İSLÂm prensipleri ansiklopediSİ

16- qqABD fA2 : Kul, köle, Allah’ın kulu. *Mahluk, insan. *Hizmetçi. *Hür’ün zıddı. Abd kelimesi Allah’ın bazı isimleriyle birleştirilerek erkek isimleri meydana getirilir. Abdullah (Allah’ın kulu). Abdulbaki (Ebedi olan Allah’ın kulu) gibi. Abd kö­künden gelen ibadet ve ubudiyet kelimelerinin esas mânâsı da Allah’ın emirle­rine göre hareket etmek demektir. O halde böyle isimleri taşıyan insanlar, buna lâyık olmaya çalışmalıdırlar.

Kur’an, Peygamberimiz’in (A.S.M.) yüksek meziyetlerini nazara verip üm­metini kendisine tebaiyete teşvik eder. Bütün peygamberlerde bulunan mezi­yetlerden biri de abdiyettir. Kur’an’ın müteaddid âyetlerinde _«9¬…_«A¬2 _«9¬f²A«2 gibi tabirlerin mü­kerreren zikredilmesi, abdiyetin ehem­miyetini ifade eder. Nitekim Kur’an (2:23) âyetin-de geçen ve Peygamberimiz’in (A.S.M.) abdiyetine dikkati çeken _«9¬f²A«2 ifa­desini Bediüzzaman Hazretleri tef­sir eder­ken şöyle diyor:

«Abd lafzının, Nebi veya Muhammed (A.S.M.) lafızlarına cihet-i tercihi: Abd tabiri, Peygamber Aleyhissalatü Vesselâm’ın azametine ve ibadetin uluvv-i derecesi­ne işaret olduğu gibi ~—­f­A²2­~ emrini tekiddir ve Resul-i Ek­rem hak­kında varid olan vehimleri defetmektir ki, o Zat bütün insanlardan ziyade ibadet yap­mış ve Kur’an’ı okumuştur.” (İ.İ. 131) (Kur’anda peygamber­ler, abdiyet vas­fıyla tavsif edi­lirler, bak: 1728, 2889.p.larda âyet notları.)

«Ve keza insanların nazarını aldatıp ayağını kaydıran, hususan şekçi, şüp­heci ve müteharri müşterinin nazarını perdeliyen esbabdan birisi de budur ki: Masdariyet ile mazhariyetin mâbeynini; ve menbaiyet ile ma’kesiyetin ara­sını; ve mânâ-yı ismî ile mânâ-yı harfînin ortasını; ve zâtiyle tecelli mabeynini tefrik edip ayırmamaktır.

İşte Peygamber’in (A.S.M.) zatı, bir abd-i mahzdır. Ve Allah’a olan ubudi­yeti bütün mahlukatınkinden daha çoktur. Öyle ise o zata (A.S.M.) tecelliyat-ı İlahiyeye bir mazhar ve bir ma’kes nazarıyla bakılması istilzam eder. Ve onda olan bütün kemâlat ise, Cenab-ı Hakk’ın feyz-i fazlından gel­diğini bilmek ge­rektir.” (M.Nu. 174) (Bak: İbadet ve 3893/1.p.)