) va unga bog‘liq
ravishda optimal marshrutni tanlashni amalga oshiradi. OSPF protokoli ham ichki
tarmoq protokoli bo‘lib avtonom quyi tarmoqlarda marshrutizatsiyani ta’minlashda
qo‘llaniladi. Bu protokolning ishlash tamoili quyidagicha:
•
Tarmoqlardagi marshrutizatorlar OSPF protokoli bo‘yicha sozlangach,
marshrutizator qo‘shni mashrutizatorlni qidirishni boshlaydi va ular bilan
aloqa o‘rnatadi.
•
Keyin bu mashrutizatorlar o‘zaro ma’lumot almashinadilar. Bu ma’lumotlar
mashrutizatorlarga
to‘g‘ridan-to‘g‘ri
ulangan
tarmoqlar
xaqida
ma’lumotlardir. Ya’ni bunday ma’lumotlar almashinilishi orqali
marshrutizatorlar tarmoq kartasini tuzib chiqadilar (tarmoq topologiyasini).
Bu karta barcha marshrutizatorlarda bir xil bo‘ladi.
•
Olingan axborotlar asosida SPF algoritmi ishga tushadi (Shortest Path First,
«eng yaxshi yo‘lni tanlash »), bu algoritm har bir tarmoqga nisbatan optimal
yo‘lni xisoblab chiqadi. SPF algoritmi davriy ravishda o‘zgargan bazani
tarmoqga tarqatishni amalga oshirmaydi (RIP kabi). RIP protokolidan farqli
ravishda SPF protokoli har 30 minutda faqat o‘zgarishlar xaqidagi
ma’lumotlarnigina uzatadi, ya’ni tarmoqga to‘liq bazani uzatmaydi. Bu
tarmoqni ortiqchi xizmat axborotlari bilan yuklanishini oldini oladi.
Agar marshrutizatorning biror interfeysi yoki marshrutizatorning o‘zi o‘chib
qolsa qayta yangilanish ma’lumoti tarmoqqa tarqatiladi va tarmoqdagi
barcha marshrutizatorlar marshrutizatsiya jadvallarini yangilab oladilar.
Quyidagi 5.20-rasmda OSPF protokoli asosida tarmoqda marshrutni tanlash
tamoili tasvirlangan. Ya’ni yuqorida takidlanganidek OSPF protokoli paketlarni
uzatish marshrutini tanlashda kanal xolatini baxolaydi va Shunga mos marshrutni
tanlaydi. Rasmda ko‘rinadiki A marshrutizator XYZ tarmog‘iga paketlarni
uzatishda quyidagi bir necha marshrutlardan birini tanlashi mumkin:
•
A-B-C-D-XYZ tarmog‘i
•
A-B-E-C-D-XYZ tarmog‘i
•
A-E-F-XYZ tarmog‘i
•
A-B-E-F-XYZ tarmog‘i
Yuqoridagi
marshrutlar
bir
biri
bilan
xoplar
(ya’ni
paket A
marshrutizatordan XYZ tarmog‘iga etib borguncha nechta marshrutizatordan o‘tib
borishi) soni va marshrutizatorlarni o‘zaro bog‘lanish tezliklari bilan bir-birlaridan
farqlanadilar. Masalan xoplar soni bo‘yicha eng optimal marshrut bu A-E-F-XYZ
dir. Agar bu tarmoqda marshrutizatsiya RIP protokoli yordamida tashkil etilganda
A marshrutizator ushbu marshrutni tanlagan bo‘lardi. Lekin bu tarmoqda
marshrutizatsiya OSPF protokoli yordamida tashkil etilgan. Shuning uchun ham A-
E-F-XYZ marshrutdagi marshrutizatorlarni o‘zaro bog‘lagan kanallarning
ma’lumot uzatish tezliklari kichik bo‘lganligi sababli bu marshrut asosiy marshrut
sifatida tanlanmaydi. Marshrutizatorlarni o‘zaro ulanish kanallari tezligiga bog‘liq
ravishda OSPF protokoli A-B-E-C-D-XYZ marshrutini tanlaydi (5.20-rasm).
5.20-rasm. OSPF protokoli asosida tarmoqda marshrutni tanlash tamoili
Endi marshrutizatsiyasi OSPF protokoli asosi tashkil etiluvchi tarmoqni
sozlashga kirishaylik. Buning uchun Cisco packet tracer dasturida quyidagi 5.21-
rasmda tasvirlangan tarmoqni xosil qilishimiz lozim. Tarmoqda OSPF protokoli
yordamida marshrutizatsiyani sozlashdan oldin tarmoqdagi marshrutizatorlar
interfeyslari va kompyuterlarlarga IP manzil biriktirib chiqiladi.
5.21-rasm
Router 0 tarmoqga Gig 0/0, Gig 0/1, Gig 0/2 interfeyslari orqali ulangan.
Bu interfeyslarga quyidagicha IP manzillar biriktirilgan:
Router 1 tarmoqga Gig 0/0, Gig 0/1, Gig 0/2 interfeyslari orqali ulangan.
Bu interfeylarga quyidagicha IP manzillar biriktirilgan:
Router 2 tarmoqga Gig 0/0, Gig 0/1, Gig 0/02 interfeyslari orqali ulangan.
Bu interfeylarga quyidagicha IP manzillar biriktirilgan:
Dinamik marshrutizatsiyani sozlashga kirishishdan oldin loopback
interfeysini sozlash lozim. Ya’ni har bir marshrutizatorda loopback interfeysini
ko‘tarib (ishga tushirib) ularga IP manzil biriktirib chiqish lozim.
Loopback interfeysi bu – fizik interfeys emas, balki mantiqiy interfeys bo‘lib
biror fizik interfeysga bog‘liq emas. Masalan Router 0 da marshrut tanlashda
ishtirok etadigan Gig 0/0 va Gig 0/2 interfeyslari mavjud. Bu marshrutizatorda Gig
0/1 interfeysi lokal tarmoqga ulanganligi sababli bu interfeys OSPF protokoli
bo‘yicha marshrut tanlashda ishtirok etmaydi. Demak biz bu marshrutizatorda
loopback interfeys ko‘tarami va bu interfeysning xolati Gig 0/0 yoki Gig 0/2 fizik
interfeyslarining xolatiga bog‘liq bo‘lmaydi.
Nima uchun dinamik marshrutizatsiyani sozlashdan oldin marshrutizatorda
loopback interfeysni ko‘tarishimiz va unga IP manzil berishimiz lozim. Buning
sababi Shundaki qachonki OSPF protokoli bo‘yicha marshrutizatsiyani sozlab
bo‘lib protokol ishga tushganda ushbu protokol Router ID – marshrutizator
identifikatorini generatsiya qiladi. Marshrutizatsiya identifikatori
(router ID, RID)
- bu noyob 32 bitli raqam bo‘lib, bir avtonom quyi tarmoq xududida
marshrutizatorni noyobligini ta’minlaydi. Ya’ni marshrutizator bu avtonom
tarmoqdagi boshqa marshrutizatorlar bilan Shu identifikatori orqali aloqa qiladi.
OSPF protokoli marshrutizator identifikatorini generatsiya qilishda
identifikator sifatida mazkur marshrutizatorning biror fizik interfeysi (Gig 0/0 yoki
Gig 0/2) yoki mantiqiy interfeysi (loopback interfeysi) IP manzilini oladi. Agar
marshrutizatorda loopback interfeysi ko‘tarilmagan va unga IP manzil
biriktirilmagan bo‘lsa, u xolda identifikator sifatida marshrutizatorning biror fizik
interfeysi IP manzili olinadi. Buning muammoli tomoni Shundaki agar IP manzili
marshrutizator identifikatori sifatida qabul qilingan interfeys o‘chib qolsa bu
marshrutizator OSPF protokoli bo‘ycha marshrutizatsiyani amalga oshira olmay
qoladi. Ya’ni marshrutizatorning marshrutizatsiyani amalga oshirishi uning bir
interfeysining xolatiga bog‘liq bo‘lib qoladi.
Agar marshrutizator identifikatori sifatida loopback interfeysining manzili
olinadigan bo‘lsa u xolda marshrutizatorning dinamik marshrutizatsiyani amalga
oshirish imkoniyati biror fizik interfeysning xolatiga bog‘liq bo‘lmaydi. Ya’ni
tarmoqning ishonchligi ortadi. Shuning uchun ham dinamik marshrutizatsiyani
sozlashda avvalo loopback interfeysni ko‘tarish va unga IP manzil berish lozim.
Bir avtonom tarmoqdagi marshrutizatorlarda ko‘tarilgan loopback interfeyslarining
IP manzillarining tarmoq qismi bir xil bo‘lishi lozim. Masalan Router 0 da
ko‘tarilgan loopback interfeysga 192.168.100.1 manzil berilsa, Router 1 dagi
loopback interfeysga 192.168.100.3 va Router 2 da ko‘tarilgan loopback
interfeysga 192.168.100.2 manzillari berilsin.
Marshrutizatorda loopback interfeysini ko‘tarish va unga IP manzil berish
quyidagicha amalga oshiriladi:
Router(config)#
Router(config)#int loopback 0 –
bu marshrutizatordagi 0 – tartibli loopback interfeysini
ko‘tarish. Tarmoqdagi barcha marshrutizatorlada dastlabki xolatda 0-tartibli loopback interfey ko‘tariladi.
Router(config-if)#
%LINK-5-CHANGED: Interface Loopback0, changed state to up
%LINEPROTO-5-UPDOWN: Line protocol on Interface Loopback0,
changed state to up
Router(config-if)#ip address 192.168.100.1 255.255.255.255 –
interfeysga IP
manzil biriktirish. Bu erda 255.255.255.255 tarmoq maskasi bo‘lib bu mazkur marshrutizatorda faqat bitta
Shunday IP manzili mavjudligini belgilaydi.
Router(config-if)#no Shutdown –
interfeysni yoqish
Router(config-if)#
Router(config-if)#ex
Shu kabi tarmoqdagi boshqa Router 2 va Router 1 larda ham loopback
interfeyslar ko‘tariladi va ularga mos ravishda 192.168.100.2 va 192.168.100.3
kabi IP manzillar biriktiriladi.
Endi OSPF ni sozlashni boshlash mumkin. Ya’ni marshrutizatorda ma’lum
tartibdagi OSPF ni marshrutizatsiya jarayonini ishga tushirish va unga mazkur
morshrutizator bevosita ulangan tarmoqlarning tarmoq manzillarini kiritish lozim.
Masalan Router 0 marshrutizatorida OSPF ni sozlash quyidagicha amalga
oshiriladi:
Router(config)#
Router(config)#router ospf 1 –
bu marshrutizatordagi 1 – tartibli OSPF jarayonini sozlashga
kirishishdir. Tarmoqdagi barcha marshrutizatorlada dastlabki xolatda 1- tartibli OSPF jarayonini ishga
tushiriladi.
Router(config-router)#network 192.168.10.0 0.0.0.255 area 0
Router(config-router)#network 192.168.20.0 0.0.0.255 area 0
Router(config-router)#network 192.168.2.0 0.0.0.255 area 0
Router(config-router)#ex
Router(config)#do wr mem
Building configuration...
[OK]
Yuqorida 1 – tartibli OSPF jarayonini marshrutizatorga bevosita ulangan
tarmoqlarning manzillarini biriktirishda tarmoq maskasi o‘rniga uning teskarisi
(0.0.0.255) qo‘llarinladi. Bu erda “area 0” buyrug‘i yordamida ushbu avtonom
tarmoqda mazkur 1 – tartibli OSPF jarayonini faoliyat zonasi belgilanmoqda. Bu
zona 0- tartiblidir. Shuni unitmaslik kerakki tarmoqdagi barcha marshrutizatorlarda
1 – tartibli OSPF jarayonini sozlashda zonaning tartib raqami bir xil bo‘lishi lozim.
Ya’ni Router 2 va Router 1 larda ham 1 – tartibli OSPF jarayonini sozlashda zona
tartib raqamini 0 deb belgilash lozim.
Endi Router 2 va Router 1 larda ham OSPF protokolini sozlashni amalga
oshirish lozim. Buning uchun ushbu marshrutizatorlarga bevosita ulangan
tarmoqlarning manzillarini aniqlab olish lozim. Router 2 ga bevosita ulangan
tarmoqlarning manzillari 192.168.10.0, 192.168.20.0 va 192.168.2.0 kabidir.
Router 1 ga bevosita ulangan tarmoqlarning manzillari 192.168.30.0, 192.168.20.0
va 192.168.3.0 kabilardir. Endi Router 2 va Router 1 larda OSPF ni sozlashni
Router 0 da amalga oshirilgani kabi bajarish mumkin.
Shu bilan marshrutizatorlarda OSPF protokoli asosida marshrutizatsiyani
sozlash yakunlanadi. Endi tarmoqda OSPF protokoli asosida marshrutizatsiya
jarayonini amalga oshirilishini tekshirib ko‘rishimiz mumkin. Ammo buning
uchun mashrrutizatorlarga ulangan lokal tarmoqlardagi kompyuterlarga (Laptop)
mos IP manzil biriktirilishi lozim. Masalan 192.168.1.0 manzilli lokal tarmoqda
turgan kompyuterga 192.168.1.2 manzili berilsin (5.22-rasm).
5.22-rasm
Shu kabi 192.168.2.0 manzilli lokal tarmoqda turgan kompyuterga
192.168.2.2, 192.168.3.0 manzilli lokal tarmoqda turgan kompyuterga 192.168.3.3
kabi manzillarni biriktirishimiz lozim. Shundan so‘ngina tarmoqda OSPF protokoli
asosida marshrutizatsiya jarayonini amalga oshirilishini tekshirib ko‘rishimiz
mumkin.
5.23-rasm. Tarmoqda OSPF protokoli asosida marshrutizatsiya jarayonini
amalga oshirilishi
Yuqoridagi 5.23-rasmdan ko‘rinadiki Router 0 o‘ziga bevosita ulangan
192.168.1.0 manzilli lokal tarmoqdan kelgan paketlarni 192.168.3.0 manzilli lokal
tarmoqga uzatishda Router 1 oraqali tashkil etilgan marshrutni tanladi. Bu
tarmoqda barcha marshrutizatorlar orasidagi bog‘lanish tezligi bir xil bo‘lganligi
sababli Router 0 marshrutizator ushbu marshrutni tanladi.
Endi yuqorida takidlab o‘tgan tarmoqning ishonchliligini dinamik
marshrutizatsiya usulida yuqori bo‘lishini tekshirib ko‘rishimiz mumkin. Buning
uchun Laptop 0 dan 192.168.3.3 manzilli Laptop 2 ga ping jo‘natamiz. Bu vaqtda
Router 0 dagi Gig0/2 interfeysni o‘chiramiz. Aynan Gig0/2 interfeysini
o‘chirganimizning sababi OSPF protokoli bo‘yicha asosiy marshrut sifatida Shu
interfeys orqali o‘tgan marshrut tanlangan. Bu interfeysni o‘chirish orqali OSPF
protokoli paketlar uzatishni boshqa marshrutga ko‘chirishini va bu ko‘chirilish
tezligini tekshirishimiz mumkin bo‘ladi. Dastlab Laptop 0 dan 192.168.3.3
manzilla Laptop 2 ga katta sondagi exo-so‘rov jo‘natiladi va Shu vaqtda Gig0/2
o‘chiriladi. Buning uchun Laptop 0 ning komandalar qatorida quyidagi buyruq
kiritiladi va Enter tugmasi bosiladi:
Dostları ilə paylaş: |