"Tarih" Deyince

“Tarih” Deyince

Giriş:

Tarih, 19.yüzyıl başlarında profesyonel bir disiplin haline gelmiştir. Hiç kuşkusuz, tarihçilerin bilim kavramı, genellemeler ve soyut yasalar biçimindeki bilginin peşinde koşan doğa bilimcilerin sahip olduğu bilim kavrayışından farklıdır. Tarihin ne olduğu, ne hakkında olduğu, nasıl işlediği ve ne için olduğu soruları, bir ölçüde farklı insanların farklı biçimlerde yanıtlayacağı sorulardır. Özet bir şekilde belli başlı tarihçilerin, tarihin ne olduğu ve nasıl incelenmesi gerektiği hakkındaki görüşlerinden bu yazımda bahsedeceğim.

Tarih Nedir?

Tarih, sözlük anlamıyla (historie, history, historia) iki anlama geliyor: “birincisi, gerçekleşmiş olduğuna inandığımız, ama ortaya çıkarılamamış veya tarihçiler, uzmanlar ya da yorumcular tarafından biçimlendirilmemiş, keşfedilememiş geçmiş düşüncesidir; diğeri ise geçmişle uğraşan kişilerin kanıtlara ve belgelere dayanarak kurmaya ve şekillendirmeye çalıştıkları geçmiş imgesidir”.¹ John Tosh’un ifadesiyle ise: “Günlük konuşma dilinde “tarih” sözcüğü iki anlama gelir. Hem geçmişte meydana gelmiş olayları belirtir; hem de geçmişin tarihçilerinin çalışmalarında yeniden kurulup aktarılmasını ifade eder.² İngiliz tarihçi ve yazar Edward Hallett Carr ise tarihi şöyle tanımlar: “Tarihçi ile olguları arasında kesintisiz bir karşılıklı etkileşim süreci, bugün ile geçmiş arasında bitmez bir diyalog.³” Başka tarihçilerin veya düşünürlerin dile getirdikleri sözler ile bunu çok daha fazla çeşitlendirebiliriz. Bugün gerçek anlamıyla tarih denilince algıladığımız şey, ilk verilen tanımdaki, iki farklı tanımdan ikincisidir. Tarihi yapanlar ne kadar insansa, tarihi yazan da o kadar insan olduğu için, hem yazan hem de yapan açısından, tarihin üzerinde ikisinin de doğrudan bir etkisinin olduğunu söyleyebiliriz. Tarih çalışmalarının tarihçinin yaşadığı dönemde yapıldığı unutulmamalıdır; başka bir deyişle tarih çalışması geçmişin değil, geçmişten artakalmış, günümüze ulaşmış izlerin irdelenmesidir ve tarihçinin birikiminde oluşan değer yargılarından fışkıran soruların yanıtlanmış biçimidir⁴.

Tarihin Nesnesi Nedir?

Bir bilim bir başkasından farklı türden şeyler aramasıyla ayrılır. Tarih ne tür şeyler arar? “Ben res gestae diye yanıtlıyorum bunu: İnsanların geçmişte yapılmış eylemleri”⁵. Bir diğer farklı görüşü Marc Bloch şöyle ifade eder: “Tarih, araştırma yani tercih demektir. Konusu geçmiş değildir: “Geçmişin, geçmiş olarak bilimin konusu olabileceği fikri saçmadır. Tarihin konusu “insan”, daha doğrusu “insanlar” ve daha kesin bir ifadeyle “zaman içinde insanlar”dır”.⁶

Tarih Nasıl İşler?

Tarih kanıtın yorumlanmasıyla işler: Burada kanıt tek tek belge denen şeylerin ortak bir adıdır, belge ise şimdi ve burada varolan, tarihçinin, üzerinde düşünerek, geçmiş olaylar hakkında sorduğu soruları yanıtlayabileceği türden bir şeydir⁷.

Sonuç:

Tarih, bilim midir değil midir sorusu hala ülkemizde tartışılan sorulardan birisidir. Halbuki tarihin de kendi içinde bir bilim olarak, ölçüsü, tutarlılığı ve metodolojisi bulunur. Bu yazımda naçizane, Tarih Nedir? , Tarih bir bilim olarak nasıl işler? gibi sorular çerçevesinde, tarihçilerin de görüşleriyle birlikte, kısa bir şekilde Tarih bilimini anlatmaya çalıştım.

Kaynakça

Özbaran,Salih, Tarih, Tarihçi ve Toplum, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul: Mart 1997

Collingwood, R.G. Tarih Tasarımı, Doğu-Batı Yayınları, İstanbul:Temmuz 2017

Bloch, Marc, Tarih Savunusu Veya Tarihçilik Mesleği, İletişim Yayınları, İstanbul:2018

Carr, E.H, Tarih Nedir?, İletişim Yayınları, İstanbul: Ocak 1997.

Tosh, John, Tarihin Peşinde, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, ;İstanbul: Ocak 1997

1^ S.Özbaran, “Tarih, Tarihçi ve Toplum”, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul: Mart 1997, s.11.

2^ J.Tosh, “Tarihin Peşinde”, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul: Ocak 1997, s.1.

3^ E.H.Carr, “Tarih Nedir?, İletişim Yayınları, İstanbul: 2011, s.41.

4^ Özbaran, age, 11.

5^ R.G.Collingwood, Tarih Tasarımı, Doğu-Batı Yayınları, İstanbul: Temmuz 2017, s.40

6^ M.Bloch, Tarih Savunusu veya Tarihçilik Mesleği, İletişim Yayınları,İstanbul: 2018, s.23.

7^ Collingwood, age.40.