İsmail arabaci kiMDİR

KÜRTLER VE ZAZALAR
Kürtler ve Zazalar, Kürtlerin nüfusunu fazla göstermek isteyen Kürt milliyetçileri ve Kürt olmayan diğer Türk düşmanları tarafından aynı dili konuşan tek halk olarak gösterilmek istenmektedirler. Halbuki tarafsız otorite olarak kabul edilen ve çoğunluk olan yabancı Kürdoloji uzmanları ve dilbilimciler tarafından Kürtler ve Zazalar’ın bilimsel olarak farklı halk olduğu ispatlanmaktadır. Zazalar tarih boyunca kendi kimliklerinde direnmiş, ne Türklüğü ne de Kürtlüğü benimsememiş bir topluluktur. Zazaları inceleyen ciddi bütün bilim adamlarının ortak görüşü; Zazaların Kürt ve Zazacanın Kürtçe'nin bir lehçesi olmadığı yolundadır. Bu görüşü paylaşanlar arasında Kürdolojinin babası kabul edilen V.Minorsky, O.Mann, David Mc Kenzie, Sasuni, Haddank, Prof.Goichie Kojima gibi otoriteler de mevcuttur. Ancak Zazaların önemli bir bölümü bugün Kürt üst kimliğini benimsemektedirler. Dillerinin Kürtçe'den farklı olmasına ve kökenlerinin Kürt olmadığı bilim adamlarınca ortaya konmasına ve daha önemlisi tarihte Kürtlüğe karşı kimliklerini duyarlı bir şekilde savunmuş olmalarına rağmen;  Zazaları Kürt kimliğine iten, kendilerini kuşatan toplulukların etik bakışı ve devletin bu bakış doğrultusundaki tavrı olmuştur. Osmanlıdan bu yana Devlet ve toplum Zazaları Kürt olarak tanımlamıştır. Toplumsal ilişkiler sürekli olarak Zazalara Kürtlüğü empoze etmiştir. Osmanlı'dan günümüze devletin padişahı, tımar beyi, paşası, kadısı, kaymakamı, jandarması, tahsildarı, öğretmeni,hakimi, savcısı Zazaları Kürt olarak görmüştür. Sonuç olarak daha 50 yıl öncesine kadar Kürtlüğü reddeden Zazaların büyük bir bölümü bugün üst kimlik olara Kürtlüğü benimsemişlerdir. Fakat son zamanlarda Almanya’da yaşayan özellikle Alevi Zazalar, kendilerinin Kürtlerden farklı bir halk olduğunu dile getirmeye ve o yönde yayınlar çıkarmaya başlamıştır.

Kürtler ve Zazalar’ın sayısı bir çok araştırma yazısında birlikte verilmektedir. Özellikle Kürtlerle ilgili tarafsız yazıya rastlamak çok güçtür. Genelde İngilizce yazılmış araştırmalardan faydanılmaktadır. Örneğin Türkiye’de yaşayan Kürt ve Zazaların sayısını Türk milliyetçi yazarlar 6-7 milyon arasında göstermekte, Kürt milliyetçi yazarlar ise 20-25 milyona çıkarmaktadırlar. Benim araştırmalarıma ve Türkiye’deki il nüfus dağılımlarına göre, Türkiye’de 12 milyon Kürt ve 2 milyon Zaza yaşamaktadır. Bu da 70 milyonluk Türkiye nüfusunun %20 sini teşkil etmektedir. Tüm Doğu ve Güneydoğu Anadolu illeri ile Sivas ve Maraş’ın tahmini Kürt nüfus sayısı 9 milyon civarında olmaktadır. Orta ve Batı Anadolu’da ise kendi anayurtlarından göç etmiş olan tahminen 5 milyon civarında Kürt ve Zaza bulunmaktadır. Bu tahmini rakamı Amerikan Kolombiya Ansiklopedisi doğrulamaktadır (The Columbia Encyclopedia, Sixth Edition.  2001): As of the late 1990s, there were estimated to be more than 20 million Kurds, about half of them in Turkey, where, making up more than 20% of the population, they dwell near the Iranian frontier around Lake Van, as well as in the vicinity of Diyarbakir and Van. The Kurds in Iran, who constitute some 10% of its people, live principally in Kordestan and Kermanshah, with some in Khorasan and West Azerbaijan. The Iraqi Kurds, about 23% of its population, live mostly in the vicinity of Dahuk (Dohuk), Mosul, Erbil, Kirkuk, and Sulaimaniyah.

Kürtler ve Zazalar’ın toplam sayısının %50’si Türkiye’de (14.000.000), %24’ü İran’da (6.600.000), %19’u Irak’da (5.000.000), ve %5’i Suriye’de (1.400.000) olmak üzere toplam da 27.000.000 Kürt Ortadoğu’da yaşamaktadır. Kürtler İran nüfusunun %10’unu, Irak nüfusunun % 22’sini ve Suriye nüfusunun da %8’ini teşkil etmektedirler.

Today Kurds are the fourth largest ethnic group in the Middle East, after the Arabs, Persians and Turks. Their largest concentrations are now respectively in Turkey (approx. 52% of all Kurds), Iran(25.5%), Iraq (16%), Syria (5%) and the CIS (1.5%). Furthermore, if present demographic trends hold, as they are likely to, in about fifty years Kurds will also replace the Turks as the majority ethnic group in Turkey itself.

İnternetteki Kürt sitelerinin verdiği bilgilere göre Türkiye’deki Kürt doğum oranı bu hızla gittiği takdirde 2050 yılında Kürtler Türkiye nüfusunun %40-45 oranını oluşturacaklardır.

Kürt milliyetçilerine göre, Kürtçe 4 ana lehçeye ayrılmaktadır. Bunlar:

1. Kurmanji 2. Sorani 3. Dimili (Zazaki ve Kirmanjki) 4. Gurani

Fakat bu ayrımlama bilimsel olarak dilbilimciler tarafından çürütülmüştür. Kürdoloji ve Dilbilimcilere göre ise Kürtçe 3 lehçeye ayrılır:

1. Kurmanji 2. Sorani 3. Kermanşahi

Ancak bazı dilbilimciler Kermanşahi lehçesini, Sorani lehçesinin içine almaktadır.

Dimili (Zazaca) ve Gurani dillerinin birbirine benzediği ve bu iki dilin de İran’ın Hazar denizi kıyısında bulunan Gilan eyaletinde yaşayan Gileklerin dili ile büyük benzerlik gösterdiği saptanmıştır. Zazaların konuştuğu dili Kürtler, Kürtlerin konuştuğu dili de Zazalar anlamamaktadırlar. Kürtler ve Zazalar birbirleri ile ortak dil Türkçe ile anlaşabilmektedir. Bunun en bariz örneği, 2004 yılında Tunceli’ye giden bir Kürt standupçı Kürtçe konuşurken izleyenlerin yüz ifadelerinden bir şey anlamadıklarını sezmiş ve seyircilerin de isteği üzerine oyununa Türkçe devam etmiştir.

Bir de şöyle ilginç bir durum bulunmaktadır. Sivas’ın doğusundaki ilçeler ile Malatya’nın kuzeyindeki ilçeler de yaşayan halk, Kürtçe’nin Kurmanji lehçesini konuşan Alevi anlayışa mensup olmalarına rağmen, Zaza kabul edilmektedir. Buralar tarihi Dersim bölgesi içinde nitelendirilmekte ve burada yaşayan halk kendilerinin Tunceli ilinde Zazaca konuşan halk ile aynı aşiretlere mensup olduklarını belirtmektedir.

Kürtler ile Zazaların ayrı bir halk olduğu sanırım en basit şöyle açıklanabilir. Türkler, Altaylar da tek bir dili konuşurken göç ettikleri bölgelerin birbirine olan coğrafi uzaklığı ve gittikleri yerlerdeki halk ile kültür alışverişi sonucu dilleri farklılaşmış hatta ayrı bir dil halini almıştır. Fakat Kürtler ve Zazalar aynı coğrafi bölgede komşu olarak yaşamalarına rağmen nasıl olmuş da birbirlerini anlayamayacak derecede dilleri farklılaşmış olabilir? Bu soruyu tabii ki kendisini Kürt hisseden Zazalara sormak gerekir. En yakın benzetme Bulgarlar ve Sırplar için yapılabilir. Bu iki halk birbiriyle komşu ve Slav ırkından olmalarına rağmen dilleri birbirlerini anlayamayacak kadar farklılaşmış, böylece bu iki halkın dilleri, farklı Slav dilleri arasında yerini almıştır. O halde Kürtçe ve Zazaca için de İran dilleri içinde yer alan iki ayrı dil diyebiliriz.

Türkiye’de 12 milyon Kurmanji konuşan, Suriye’de 1,4 milyon Kurmanji konuşan, Irak’da 4 milyon Kurmanji konuşan ve 1 milyon Sorani konuşan Kürt ile İran’da 6,2 milyon Sorani konuşan ve 400 bin Kurmanji konuşan Kürt yaşamaktadır. Ayrıca Türkiye’de 2 milyon Zaza, Irak’da 50 bin Gurani ve İran’da da 300 bin Gurani bulunmaktadır.

Türkiye’de, Doğu ve Güneydoğu Anadolu deyince, buralarda yaşayanların sanki hepsi Kürtmüş gibi algılayanların oranı çoktur. Halbuki öyle değildir. Kars’ın sadece Susuz, Selim ve Digor ilçelerinde Kürt bulunmaktadır. Bunlar da buraya Yavuz Sultan Selim-Şah İsmail çatışmasının sonucu olarak bölgeye getirilen Sünni Kürtlerdir. Kars’ın esas yapısının Azeri ve Terekeme Türkleri oluşturmaktadır. Iğdır’ın %60’ı Azeri Türk’üdür. Ağrı merkez, Tutak, Taşlıçay ve Eleşkirt ile Van’ın Van gölü civarında (özellikle Erciş’de) yaşayan halk arasında Türkler bulunmaktadır. Erzurum’un sadece güney ilçelerinde (Çat, Tekman, Hınıs, Karaçoban, Karayazı) Kürtler ve Alevi Zazalar yaşamaktadır. Muş’un Bulanık ve Malazgirt ilçelerinde hatırı sayılır Karapapak ve Ahıska Türk nüfusu bulunmaktadır. Bitlis’in Van gölü kıyısındaki Ahlat ve Adilcevaz ilçelerinin hemen hemen tamamı Selçuklular zamanından kalma yerli Türklerden oluşmaktadır. Erzincan’ın sadece Kemah ve Tercan ilçelerinde Alevi Zaza nüfus oturmaktadır. Tunceli’nin Çemişgezek, Pertek ve Mazgirt ilçelerinin Murat ve Fırat nehri kıyılarında Türk köyleri bulunmaktadır. Sivas’ın sadece doğu ilçelerinde (İmranlı, Zara, Kangal ve Divriği) Koçgiri aşiretine mensup Alevi Kürtler yaşamaktadır. Malatya merkez, Darende ve Akçadağ ilçe ve köyleri ile Malatya’nın diğer ilçelerinin bir çok köyü Türklerden oluşmaktadır. Elazığ’ın sadece doğu ilçeleri (Palu, Karakoçan, Arıcak, Alacakaya ve Kovancılar) Sünni Zazalardan ibaret olup geri kalan kısmında ‘’Gaggoş’’ denilen Türkler oturmaktadır. Kahramanmaraş’ın sadece Pazarcık, Elbistan, Ekinözü ve Nurhak ilçelerinde Alevi Kürtler bulunmaktadır. Adıyaman’ın Gölbaşı ve Besni ilçelerinin yerlisi Türklerdir. Gaziantep’in sadece Araban, Yavuzeli ve Nizip ilçelerinde Kürtler bulunmaktadır. Urfa’nın Birecik, Halfeti ve Akçakale ile Siverek’in Fırat kıyısı taraflarında Türkler de yaşamaktadır. Birecik ilçesinin yerlisi Türklerdir. Ayrıca Urfa, Mardin ve Siirt’te hayli fazla Arap nüfus da bulunmaktadır. Bu saydığım illerin batısında veya kuzeyinde yaşayan Kürtler, göç veya sürgünler sonucu yerleşmiş olup asıl yurtları oraları değildir.

Kaynaklar:

1. Ali Tayyar Önder. Türkiye’nin Etnik Yapısı. Pozitif Yayınları 2002.

2. The Columbia Encyclopedia, Sixth Edition.  2001

3. Bahri ÖZTÜRK. About The Kurds.

4. www.wikipedia.org

5. Classification of the Iranian Languages. www.ethnologue.com

KÜRTLERİN VE KÜRTÇE’NİN KÖKENİ

Kürtlere bir tarih yaratmak isteyen Kürt yazarlar, herkesin çoğunlukla hemfikir olduğu bazı konuları bile kendilerine yontarak, neredeyse Batı İran, Doğu Anadolu ve Kuzey Mezopotamya’da ilk çağlarda yaşamış bütün halkları ve devletleri Kürt veya Kürtlerle akraba saymaktadırlar. İlk çağlardan itibaren bu söylediğim bölgelerde buralarda yaşamayı bırakın, bu toprakların siyasi damgasını Kürtlerin vurduğunu yazmaktadırlar. Bu yazarların kimliği, dini kabul etmeyen sosyalist milliyetçiliktir. Bunlar, özellikle Türklere ve Araplara karşı büyük bir nefret duyarlar. Türklere, uzun yıllar kendilerini yönettikleri için, Araplara da Kürtleri Müslüman yaptıkları için öfkeyle bakarlar. Sanki koyu aşiret bağları nedeniyle bir birlik kuramamalarının nedeni Türkler ve Araplardır. Diğer Kürt yazarlara göre daha ılımlı olduğu söylenilen, Malatya Akçadağ doğumlu Ethem Xemgin’in (‘’x’’ harfini hırıltılı ‘’h’’ olarak kullanıyorlar) Kürdistan Tarihi adlı kitabından aşağıya bazı alıntılar yaparak, bu sosyalist milliyetçi yazarların nasıl bir Kürt tarihi yaratmak istediklerini, bilimsellikle uzaktan yakından bir ilgisi olmadığını, sadece kendi düşünmek istedikleri gibi tarih yazdıklarını göstermek istedim. Sonra da belki taraf olur diye bu konu ile ilgili bir Türk tarihçisinin değil de Rafael Blaga isminde yabancı bir yazarın ‘’İran halkları el kitabı ‘’ isimli kitabından karşı cevap olarak yanıtlar vermeyi yeğledim.