Istanbul Üniversitesi Matbaası

Milli Tıp Kongrelerinin Sağlık hayatına yansımaları

İlki 1-3 Eylül 1925 tarihlerinde Ankara gerçekleştirilen ve iki yılda bir toplanan Milli Tıp Kongrelerinde ülkenin sağlık sorunları ile ilgili bildiriler sunulurken, çözüm için öneriler getiriliyor, özellikle Atatürk döneminde sağlık politikalarına yön veriliyordu.

I. Milli Türk Tıp Kongresi (1-3 Eylül 1925 Ankara): Çocuk ölümleri ve Sıtma

Çocuk ölümleri ve nüfus azlığı sorunu, Cumhuriyetin ilk yıllarında nüfus siyaseti

İlk oluşu yanında, savaştan çıktıktan sonra, bulaşıcı hastalıklarla boğuşulduğu bir sırada gerçekleştirilmiş olması bu tıp kongresinin önemini arttırmaktadır.

Savaşlar, göçler ve hastalıklar ülkenin nüfusunun azalmasına sebep olmuştu. Bu sebeple Cumhuriyetin ilk yıllarının nüfus siyaseti, nüfusun arttırılması yönündeydi. Kongrede anne sağlığı ve çocuk ölümleri sorunu çeşitli yönleriyle ele alındı, Avrupa ülkeleri ile karşılaştırılmalar yapıldı.

Bu oturumun tartışma kısmında katılımcılardan Dr. Mithat’ın konuşması, halkın o yıllardaki değerlerini ortaya koyması bakımından önemlidir: “ Ben yıllardır Anadolu’da çalışıyorum. Maalesef Anadolu’da evlenme yaşı kızlarda 11, erkeklerde 13’dür. Kongre bu konuda fikir birliğine varıp karar alsın. Ayrıca evlenmeden önce yalnız erkekler muayeneye tabi tutuluyor. Sıhhiye Vekâleti kızların muayene edilmemesi için emir veriyor. Neden? Muayenede yalnız ağzına bakılsın deniliyor. Bir tabibin gözü dürbün değildir ki ağza bakıp evlenmeye engel bir hastalık olup olmadığını anlasın. Cumhuriyet hükümeti birçok taassubu yıktı. Kızların muayene edilmemesi taassubunu da yıkmalı. Onbeş yıldır Anadolu’nun muhtelif yerlerinde bu sorunla mücadele ettim. Köylülerle konuştum. Hayvanların için uğraşıyorsun da çocukların iyi döl versin diye neden uğraşmıyorsun diye sordum. Gazetelere yazı yazdım. Ama ne yazık ki başarılı olamadım. Kadı Efendi diyor ki, nasıl olur da dokuz yaşında kız muayene edilir? Kongrenin bu sorunu halledeceğine inanıyorum”.

Ülkemizde ilk güvenilir nüfus sayımı 1927’de yapılmış ve bu ilk sayımda ülkemiz nüfusu 13 648 270, 1935’de yapılan ikinci sayımda ise 16 158 000 olarak bulunmuştu. Atatürk’ün “Nüfusumuzun 20 milyon olduğunu bir görebilsem” dediği söylenir.

Ölümlerin azaltılması, doğumların çoğaltılması, toplum sağlığına önem verilmesi Atatürk’ün en çok üzerinde durduğu sorunlardandı. O şöyle diyor: “Nüfusumuzun korunması amacına önemle dikkatlerinizi çekerim. Toplumun sağlığı için öngörülen köklü önlemler durmaksızın geliştirilmeli ve genişletilmelidir”. Milletin sağlığının korunması ve hastalandığında tedavi edilmesinin Devletin görevi olduğunu da söylüyordu: “Memleketin sıhhatini korumak ve takviye etmek, ölümü azaltmak, nüfusu çoğaltmak, bulaşıcı ve salgın hastalıkların tahribine karşı koymak ve bu suretle MİLLET fertlerinin dinç ve çalışmaya kabiliyetli sıhhatli vücutlar halinde yetişmesini temin etmeliyiz”. “ULUSUN, Ulus gençlerinin, çocuklarının sağlıkları, sağlamlıkları, gürbüzlükleri Devlet’in üzerine düşmesi gereken çok önemli bir sağlık işidir.”

Görüldüğü gibi anne ve çocuk sağlığı Cumhuriyet idaresinin en önemli sorunlarındandı. 1940 yılında doğum ve çocuk bakımevi olmayıp, genel hastaneler içinde yatak sayısı 265 idi. 1947’de doğum ve çocuk bakımevi sayısı 14, yatak sayısı 355’di. 1991’de ise doğum ve çocuk bakımevi sayısı 38, yatak sayısı 6926’dıydı. Bugün yalnız İstanbul’un 28 ilçesinde 35 Ana-çocuk sağlığı ve aile planlaması merkezi çalışmalarını sürdürmektedir.

1927 ile 1933 yılları arasındaki nüfus artış oranı % 2.13’dü. 2. Dünya Savaşı’na girmememize rağmen ilâç yokluğu ve tıbbî bakım yetersizliğinden dolayı artış oranı bu dönemde %1.1’e düşmüştü. Savaş sonrası politik ve ekonomik durumun düzelmesi, sıtma ile savaşta başarı kazanılması ve tıbbî bakımın daha yeterli hale gelmesi sebebi ile nüfus artış oranı zamanla yükselmeye başladı. Nüfusun hızla arttığını düşünen politikacılar 1965 yılında, o zamana kadar yasak olan gebeliği önleyici ilâçların satışını serbest bıraktılar.