Исследование в XXI веке апреля, 2023 г 357 Oʻzbek tilshunosligining shakllanishida professor ayub gʻulomovning

---

Международный научный журнал
№
9
(100), 
часть 
1
 
«
Новости образования
: 
исследование
в 
XXI 
веке
»
апреля
, 2023
г 
357 
OʻZBEK TILSHUNOSLIGINING SHAKLLANISHIDA PROFESSOR AYUB GʻULOMOVNING 
OʻRNI 
 
Turdiyeva Iroda
 
Guliston davlat universiteti 
Lingvistika:oʻzbek tili yoʻnalishi 
2-kurs magistranti 
 
Annotatsiya
: 
Maqolada XX asr oʻzbek nazariy tilshunosligi taraqqiyotini A.Gʻulomov 
ilmiy qarashlarisiz tasavvur etib boʻlmasligi bayon qilingan. XX asrning 40-80-yillar oʻzbek 
milliy tilshunosligining ana shu vakili ilmiy merosi haqida imkon doirasida toʻliq ma'lumot 
berishga, jiddiy ilmiy qarashlariga, ularga nisbatan bildirilgan mulohazalarga munosabat 
bildirishga harakat qilingan. 
Kalit soʻzlar:
lingvistik tahlil, tasnif usuli, sinxron-formal tasnif, morfologiya, sintaksis, 
leksika, stilistika.
Ayyub Gʻulomovich Gʻulomov – tilshunos olim, oʻzbek ilmiy grammatikasining 
asoschilaridan biri. 
Ayyub Gʻulomovning ilmiy asarlari oʻzbek tilshunosligining fonetika va grammatika, 
leksikologiya va soʻz yasalishi, uslubshunoslik va nutq madaniyati,etimologiya va 
leksikografiya sohalari, oʻzbek tili tarixi va dialektologiyasi masalalariga bagʻishlangan. 
Uning «Oʻzbek tilida kelishiklar» (1941), «Oʻzbek tilida koʻplik kategoriyasi» (1944), «Sodda 
gap sintaksisi» (1948), «Oʻzbek tili morfologiyasiga kirish» (1953), «Feʼl» (1954), «Sodda 
gap» (1955) kabi asarlari oʻzbek tili ilmiy grammatikasining shakllanishiga asos boʻlib xizmat 
qildi. Gʻulomov oʻrta maktablarning 5—9-sinflari uchun «Oʻzbek tili darsligi» (oʻtgan 
asrning 70—90-yil larida 20 martaga yaqin nashr etilgan) va oliy oʻquv yurtlari uchun 
«Hozirgi oʻzbek adabiy tili» (1961; 2-nashri — 1965) kabi darslik va bir qancha 
qoʻllanmalarning, 2-jildli «Oʻzbek tili grammatikasi» (1975—76) ning mualliflaridan biridir. 
Milliy taraqqiyot milliy til mavqei va nufuzi yuksalishida yaqqol koʻzga tashlanadi. 
"Oʻzbekiston taraqqiyotining bugungi yangi bosqichi-milliy yuksalish davri talablaridan kelib 
chiqib, ona tilimizning jamiyatdagi oʻrni va nufuzini oshirish boʻyicha keng koʻlamli ishlar 
amalga oshirilmoqda"[1]. 
Mamlakatimizdagi keng koʻlamli islohotlar oʻzbek tilining ham Davlat tili sifatidagi 
maqomini mustahkamlash, uning mavqeini koʻtarish boʻyicha qabul qilingan qonun va 
qarorlar tilshunoslik sohasidagi ilmiy-tadqiqot ishlarining yangi bosqichga koʻtarilishiga 
sabab boʻldi. "Bugungi globallashuv davrida har bir xalq, har qaysi mustaqil davlat oʻz milliy 
manfaatlarini ta'minlash, bu borada avvalo oʻz madaniyatini, azaliy qadriyatlarini, ona tilini 
asrab-avaylash va rivojlantirish masalasiga ustuvor ahamiyat qaratishi tabiiydir"[2].

---

Международный научный журнал
№
9
(100),