İSLÂm prensipleri ansiklopediSİ

2879- qqNOKTA-İ NAZAR hP9 ¶yOT9 : Bakış tarzı. Bir şeyi anlamada, de­ğerlendirmede ve hususiyetlerinin tesbitinde isabet edebilmek için yapılan taharri ve tefekkürde istinad edilen hareket noktasıdır. (Bak: Mana-yı Harfî)

Tefekkür ve taharri-i hakikatta isabet için vahiy nokta-i nazarını esas al­mak ge­rekir. Ancak böyle bir başlangıçla hikmet-i ilahiye yani her şeyin yapı­lış gayesi ve mahiyeti anlaşılabilir ve verilecek hükmün isabetinden emin olunabilir. Evet âlem-i kevne, yaratılışındaki İlahî hikmet ve gayeler nazarıyla bakılmazsa, mücerred akıl ile o hikmetler bilinemez. Hatta gözümüz önünde hemcinsimiz olan bir insan, meselâ ilk yaptığı bir eserini ne maksatla ve ne için yaptığını bildirmezse, biz o şeyin hik­metini ve değerini bilip anladığı­mızdan emin olamayız. Demek önce failin eserinde takib ettiği hikmet ve gayeleri bilmeli ki, eserin o gayelere göre yapılışındaki mü­kemmellik görülüp anlaşılsın. Bu vesile ile de eser sahibindeki maharet ve sıfatları­nın mükem­melliği bilinsin. Şu halde bu nokta-i nazarla kâinat hakikatlarını tefekkür et­mek icabeder.

Kur’an’da (29:99) ayeti “Hakk u emr işinde daha ziyade tafsil istersen başkasın­dan değil her şeyi bilen o Habîr’den sor” (E.T. 3609.) manasında da tefsir edilmiş­tir. Bu manaya nazaran bilgi nazariyesi vahye istinad etmesinin lüzumuna da işaret vardır.

Feylesofların bir kısmı bu esasa riayet etmeden ve naklî delili nazara al­madan kâinat hakkında fikir yürütmeleri neticesi, hakikatı gereği gibi göre­miyorlar ve gö­remezler.

Elhasıl taharri-i hakikatta yalnız akl-ı beşer yahut beşerî bir nokta-i na­zar, hakkı ve hakikatı bulmakta nâkıs olup, en emin yol Kur’ana tabi olmak ve onun ışığı al­tında hakikata varmaya çalışmaktır. (Bak: 661.p.)